Άνοδο 5 θέσεων και αλλαγή κατηγορίας πέτυχε η Ελλάδα στην ετήσια έκθεση του Economist Intelligence Unit (ΕΙU) για την ποιότητα της Δημοκρατίας ανά τον πλανήτη. Η χώρα μας ξεπέρασε το κρίσιμο όριο των 8/10 μονάδων και σκαρφάλωσε 5 θέσεις σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, στην 20η. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη βελτίωση παγκοσμίως. Παρόλα αυτά οι αναλυτές της ερευνητικής μονάδας του Economist προειδοποιούν πως εξακολουθούν να υπάρχουν «αγκάθια», εστιάζοντας την κριτική τους στα εμπόδια στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.
Η ερευνητική μονάδα του Economist δίνει στην Ελλάδα βαθμολογία 8,14 μονάδων για το 2023 έναντι 7,97 το 2022, χάρη στην πρόοδο στους τομείς της πολιτικής συμμετοχής και των κοινωνικών ελευθεριών. Έτσι από την κατηγορία της «προβληματικής δημοκρατίας», στην οποία μας κατέτασσε ανελλιπώς από το 2010 (εν μέσω μνημονίων, κοινωνικής αναταραχής και περιορισμού ελευθεριών), μας ανεβάζει στην πρώτη κατηγορία της «πλήρους δημοκρατίας».
Οι αναφορές στην Ελλάδα
«Η γενέτειρα της δημοκρατίας έχει λόγους να γιορτάζει, αφού επέστρεψε σε καθεστώς πλήρους δημοκρατίας, σχολιάζει ο Economist. Η Ελλάδα αποσπά κορυφαία βαθμολογία (10/10) για τις εκλογικές εκλογές διαδικασίες και τον πλουραρισμό, ένα επίτευγμα που μοιράζονται μόνο 12 χώρες ακόμη.
«Παρά τις ελλείψεις σε αρκετές τομείς, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, η Ελλάδα βελτίωσε την βαθμολογία της στις πολιτικές ελευθερίες (8,82)» σημειώνει.
Διάφοροι παράγοντες οδήγησαν στην αυξημένη δέσμευση στην πολιτική το 2023, συμπεριλαμβανομένων δύο κοινοβουλευτικών εκλογών τον Μάιο και τον Ιούνιο και των περιφερειακών εκλογών τον Οκτώβριο του 2023. Ελήφθησαν πρωτοβουλίες για τη διευκόλυνση της ψήφου των αποδήμων. Οι Έλληνες πολίτες έδειξαν επίσης την τάση τους να συμμετέχουν σε διαδηλώσεις, κινητοποιήσεις στους δρόμους ως απάντηση στην τραγωδία στα Τέμπη, αναφέρει η έκθεση.
«Η Ελλάδα συνεχίζει να τιμωρείται στον δείκτη για ορισμένους δείκτες ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Υπάρχει ελευθερία έκφρασης στην Ελλάδα και ισχυρά ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης που αντιπροσωπεύουν μια ποικιλία απόψεων. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία ότι οι δημοσιογράφοι δεν είναι εντελώς ελεύθεροι να διερευνήσουν ορισμένες υποθέσεις και μπορούν να αντιμετωπίσουν ποινικές κυρώσεις εάν καταδικαστούν σύμφωνα με τους νόμους για συκοφαντική δυσφήμιση ή συκοφαντική δυσφήμιση» επισημαίνεται.
Η Ελλάδα υπολείπεται των πρωτοποριακών στον δείκτη πολιτικής κουλτούρας (7,50), και λειτουργίας της κυβέρνησης (7,14). Ο συνολικός δείκτης της Ελλάδας βελτιώθηκε στο 8,14, και η χώρα κατατάσσεται στην κοινή 20η θέση, μαζί με τον Μαυρίκιο.
Η εικόνα της Δημοκρατίας ανά τον κόσμο στην Εποχή της Σύγκρουσης
Σύμφωνα με τον Δείκτη Δημοκρατίας του 2023, 74 από τις 167 χώρες και εδάφη που καλύπτονται από το μοντέλο είναι δημοκρατίες κάποιου τύπου. Ο αριθμός των «πλήρως δημοκρατιών» (αυτές που εξασφάλισαν βαθμολογία άνω του 8,00 στα 10) παρέμεινε στις 24.
Ο αριθμός των «προβληματικών δημοκρατιών» αυξήθηκε από 48 το 2022 σε 50 το 2023. Από τις υπόλοιπες 95 χώρες στην κατάταξη, οι 34 ταξινομούνται ως «υβριδικά καθεστώτα», συνδυάζοντας στοιχεία τυπικής δημοκρατίας και αυταρχισμού και 59 ταξινομούνται ως «αυταρχικά καθεστώτα».
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τίτλος της φετινής έκθεσης του Δείκτη Δημοκρατίας είναι Age of Conflict (Η Εποχή της Σύγκρουσης). Οι δημοκρατίες του κόσμου φαίνονται αδύναμες να αποτρέψουν το ξέσπασμα πολέμων σε όλο τον κόσμο και λιγότερο επιδέξιες στη διαχείριση των συγκρούσεων στο εσωτερικό. Το 2023 οι πόλεμοι στην Αφρική, την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή προκάλεσαν τεράστια δεινά και υπονόμευσαν τις προοπτικές για θετική πολιτική αλλαγή. Καθώς η ηγεμονία των ΗΠΑ αμφισβητείται όλο και περισσότερο, η Κίνα αγωνίζεται για παγκόσμια επιρροή και αναδυόμενες δυνάμεις όπως η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία διεκδικούν τα συμφέροντά τους, η διεθνής τάξη γίνεται πιο ασταθής, αναφέρει η ΕIU.
Εν τω μεταξύ, ακόμη και οι πιο ανεπτυγμένες δημοκρατίες του κόσμου αγωνίζονται να διαχειριστούν τις πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις στο εσωτερικό, υποδηλώνοντας ότι το δημοκρατικό μοντέλο που αναπτύχθηκε κατά τις οκτώ δεκαετίες μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο δεν λειτουργεί πλέον. Εξερευνούμε αυτές τις εξελίξεις σε ένα δοκίμιο στη δεύτερη ενότητα της έκθεσης και εξετάζουμε τη σχέση μεταξύ δημοκρατίας και συγκρούσεων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Οι αντιπαλότητες επιστρέφουν στο προσκήνιο δυναμικά
Οι γεωπολιτικές εντάσεις είναι εμφανείς όχι μόνο στις σχέσεις Δύσης – Ρωσίας ή μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και μεταξύ των αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου. Υπάρχει επίσης μια λιγότερο παρατηρούμενη τάση αύξησης του οικονομικού ανταγωνισμού και σύγκρουση μεταξύ των ίδιων των αναπτυγμένων οικονομιών, προειδοποιούν οι αναλτές του EIU. Αντιπαλότητες βασισμένες σε οικονομικούς και πολιτικούς ανταγωνισμoύς υπήρχαν πάντα και, πράγματι, οδήγησαν σε δύο παγκόσμιους πολέμους τον 20ο αιώνα. Αυτές καταπνίγηκαν κατά τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, όταν ενθαρρυνόταν η ύπαρξη της Σοβιετικής Ένωσης οι ευρωπαϊκές δυνάμεις να παραμερίσουν τις διαφορές τους κάτω από την ομπρέλα ασφαλείας των ΗΠΑ.
Όσο οι αναπτυσσόμενες οικονομίες απολάμβαναν οικονομική ανάπτυξη κατά τη διάρκεια του μεταπολεμικού ανταγωνισμού άνθησης, οι αγορές δεν προκάλεσαν πάρα πολλές τριβές. Ωστόσο, ο οικονομικός ανταγωνισμός έχει γίνει σταδιακά πιο έντονος τις τελευταίες δεκαετίες, ιδιαίτερα μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008-10.
Οι ανεπτυγμένες οικονομίες υποφέρουν από μια μακροπρόθεσμη κοσμική τάση επιβράδυνσης της ανάπτυξης και της παραγωγικότητας και έχουν χάσει το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα σε σύγκριση με τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες αναπτυσσόμενες χώρες.
Αυτό ενθάρρυνε την υιοθέτηση προστατευτικών μέτρων από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, που επίσης καταφεύγουν όλο και περισσότερο στην κρατική παρέμβαση για να στηρίξουν τις οικονομίες τους, εν μέρει ως απάντηση στη χρήση από την Κίνα τεράστιων επιδοτήσεων για τη στήριξη της βιομηχανικής της βάσης. Τα τελευταία χρόνια, οι συγκρούσεις ΗΠΑ-ΕΕ έχουν πολλαπλασιαστεί στο εμπόριο (τιμολόγια χάλυβα και αλουμινίου), στα δεδομένα, στην παροχή ενέργειας (αγωγός φυσικού αερίου Nord Stream 2, από Ρωσία προς Γερμανία), στις κυρώσεις (κατά του Ιράν και σε μικρότερο βαθμό Ρωσίας και Κίνας), στη φορολογία και άλλα θέματα.
Το τελευταίο παράδειγμα είναι ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού των ΗΠΑ, ο οποίος στοχεύει να δώσει στις αμερικανικές επιχειρήσεις
πλεονέκτημα έναντι των ευρωπαϊκών ανταγωνιστριών τους παρέχοντάς τους κρατικές επιδοτήσεις. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των ανεπτυγμένων οικονομιών θα ενταθεί στο μέλλον, προβλέπει ο Economist, τονίζοντας ότι αυτό θα δυσχεράνει την προσπάθεια των ΗΠΑ να δει την Ευρώπη να συμμαχεί στο πλευρό της με στόχο να απομονώσει την Κίνα.
Η ειρήνη δεν είναι δεδομένη για κανέναν
Οι προηγμένες νέες τεχνολογίες είναι η αρένα όπου ο ανταγωνισμός μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας είναι περισσότερος έντονος. Και οι δύο συναγωνίζονται να ηγηθούν σε τομείς όπως η ρομποτική, η τεχνητή νοημοσύνη, οι ημιαγωγοί και τα νέα οπλικά συστήματα. Ο κίνδυνος είναι ότι κάποια στιγμή ο ανταγωνισμός θα μετατραπεί σε ανοιχτή σύγκρουση και ο κόσμος θα το βρει στα πρόθυρα του πολέμου για άλλη μια φορά. Αυτό θα πρέπει να δώσει στους παγκόσμιους ηγέτες παύση πριν από τη δυναμική των μεγάλων
η σύγκρουση εξουσίας γίνεται ασταμάτητη.
