Χαιρετίζεται εδώ και δεκαετίες ως ένα από τα πλέον απτά επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Συνθήκη Σένγκεν, δηλαδή η ζώνη ελεύθερης κυκλοφορίας μεταξύ των κρατών – μελών, αποτελεί κύριο πυλώνα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Αυτόν τον πυλώνα θέλει να γκρεμίσει η Γερμανία, μία χώρα που έως τώρα «οδηγούσε» την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, αλλά και κουνούσε το δάχτυλο σε όσους δεν τηρούσαν τους κοινοτικούς κανόνες.
Από τη Δευτέρα το Βερολίνο σχεδιάζει να επιβάλλει αυστηρότατους ελέγχους στα χερσαία σύνορα και απελάσεις – εξπρές. Η αστυνομία θα έχει τη δυνατότητα να ελέγχει τους μετανάστες που περνούν τα σύνορα και να επιστρέφει στη χώρα προέλευσης όσους δεν τηρούν τις προϋποθέσεις. Σε πρώτη φάση αυτό θα ισχύσει για 6 μήνες, υποστηρίζει η γερμανική κυβέρνηση. Αλλά πολλοί φοβούνται ότι θα ισχύσει το ουδέν μονιμότερο του προσωρινού.
Οι φόβοι για ντόμινο που θα φτάσει στις χώρες υποδοχής
Σφοδρότατες είναι ήδη οι αντιδράσεις από τις συνορεύουσες Πολωνία και Αυστρία, που μιλούν για de facto και δη μονομερή κατάργηση της Συνθήκης Σένγκεν και ζητούν από τις Βρυξέλλες να βάλει φρένο στα γερμανικά σχέδια. Αλλά το πρόβλημα δεν περιορίζεται για τις χώρες που έχουν σύνορα με τη Γερμανία. Αν η πλέον ισχυρή οικονομία της Ένωσης υιοθετήσει μία τέτοια πολιτική, υπάρχει κίνδυνος για ένα ντόμινο.
Η μία μετά την άλλη οι χώρες της Ε.Ε. θα ζητούν και αυτές εξαίρεση αλά Γερμανία για να επιβάλλουν αντίστοιχους συνοριακούς ελέγχους και απελάσεις και το πρόβλημα θα καταλήξει – για ακόμη μία φορά στις χώρες πρώτες υποδοχής μεταναστών: Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία. Αυτό το καταλαβαίνει βεβαίως πολύ καλά η Αθήνα, η οποία φρόντισε ήδη να στείλει μήνυμα στην κυβέρνηση Σολτς. «Η απάντηση στο μεταναστευτικό δεν μπορεί να είναι η μονομερής κατάργηση της Σένγκεν», διεμήνυσε ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, ενώ είπε ακόμη ότι δεν μπορούν να αποφασίζουν οι άθλιοι διακινητές ποιος θα μπαίνει στην Ευρώπη.
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης. «Η Γερμανία αντιμετωπίζει πολλά εσωτερικά προβλήματα, λόγω των αποτελεσμάτων των εκλογών και της ενίσχυσης των ακραίων δυνάμεων και επομένως υπάρχει πίεση για αύξηση των μέτρων. Στο πλαίσιο αυτό θα αρχίσει ελέγχους στα σύνορά της με τις άλλες χώρες της Ε.Ε. Αυτά που επιχειρεί τώρα να εφαρμόσει είναι κόντρα στο Σύμφωνο Μετανάστευσης», είπε χαρακτηριστικά, μιλώντας στην εκπομπή «Συνδέσεις» της ΕΡΤ.
«Υπάρχει το Σύμφωνο, υπάρχει η Συνθήκη της Λισαβόνας, που πρέπει να τηρούνται. Είναι μία αντίδραση νευρική, με την οποία δεν μπορεί να συμφωνήσει», πρόσθεσε αναφερόμενος στη γερμανική στάση, ενώ υπογράμμισε: «Εμείς κάνουμε το καθήκον μας. Κάνουμε το χρέος μας απέναντι στην Ευρώπη, φυλάμε τα σύνορα. Φτιάχνουμε τον φράχτη στον Έβρο, έχουμε πολλαπλασιάσει τους συνοριοφύλακες, στα νησιά μας γίνεται πολύ σοβαρή δουλειά με το λιμενικό.
Αυτό που προσπαθεί να κάνει η κυβέρνηση του Όλαφ Σολτς είναι ουσιαστικά να «εξάγει» τα δικά της εσωτερικά προβλήματα. Η ραγδαία άνοδος του ακροδεξιού AfD στις κάλπες και όλες οι δημοσκοπήσεις που αποκαλύπτουν ότι η κοινή γνώμη έχει εισπράξει ως μεγάλο λάθος την έως τώρα πολιτική ασύλου, οδηγούν τον Σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργό σε απότομη στροφή.
Τα πρόσφατα αποτελέσματα στις τοπικές εκλογές της Θουριγγίας και της Σαξονίας ήταν καταστροφικά για το κόμμα του, ενώ η πιο πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι το 77% των Γερμανών ζητά αλλαγή στη γερμανική πολιτική μετανάστευσης. Ωστόσο η υπονόμευση του ευρωπαϊκού πλαισίου με λογικές «αποφασίζω και διατάζω» δεν μπορεί να είναι η λύση στο γερμανικό πρόβλημα.
Τι είναι η Σένγκεν και ποιοι συμμετέχουν
Η κατάργηση των συνοριακών ελέγχων άρχισε το 1995, δίνοντας στους πολίτες της ΕΕ το δικαίωμα ελεύθερης διαμονής, σπουδών, εργασίας και συνταξιοδότησης οπουδήποτε στην κοινότητα. Οι τουρίστες και οι επιχειρήσεις μπορούν επίσης να επωφεληθούν από τα δικαιώματα αυτά.
Αυτή τη στιγμή όλες οι χώρες της ΕΕ αποτελούν μέρος του Σένγκεν εκτός από την Ιρλανδία, η οποία έχει εξαιρέσεις, καθώς και την Κύπρο που πρόκειται να ενταχθεί κάποια στιγμή στο μέλλον. Τελευταίες προσθήκες στη ζώνη (31 Μαρτίου 2024) ήταν η Βουλγαρία και η Ρουμανία, με τους ελέγχους στα εναέρια και θαλάσσια σύνορα για άτομα που ταξιδεύουν από και προς τις δύο χώρες να αίρονται. Στον χώρο Σένγκεν ανήκουν και 4 χώρες εκτός Ένωσης: Ισλανδία, Νορβηγία, Ελβετία και Λιχτενστάιν.
Γιατί είναι τόσο σημαντική; Γιατί έως και 3,5 εκατομμύρια άτομα διασχίζουν καθημερινά τα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ. Όλοι οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να παραμείνουν, ως τουρίστες, σε άλλη χώρα της ΕΕ για διάστημα έως και τρεις μήνες με έγκυρο διαβατήριο ή ταυτότητα. Επίσης, μπορούν να διαμένουν σε άλλο κράτος μέλος για επαγγλεματικούς σκοπός, διατηρώντας το δικαίωμα ίσης μεταχείρισης με τους πολίτες του κράτους μέλους. Οι επιχειρηματίες έχουν το δικαίωμα της ελεύθερης εγκατάστασης και οι φοιτητές έχουν το δικαίωμα να σπουδάσουν οπουδήποτε στην ΕΕ.
Όπως διαβάζουμε στον επίσημο ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το κλείσιμο των εσωτερικών συνόρων της ΕΕ έχει υπολογιστεί ότι θα επιφέρει κόστος από 100 δισ. έως 230 δισ. ευρώ μέσα σε διάστημα 10 ετών.
