Η Ελλάδα βασίζει τη μεταναστευτική της πολιτική σε δύο πυλώνες – την προστασία των συνόρων και την προστασία των ανθρώπων», τονίζει η Σοφία Βούλτεψη, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, σε συνέντευξή της στη «Ναυτεμπορική» και στον Μιχάλη Ψύλο.
Αρμόδια για την Ένταξη, τους Ευάλωτους και τους Ασυνόδευτους Ανήλικους, η κ. Βούλτεψη συζήτησε το θέμα με την Ευρωπαία επίτροπο Ίλβα Γιόχανσον, που επισκέφθηκε την Ελλάδα τη Δευτέρα.
Η υφυπουργός αναφέρει ότι «στη νόμιμη μετανάστευση βρίσκονται αυτή τη στιγμή 750.000 άνθρωποι, οι οποίοι εργάζονται όλοι».
Ερωτηθείσα για την πολιτική εκμετάλλευση του μεταναστευτικού από την Ακροδεξιά, η Σοφία Βούλτεψη είναι κατηγορηματική: «Η Ακροδεξιά δεν είναι σε θέση να λύσει κανένα πρόβλημα – πόσο μάλλον το μεταναστευτικό».
Η συνέντευξη της υφυπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου, Σοφίας Βούλτεψη, στη «Ναυτεμπορική» έχει ως εξής:
Κυρία Βούλτεψη ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξή σας στη «Ναυτεμπορική»,το 2024 βρίσκει την ΕΕ με μια νέα συμφωνία για το μεταναστευτικό και κυρίως για τα θέματα χορήγησης ασύλου. Πώς τη σχολιάζετε;
Με δεδομένες τις διαφορετικές απόψεις μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ, πρόκειται για ένα σημαντικό πρώτο βήμα. Επιβάλλει την υποχρεωτική αλληλεγγύη προς τις χώρες που δέχονται πίεση και προσφέρει ένα κοινό νομοθετικό πλαίσιο, θεσπίζοντας μια κοινή διαδικασία σε ολόκληρη την ΕΕ για τη χορήγηση και την απόσυρση διεθνούς προστασίας, αντικαθιστώντας αρκετές εθνικές διαδικασίες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η πρόνοια όσον αφορά στην εργαλειοποίηση των μεταναστών. Έτσι, όταν οι μετανάστες χρησιμοποιούνται από τρίτες χώρες ή εχθρικούς μη κρατικούς φορείς για να αποσταθεροποιήσουν την ΕΕ, προβλέπεται πιθανή προσωρινή παρέκκλιση από τις τυπικές διαδικασίες ασύλου. Όλοι αντιλαμβανόμαστε πόσο σημαντικό είναι αυτό μετά τα γεγονότα του Έβρου, ενώ είναι γνωστή και η εργαλειοποίηση μέσω της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και της Αφρικής με την μεταφορά μεταναστών είτε στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, είτε σε αυτές της Νότιας Ευρώπης. Είναι σημαντικό επίσης ότι η Ευρώπη εμφανίζεται πλέον αποφασισμένη να πατάξει τα δίκτυα των διακινητών.
Ποια ήταν η μεταναστευτική ροή το 2023 και τι περιμένετε για τη νέα χρονιά, λόγω και των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή;
Κατά το 2023, ειδικά στο δεύτερο μισό του, παρουσιάστηκαν αυξημένες ροές. Δυστυχώς έχει δημιουργηθεί μια κουλτούρα διακίνησης, με την «προσφορά» και τη «ζήτηση» να αυξάνουν συνεχώς. Την ίδια ώρα, κάθε καινούργια κρίση, κάθε νέος πόλεμος αυξάνουν τα επίπεδα κινδύνου και ανησυχίας. Αυτήν τη στιγμή στην ευρύτερη γειτονιά μας μαίνονται τρεις ενεργοί πόλεμοι (Συρία, Ουκρανία, Μέση Ανατολή), οι οποίοι αλληλοτροφοδοτούνται και αναζωπυρώνονται συνεχώς. Παράλληλα, μαίνονται και πολλοί άλλοι πόλεμοι, συνοριακοί και εμφύλιοι, κυρίως στην Αφρική. Αξίζει να θυμόμαστε ότι ο πλανήτης μας υποδέχθηκε το 2024 με 200 πολέμους! Πολλοί από αυτούς οφείλονται στην κλιματική αλλαγή, η οποία από μόνη της προκαλεί ήδη κύματα προσφύγων, καθώς οι άνθρωποι προσπαθούν να ξεφύγουν από την έλλειψη νερού, την πείνα λόγω της ξηρασίας και της αδυναμίας καλλιέργειας των χωραφιών τους, τις πλημμύρες και τα ακραία φυσικά φαινόμενα. Σημειώστε ότι το Αφγανιστάν μπαίνει στον τέταρτο χρόνο ξηρασίας, ενώ στην Αφρική ό,τι δεν καταστρέφουν οι τζιχαντιστές το καταστρέφει η κλιματική κρίση.
Η χώρα μας είναι χώρα πρώτης υποδοχής και διέλευσης. Εδώ και χρόνια όμως έχει αναγκαστεί να είναι περισσότερο, «δεσμοφύλακας» της Ευρώπης. Τι θα αλλάξει με τη νέα συμφωνία;
Βασικός πυλώνας της μεταναστευτικής πολιτικής μας είναι η φύλαξη των συνόρων μας. Αυτή είναι συνθήκη αδιαπραγμάτευτη, κάθε χώρα οφείλει να προστατεύει τα σύνορά της. Για την πατρίδα μας αποτελεί υπαρξιακό ζήτημα. Επομένως, δεν είμαστε «δεσμοφύλακες» της Ευρώπης, αλλά φύλακες της δικής μας πατρίδας. Οι νέοι αυστηρότεροι ευρωπαϊκοί κανόνες βοηθούν, αλλά χρειάζονται πολλά περισσότερα. Όπως για παράδειγμα ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα επιστροφών. Καμιά χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της όλες τις πτυχές της μεταναστευτικής κρίσης.
Πόσο έτοιμη σε υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό, είναι η χώρα μας για να ανταπεξέλθει στις αυστηρότερες διαδικασίες παροχής ασύλου στα σύνορά μας;
Η Ελλάδα έχει ένα πλήρες και ιδιαίτερα ανεπτυγμένο σύστημα απονομής ασύλου. Όπως και ένα σύστημα ελέγχου των εισερχομένων και ταυτοποίησης των στοιχείων τους. Φυσικά πάντα χρειαζόμαστε περισσότερα και λαμβάνουμε την αναγκαία βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς της.
Ο κανονισμός διαχείρισης ασύλου και μετανάστευσης (AMMR) θεσπίζει ένα σύστημα «υποχρεωτικής αλληλεγγύης» που θα ενεργοποιείται όταν ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη υφίστανται «μεταναστευτική πίεση». Υπάρχουν χώρες μέλη, που προτιμούν όμως να πληρώνουν συγκεκριμένα ποσά σε κοινό ευρωπαϊκό Ταμείο.
Είναι αλήθεια πως όλες οι χώρες δεν ανταποκρίνονται με τον ίδιο τρόπο. Είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει γενική συμφωνία. Είναι πολλά αυτά που πρέπει να διορθωθούν. Κυρίως πρέπει όλοι να καταλάβουν πως πέραν όλων των άλλων χρειάζεται και ένα ενιαίο σύστημα προστασίας αυτών που δικαιούνται τη διεθνή προστασία. Και να μην αποφασίζουν για το ποιος θα μπαίνει στην Ευρώπη ούτε οι διακινητές, αλλά ούτε και οι ΜΚΟ. Είναι παράδοξο ότι κάποιες ευρωπαϊκές χώρες αρνούνται να υποδεχθούν μετανάστες που μεταφέρουν στην Ευρώπη δικές τους ΜΚΟ με πλοία που φέρουν τις δικές τους σημαίες.
Η Βρετανία σχεδιάζει να στέλνει απευθείας σε στρατόπεδα στη Ρουάντα τους αιτούντες άσυλο που απορρίπτεται το αίτημά τους. Ανάλογες σκέψεις έχει και η Ιταλία για την Αλβανία. Πώς το σχολιάζετε;
Είναι σκέψεις και αποφάσεις που δύσκολα υλοποιούνται καθώς προσκρούουν σε αρνητικές δικαστικές αποφάσεις. Ειδικά όσον αφορά στην συμφωνία Ιταλίας και Αλβανίας, ήδη ακούγονται φωνές αμφισβήτησης. Από την πλευρά της Ιταλίας επειδή δεν κρίνεται ότι οι αιτήσεις για άσυλο θα διεκπεραιώνονται ταχύτερα επί αλβανικού εδάφους και από την πλευρά της Αλβανίας διότι η αναμενόμενη καθυστέρηση δεν θα επιτρέψει την εξέταση όλων των υποθέσεων που προβλέπονται από την συμφωνία και επομένως μιλάμε για πολύ μικρότερο αριθμό σε σχέση με τα συμφωνηθέντα.
Η βελτίωση του κλίματος με την γειτονική Τουρκία, πώς επηρεάζει το μεταναστευτικό;
Προφανώς επηρεάζει θετικά. Είναι αναγκαία η συνεννόηση μεταξύ των χωρών, η επικοινωνία των αρμόδιων υπουργών και η συνεργασία των δύο Λιμενικών Σωμάτων. Το πρόβλημα, όπως ήδη ανέφερα, είναι ότι η δημιουργία κουλτούρας διακίνησης έχει πολλαπλασιάσει τον αριθμό των διακινητών.
Κύρια υπουργέ σε έξι μήνες, κάπου 450 εκατ. Ευρωπαίοι πολίτες θα κληθούν στις κάλπες για τις ευρωεκλογές. Οι δημοσκοπήσεις σε όλες τις χώρες δείχνουν μεγάλη αύξηση της άκρας δεξιάς, λόγω και του μεταναστευτικού. Τι θα σημάνει κάτι τέτοιο για την Ευρώπη;
Πρόκειται για μια ζοφερή προοπτική. Η Ακροδεξιά δεν είναι σε θέση να λύσει κανένα πρόβλημα – πόσο μάλλον το μεταναστευτικό. Αυτό αποδείχθηκε περίτρανα στην Ιταλία. Μελόνι και Σαλβίνι υποστήριζαν πως όταν βρεθούν στην εξουσία θα δώσουν αμέσως λύσεις, ωστόσο επί των ημερών τους η μεταναστευτική κρίση φούντωσε. Η Λαμπεντούζα βουλιάζει και το 2023 πάνω από 150.000 άνθρωποι έφθασαν στη χώρα. Ωστόσο η ρητορική του άλλου άκρου – γιατί ούτε η Αριστερά είναι σε θέση να δώσει λύσεις – προκάλεσε αντιμεταναστευτικά αντανακλαστικά, που ήδη αποτυπώνονται σε εθνικές εκλογές ευρωπαϊκών κρατών. Για τις χώρες του Νότου, η προοπτική μιας Ακροδεξιάς Ευρώπης είναι εφιαλτική. Όποιος πιστεύει ότι «θα έλθει η Ακροδεξιά και θα λυθεί το πρόβλημα» είναι γελασμένος. Ενδεχόμενη επικράτηση της Ακροδεξιάς σε κυβερνήσεις και στο ευρωκοινοβούλιο, απλά θα οδηγήσει σε περαιτέρω κλείσιμο συνόρων και οι χώρες του Νότου θα βρεθούν μόνες με το πρόβλημα.
Πολύς λόγος έγινε τον τελευταίο καιρό και για την τροπολογία που ψηφίστηκε στο Κοινοβούλιο και προσφέρει άδεια διαμονής σε όσους μετανάστες βρίσκονταν στη χώρα τα τελευταία τρία χρόνια και ως τις 30 Νοεμβρίου 2023. Οι υποστηρικτές της διάταξης, με επισπεύδοντα το υπουργείο σας και το υπουργείο Εργασίας, πιστεύουν ότι έτσι θα βρεθούν εργατικά χέρια, τα οποία χρειάζεται η ελληνική οικονομία. Είναι αυτός ο μοναδικός λόγος;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι χρειαζόμαστε εργαζομένους σε συγκεκριμένους τομείς της ελληνικής οικονομίας (αγροτικός, τουριστικός, κατασκευαστικός, μεταποίηση). Στη νόμιμη μετανάστευση βρίσκονται αυτή τη στιγμή 750.000 άνθρωποι, οι οποίοι εργάζονται όλοι. Επομένως, είναι λογικό να αναζητούμε λύσεις, είτε μέσω των μετακλήσεων από άλλες χώρες, είτε μέσω των ανθρώπων που βρίσκονται ήδη στη χώρα. Αυτό που κάναμε είναι μια εφάπαξ ρύθμιση, συνδέοντας ωστόσο την παραμονή στη χώρα με την εργασία. Προκειμένου να ενταχθούν στις πρόνοιες της συγκεκριμένης διάταξης οι αλλοδαποί θα πρέπει να προσκομίζουν λευκό ποινικό μητρώο και συμβόλαιο εργοδότη. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία) με ανταγωνιστικά σε σχέση με τα ελληνικά προϊόντα έχουν προχωρήσει σε πολύ πιο τολμηρές ρυθμίσεις ήδη από το 2022 και ήδη έχουν αυξήσει την παραγωγή τους – και επομένως το ΑΕΠ τους. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτός ο σκοπός της διάταξης. Υπάρχουν και τα πολύ σημαντικά θέματα ασφάλειας. Επί κυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη, κατά την είσοδό τους, οι άνθρωποι καταγράφονται, ταυτοποιούνται και γίνονται όλες οι αναγκαίες διασταυρώσεις στοιχείων. Ωστόσο, μετά την πάροδο κάποιων χρόνων οφείλουμε να γνωρίζουμε ποιοι παραμένουν στη χώρα. Ειδικά τώρα, που υπάρχει έξαρση του εξτρεμισμού, το σωστό είναι να διασφαλίζουμε πως όσοι βρίσκονται στη χώρα εργάζονται, εργάζονται νόμιμα, δεν βρίσκονται στο φάσμα της παρανομίας και της μαύρης εργασίας και δεν κινδυνεύουν να εργαλειοποιηθούν από το οργανωμένο έγκλημα και τη ριζοσπαστικοποίηση.
Με αυτό νομίζω ότι πηγαίνουμε σε ένα άλλο μεγάλο ζήτημα που είναι η Ένταξη, η οποία αποτελεί και το αντικείμενο του χαρτοφυλακίου σας. Πώς τα πάμε σ’ αυτόν τον τομέα; Από όσο γνωρίζω αυτό ήταν και το αντικείμενο των συζητήσεων της Ευρωπαίας Επιτρόπου κ. Ίλβα Γιόχανσον που επισκέφθηκε την Ελλάδα τη Δευτέρα.
Η Ελλάδα, με εντολή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, βασίζει την μεταναστευτική της πολιτική σε δύο πυλώνες – την προστασία των συνόρων και την προστασία των ανθρώπων. Με πρωτοβουλία του πρωθυπουργού ιδρύθηκε το 2020 η Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων, με πρώτη γραμματέα την Ειρήνη Αγαπηδάκη από την οποία τη σκυτάλη παρέλαβε ο Ηρακλής Μοσκώφ. Το 2021, ο πρωθυπουργός δημιούργησε το χαρτοφυλάκιο της Ένταξης και μου έκανε την τιμή να μου το αναθέσει, μαζί με την ευθύνη για τα ασυνόδευτα ανήλικα. Μετά τις εκλογές του 2023, δημιουργήθηκε η Γραμματεία Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας, στην οποία εντάχθηκε η Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων.
Στα χρόνια αυτά πραγματοποιήσαμε την μεγαλύτερη επιχείρηση εντοπισμού ασυνόδευτων ανηλίκων στη χώρα, μετεγκαταστήσαμε 1.368 ασυνόδευτα παιδιά σε 13 ευρωπαϊκά κράτη, δημιουργήσαμε ασφαλείς δομές για τα παιδιά και τους εφήβους, αλλά και πρωτοποριακούς μηχανισμούς διάσωσης. Η νέα Εθνική Στρατηγική μας στοχεύει στην πραγματική ένταξη και όχι στην δημιουργία γκέτο, παράλληλων κοινωνικών συστημάτων, περιθωριοποίησης, ριζοσπαστικοποίησης και εγκληματικότητας. Βλέπουμε όλοι τι συμβαίνει στις άλλες χώρες. Παράλληλα, η Εθνική Στρατηγική μας περιλαμβάνει εξοικείωση με τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής, τους δημοκρατικούς θεσμούς και το κοινοβουλευτικό πολίτευμα, την ισότητα των φύλων και την αποτροπή κάθε μορφής βίας και της εμπορίας ανθρώπων (τράφικινγκ).
Είναι γνωστό πως ένας άνθρωπος, κυρίως ένας νέος άνθρωπος, που δεν έχει ένα πιάτο φαγητό ή ένα κρεβάτι να κοιμηθεί, αποτελεί τον τέλειο στόχο για το οργανωμένο έγκλημα και την ριζοσπαστικοποίηση. Έτσι, με τον τελευταίο νόμο συνδέσαμε την παραμονή στη χώρα με την εργασία και με νόμο του Μαρτίου του 2023 συνδέσαμε την παραμονή στη χώρα με την εκπαίδευση: Προσφέραμε δεκαετή άδεια παραμονής σε πρώην ασυνόδευτους ανήλικους που ολοκληρώνουν επιτυχώς τρία χρόνια δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μέχρι τα 23 τους χρόνια. Ήδη πολλά παιδιά επιτυγχάνουν την είσοδό τους στα πανεπιστήμια και πολλά καταρτίζονται σε άλλες σχολές. Φιλοξενούμε 2.000 ασυνόδευτα παιδιά και εφήβους και η προστασία τους αποτελεί συγχρόνως και προστασία του κοινωνικού συνόλου και της κοινωνικής συνοχής.
Υπάρχουν προγράμματα ένταξης στη χώρα; Αποδίδουν;
Από το βασικό ενταξιακό πρόγραμμά μας, το HELIOS, που υλοποιείται από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, έχουν, από το 2019, επωφεληθεί 45.000 άνθρωποι. Στις 33 Δομές μας λειτουργούν Γραφεία Ένταξης και οι Διοικητές φροντίζουν για νόμιμη εργασία σε παρακείμενες επιχειρήσεις. Στους Δήμους λειτουργούν «Κέντρα Μεταναστών». Σειρά προγραμμάτων χρηματοδοτούνται από τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο και τις κυβερνήσεις Δανίας, Ολλανδίας, Ελβετίας, Τσεχίας, Νορβηγίας, Παιδικά χωριά SOS Αυστρίας και Γερμανίας. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που χρησιμοποιεί κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης για εκπαίδευση προσφύγων και μεταναστών σε τομείς της οικονομίας μας που παρουσιάζουν ελλείψεις σε εργαζομένους. Έχουν υποβληθεί 23 προγράμματα εκπαίδευσης στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, ενώ από άλλα ευρωπαϊκά Ταμεία καλύπτουμε άλλες ανάγκες. Σε λίγο θα λειτουργήσει το πρόγραμμα HELIOS Junior για πρώην ασυνόδευτους ανήλικους.
Είχαμε και αρκετές επιτυχίες. Γίναμε χώρα πρότυπο στην παιδική προστασία. Ο πρωτοποριακός Εθνικός Μηχανισμός Επείγουσας Ανταπόκρισης, χάρη στον οποίο σώθηκαν και σώζονται χιλιάδες παιδιά και ευάλωτοι, κέρδισε πρόσφατα το δεύτερο βραβείο στον διαγωνισμό «Ευρωπαϊκό Βραβείο Πρόληψης του Εγκλήματος». Η εκπαίδευση προσφύγων στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών εντάχθηκε στα Επιτεύγματα της Ένωσης (Achievements of the Union), κείμενο που συνοδεύει παραδοσιακά την ομιλία της προέδρου της Επιτροπής κ. Φον Ντερ Λάιεν για την Κατάσταση της Ένωσης (State of the Union). Το πρόγραμμα «Όλα τα παιδιά στην Εκπαίδευση», σε συνεργασία με τη UNICEF, από το οποίο (από το 2021), επωφελήθηκαν 22.500 παιδιά, θεωρείται πρότυπο για όλη την Ευρώπη. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα μη τυπικής εκπαίδευσης που λειτουργεί ως γέφυρα προς την τυπική εκπαίδευση και το δημόσιο σχολείο και έχει εξασφαλίσει την ηρεμία στα σχολεία και την κοινωνική συνοχή. Χάρη στην στενή συνεργασία μας με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες βοηθούμε τους ανθρώπους στον δρόμο για την ανεξάρτητη διαβίωσή τους και την αξιοποίηση των δεξιοτήτων τους. Η Δομή Φιλοξενίας Ουκρανών προσφύγων στην Ελευσίνα, επίσης αποτελεί πρότυπο για όλη την Ευρώπη. Διοργανώσαμε το μεγαλύτερο κατασκηνωτικό πρόγραμμα στην Ευρώπη για παιδιά από την Ουκρανία. Διοργανώσαμε τη διάσωση, φιλοξενία και μετεγκατάσταση σε άλλες χώρες 1.000 γυναικών με δημόσια αξιώματα από το Αφγανιστάν. Εφαρμόσαμε το πρόγραμμα «Εμβόλια για όλους». Οργανώνουμε εκπαιδεύσεις και ασκήσεις κατά της εμπορίας ανθρώπων με μεγάλη διεθνή συμμετοχή και ισχυρό διεθνές αποτύπωμα.
Υπάρχει κάτι που θα μπορούσαν να κάνουν οι ελληνικές επιχειρήσεις;
Μπορούν να κάνουν πολλά. Πιστεύω ότι δεν έχουν αντιληφθεί πόσο κρίσιμη είναι η δουλειά μας. Γνωρίζουν ότι η επιχειρηματική ανάπτυξη και η οικονομική ευημερία εξαρτώνται από την κοινωνική ειρήνη και την κοινωνική συνοχή, αλλά δεν έχουν ακόμη συνδέσει αυτή την προϋπόθεση με την δική μας δράση, που στέκει εμπόδιο στο οργανωμένο έγκλημα και στην ριζοσπαστικοποίηση. Χρειαζόμαστε στο πλευρό μας τις ελληνικές επιχειρήσεις για να δημιουργήσουμε μαζί μια Λέσχη Δωρητών. Για την προστασία της οικονομίας και την προστασία των ανθρώπων.
