Από την έντυπη έκδοση
Της Αγγελικής Κοτσοβού
[email protected]
Μπορεί να νιώθουμε ότι αποτελούσε ανέκαθεν μέρος της καθημερινότητάς μας, στην πραγματικότητα όμως το Facebook εμφανίσθηκε στις ζωές μας πριν από 15 χρόνια. Στις 4 Φεβρουαρίου του 2004, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ ιδρύει μια νέα ιστοσελίδα στον κοιτώνα του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, η οποία βασίζεται στην ενστικτώδη επιθυμία των ανθρώπων για αυτοπροβολή. Ελάχιστοι μπορούσαν τότε να προβλέψουν την τεράστια επιτυχία, μια επιτυχία που μετέτρεψε τον νεαρό Ζούκερμπεργκ σε έναν από τους μεγαλύτερους δισεκατομμυριούχους του πλανήτη.
Το μεγαλύτερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης διαθέτει πλέον περισσότερους από 2,2 δισεκατομμύρια χρήστες, ενώ για το 2018 -μια χρονιά που σημαδεύθηκε από το σκάνδαλο Cambridge Analytica- ανακοίνωσε ρεκόρ κερδών, που ανήλθαν στο απίστευτο ποσό των 6,9 δισ. δολ. Το 2008, ο μεγιστάνας των media, Ρούπερτ Μέρντοχ, είχε αποκαλέσει το Facebook «γεύση του μήνα», ενώ την ακριβώς επόμενη χρονιά η εφημερίδα του σε σχετικό άρθρο υποστήριζε ότι «είναι φοβερά εύκολο να ξεπερασθεί κάτι που θεωρείται ως η επόμενη μεγάλη ιδέα». Μόνο που δεν εξελίχθηκαν έτσι τα πράγματα. Το Facebook εξαπλώθηκε κατακτώντας όχι μόνο την Αμερική, αλλά ολόκληρο τον κόσμο, φροντίζοντας μέσω εξαγορών να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τη θέση του, αποκτώντας μεταξύ άλλων το Instagram και το WhatsApp.
Την εποχή κορύφωσης ο μέσος χρήστης αφιέρωνε σχεδόν μία ώρα την ημέρα στο Facebook. Όπως γράφει ο «Economist», «ελάχιστες εταιρείες έχουν ασκήσει τόσο ισχυρή επιρροή στην κοινωνία, αλλάζοντας τις συνήθειες των ανθρώπων, επανασυνδέοντας χαμένους φίλους, διαμορφώνοντας την αντίληψή τους για παγκόσμια γεγονότα και επαναπροσδιορίζοντας ακόμη και την ίδια τη σημασία του όρου “φίλος”». Το απόλυτο success story αμαυρώνεται από την αποκάλυψη σκανδάλων διαρροής προσωπικών δεδομένων.
Το Facebook επέτρεψε ακουσίως στην εταιρεία πολιτικών αναλύσεων Cambridge Analytica να συγκεντρώσει δεδομένα 87 εκατ. χρηστών, χρησιμοποιώντας τα για να επηρεάσει τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016. Είχε προηγηθεί η παραδοχή ότι ρωσικές οργανώσεις είχαν «πλημμυρίσει» το Facebook με προπαγανδιστικές διαφημίσεις και ψευδείς πληροφορίες με στόχο την ανάμιξη στις εκλογές των ΗΠΑ. Κάνοντας έναν απολογισμό της πρώτης 15ετίας και της πορείας προς την ενηλικίωση, ας σταθούμε στη «σκοτεινή» πλευρά των social media, στον εθισμό των χρηστών, κυρίως νεαρής ηλικίας, τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν την κοινή γνώμη, αλλά και το πόσο εύκολη είναι η διάδοση των ψευδών ειδήσεων μέσα από πλατφόρμες όπως το Facebook. 15 χρόνια μετά και ακόμη δεν έχουμε δώσει σαφείς απαντήσεις στα ερωτήματα περί προστασίας προσωπικών δεδομένων, έλλογης χρήσης και αποφυγής της διασποράς ψευδών ειδήσεων. Το πνευματικό παιδί του Ζούκεμπεργκ μεγαλώνει και θα πρέπει, πλησιάζοντας την ενηλικίωση, να συμμορφωθεί με τους κανόνες ασφαλείας.
