Του Γιώργου Φωκιανού
[email protected]
ΑΟΖ, θαλάσσιες ζώνες και υφαλοκρηπίδα επανέρχονται στο καθημερινό λεξιλόγιο και την ειδησεογραφία, μετά τις τελευταίες εξελίξεις με την υπογραφή του Μνημονίου Τουρκίας – Λιβύης, που ναι μεν δεν παράγει κάποιο νομικό αποτέλεσμα, όπως υποστηρίζουν διπλωματικοί κύκλοι, ωστόσο, αμφισβητεί ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στην ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο.
Πέραν των γνωστών τουρκικών διεκδικήσεων και την απειλή του Casus Belli που στέκει πάνω από την Ελλάδα ως δαμόκλειος σπάθη, η Άγκυρα αμφισβητεί και προσπαθεί με κάθε τρόπο να βάλει εμπόδια και στον ενεργειακό σχεδιασμό της Κυπριακής Δημοκρατίας εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Λευκωσίας.
Συγκεκριμένα η Τουρκία επιθυμεί την επικυριαρχία στην ανατολική Μεσόγειο, με το επιχείρημα ότι διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην περιοχή. Αμφισβητεί το 70% της ΑΟΖ της Κύπρου και διεκδικεί το 25% της ελληνικής ΑΟΖ.
Όπως έχουν κάνει γνωστό οι «γείτονες» μέσω δηλώσεων ή παρουσίαση σχετικών χαρτών, θέλουν να εμπεδώσουν την κυριαρχία της στο θαλάσσιο χώρο μεταξύ 28ου και 32ου μεσημβρινού στην ανατολική Μεσόγειο, ενώ εμμένουν σε ένα γενικό «γκριζάρισμα» του Αιγαίου ανατολικά του 25ου μεσημβρινού.
Το βασικότερο ζήτημα αφορά η παρουσία νησιών με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας να ορίζει ότι και τα νησιά έχουν θαλάσσιες ζώνες, χωρίς όμως να αναφέρει πως αυτές οι ζώνες καθορίζονται συγκεκριμένα, ώστε να τηρείται και η αρχή της ευθυδικίας. Η υπάρχουσα νομολογία από προσφυγές σε δικαστήρια, περιλαμβάνει περιπτώσεις απόλυτης επήρειας της πρόβλεψης για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ στα νησιά, μερικής επήρειας ή μηδενικής επήρειας, σε συνδυασμό με πολλούς παράγοντες.
Θεωρείται δεδομένο πως ο «πόλεμος» για την ΑΟΖ και τα όρια της κάθε χώρας δεν αποτελεί «προνόμιο» μόνο στη δική μας γειτονιά, στη δική μας μικρή γωνιά του πλανήτη. Η ακριβής έκταση των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών αποτελεί κοινή πηγή συγκρούσεων μεταξύ των κρατών διεθνώς.
Η Νορβηγία και η Ρωσία αμφισβητούν τόσο τα χωρικά ύδατα όσο και την ΑΟΖ όσον αφορά το αρχιπέλαγος του Σβάλμπαρντ, ενώ η Θάλασσα της Νότιας Κίνας και συγκεκριμένα τα νησιά Σπάρτλι είναι η περιοχή μιας διαρκούς διαμάχης μεταξύ αρκετών γειτονικών χωρών (Κίνα, Φιλιππίνες, Μαλαισία και Βιετνάμ). Ειδικότερα, τα Σπάρτλι είναι μια αμφισβητούμενη ομάδα νησιών, νησίδων, 100 υφάλων και ατολλών με πλούσιο υπέδαφος. Το αρχιπέλαγος βρίσκεται στις ακτές των Φιλιππίνων, της Μαλαισίας και του νότιου Βιετνάμ.
Επίσης, η ζώνη προστασίας ZERP (Οικολογική και Αλιευτική Ζώνη) της Κροατίας στην Αδριατική Θάλασσα προκάλεσε τριβές μεταξύ Ιταλίας και Σλοβενίας και προκάλεσε προβλήματα κατά την ένταξη της δαλματικής χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ένα τμήμα της θάλασσας του Μποφόρ αποτελεί σημείο αμφισβήτησης μεταξύ του Καναδά και των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς η περιοχή περιέχει, όπως αναφέρουν επιστήμονες, σημαντικά αποθέματα πετρελαίου.
Την ίδια ώρα η Γαλλία διεκδικεί ένα τμήμα της ΑΟΖ του Καναδά στις Νήσους Αγίου Πέτρου και Μιχαήλ, ένα σύμπλεγμα νησίδων στο Βόρειο Ατλαντικό ωκεανό, συνολικής έκτασης 242 τ.χλμ., που ανήκουν και αποτελούν γαλλική εδαφική επικράτεια από το 1763 και επίσημα από το 1985. Τα νησιά περιβάλλονται εξ ολοκλήρου από την ΑΟΖ του Καναδά.
Τέλος, ο Μαυρίκιος εμφανίζει διεκδικήσεις από τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο στον Ινδικό Ωκεανό, ενώ ο Λίβανος υποστηρίζει ότι η συμφωνία μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ επικαλύπτει την ΑΟΖ του.
Όσον αφορά παλαιότερες διαμάχες που διευθετήθηκαν στα δικαστήρια, σε αυτές περιλαμβάνεται η «κόντρα» Βρετανίας – Γαλλίας με το δικαστήριο να αναφέρει πως στα Βρετανικά νησιά που είναι πλησίον των ακτών της Γαλλίας δε θα έπρεπε να δοθεί υφαλοκρηπίδα, παρά μόνο χωρικά ύδατα, ορίζοντας το όριο με την αρχή της μέσης γραμμής μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών.
