Από την έντυπη έκδοση
* Του Δημήτρη Τζάνα
«Ελληνας είναι ο περίεργος αυτός άνθρωπος που μπορεί με την ίδια ευκολία να σκοτώσει ή να σκοτωθεί σήμερα για ένα υψηλό ιδανικό, αύριο για ένα αλύγιστο πείσμα και μεθαύριο για ένα ευτελέστατο συμφέρον». Με αυτά τα λόγια περιγράφει στα γραπτά του ο Μ. Καραγάτσης τον Έλληνα.
Με ανάλογο τρόπο διατυπώνει την άποψή του και ο Ν. Καζαντζάκης: «Ο Νεοέλληνας αγαπάει τη ζωή, φοβάται το θάνατο, αγαπάει την πατρίδα και συνάμα είναι παθολογικά ατομικιστής, κολακεύει σα βυζαντινός τον ανώτερο, τυραννεί σαν αγάς τον κατώτερο, και συνάμα μπορεί να σκοτωθεί για το φιλότιμο. Είναι έξυπνος και άβαθος, χωρίς μεταφυσική αγωνία, και συνάμα, όταν αρχίζει να τραγουδάει, μια πίκρα παγκόσμια πετιέται από τ’ ανατολικά σωθικά του, σπάζει την κρούστα της ελληνικής λογικής κι ανεβαίνει από τα σπλάχνα του, όλο μυστήριο και σκοτάδι, η Ανατολή».
Είναι δύο από τις χαρακτηριστικές αναφορές διακεκριμένων Ελλήνων διανοουμένων όταν αναφέρονται στον χαρακτήρα του Έλληνα. Αξίζει δε τον κόπο να συμβουλευτεί όποιος ενδιαφέρεται περισσότερο για το θέμα το πόνημα του Απόστολου Βακαλόπουλου με τίτλο «Ο Χαρακτήρας των Ελλήνων, Ανιχνεύοντας την Εθνική μας Ταυτότητα».
Με αναφορές στη βαθμιαία κατάπτωση των Ελλήνων επί Ρωμαιοκρατίας και στην εξαχρείωση και διαφθορά των Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας. Διαδικασία που ανέδειξε σημαντικά ελαττώματα, όπως την τάση προς το ψέμα, την πονηριά, την καχυποψία, τη δουλικότητα και την εκδικητικότητα, που συχνά υπερακόντισαν τα προτερήματα της ζωηρότητας, της ευφυΐας, της μιμητικής ικανότητας, της ευθυμίας, της ευγλωττίας και της αγάπης προς την ελευθερία. Για να επισημάνει ότι ο υπερτροφικός εγωισμός ήταν και παραμένει το βασικό ελάττωμα των Ελλήνων που τρέφει τη φιλοπρωτία του Έλληνα η οποία τον οδηγεί στην αλαζονεία και στη φθονερή στάση του απέναντι των ικανών. Τα παραδείγματα της αντιφατικής συμπεριφοράς του Θεμιστοκλή, του Αλκιβιάδη, του Καραϊσκάκη και του Οδυσσέα Ανδρούτσου είναι αποτέλεσμα του τραυματισμένου υπερεγώ τους και τεκμηριώνουν τις απόψεις του συγγραφέα για τον χαρακτήρα των Ελλήνων.
Οι ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα των Ελλήνων είχαν απασχολήσει και τον πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδας, τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος γνωρίζοντας τη διατροφική αξία της πατάτας ανέπτυξε ειδική στρατηγική για τη διάδοση της καλλιέργειάς της.
Μνημονεύεται ωστόσο και το μη επιβεβαιωμένο ιστορικά περιστατικό σύμφωνα με το οποίο έκλεισε σε αποθήκες πολλά τσουβάλια πατάτες και έβαλε σκοπούς να τις φυλάνε. Τότε όλοι όσοι μέχρι τότε πετούσαν στα σκουπίδια τις πατάτες, καθώς είχε διαδοθεί ότι μπορεί και να δηλητηριαστεί κάποιος τρώγοντάς τες, θέλησαν να τις κλέψουν, καθώς ο Έλληνας από τη φύση του περιφρονεί καθετί που του υποδεικνύουν και το αφήνουν ελεύθερο. Προηγουμένως, ο Καποδίστριας είχε δώσει εντολή στους φρουρούς να κάνουν τα στραβά μάτια. Ως αποτέλεσμα, στις αποθήκες δεν έμεινε ούτε μία πατάτα!
Το ζήτημα του χαρακτήρα των Ελλήνων συνεχίζει να απασχολεί και σήμερα τους ερευνητές και τους διανοουμένους. Μάλιστα, έχουν αναπτυχθεί δύο σχολές σκέψης. Σύμφωνα με την πρώτη, οι ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα μας, οι παραξενιές, οι ιδιοτροπίες είναι αποτέλεσμα της εθνικής μας δυστροπίας. Έτσι ήταν οι Έλληνες από την κλασική αρχαιότητα. Η δυστροπία εξηγεί το έλλειμμα ορθολογισμού αλλά και τις κάθε μορφής ιδεολογικές αγκυλώσεις και εμμονικές προσηλώσεις μας. Η δυστροπία κάποτε είναι ευεργετική, καθώς βοήθησε να αντισταθούμε στη θρησκευτική και γλωσσική άλωση που επεδίωκαν οι κατακτητές μας, αλλά ασφαλώς δεν βοηθάει στην ανάγκη προώθησης σημαντικών μεταρρυθμίσεων στη σημερινή πραγματικότητα. Η δεύτερη σχολή σκέψης αναφέρεται στο σύνδρομο της αναξιοπάθειας. Στην υπεραπλουστευμένη μορφή της, για όλα τα κακώς κείμενα της ελληνικής ζωής, όπως τα χάλια της δημόσιας διοίκησης και των περισσότερων επιχειρήσεων, φταίει η Τουρκοκρατία. Αν και διαχρονικά όλα αλλάζουν, τα όσα έχει υποστεί ιστορικά η χώρα έχουν καθοριστικό ρόλο για το πώς συμπεριφερόμαστε ακόμα και σήμερα. Βάσει των παραπάνω η ύπαρξη υψηλού ακόμα ποσοστού ανεμβολίαστων (πάνω από το 50% του πληθυσμού) έχει την εξήγησή της. Οι ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα οδηγούν μεγάλο μέρος των πολιτών να λειτουργούν ανορθoλογικά. Να είναι επιρρεπείς σε ψευδείς ειδήσεις.
Να μην εμπιστεύονται τους λοιμωξιολόγους και τον υπουργό Υγείας, αλλά να πιστεύουν τις απόψεις τρίτων, συχνά μη ειδικών. Αυτές που άκουσαν στον κοινωνικό τους περίγυρο ή αυτές που διάβασαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Την ίδια ώρα σε αρκετούς αναπτύσσεται ο φόβος για πιθανές παρενέργειες από τον εμβολιασμό αγνοώντας την εξαιρετικά χαμηλή πιθανότητα που υπάρχει για να συμβούν, ενώ άλλοι δεν επιθυμούν να εμβολιαστούν γιατί κάποιος κοντινός τους νοσηλεύτηκε από τον κορονοϊό αν και προηγουμένως είχε εμβολιαστεί.
Κάποιοι ακόμα διαμορφώνουν μια άκαμπτη προσωπική στάση αρνητισμού απέναντι στον εμβολιασμό (αρνητές) υιοθετώντας συχνά κάποια από τα ποικίλα συνωμοσιολογικά σενάρια. Είναι δεδομένο ότι η προσπάθεια επιτάχυνσης των εμβολιασμών, με στόχο τη διαμόρφωση ποσοστού πάνω από 80% εμβολιασμένων, όπως ζητούν οι λοιμωξιολόγοι, είναι έργο δυσχερέστατο με τη συνεχή έκδοση νομοθετικών ρυθμίσεων. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, είναι σκόπιμο να εξεταστεί ο εμπλουτισμός του μίγματος των λαμβανόμενων μέτρων και με ειδικού τύπου «έξυπνες» παρεμβάσεις που θα λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα μας, προκειμένου να επιταχυνθεί η επίτευξη του στόχου.
*O Δημήτρης Τζάνας είναι οικονομολόγος
