Από την έντυπη έκδοση
Του Γιώργου Δαλιάνη*
*Ιδρυτής του Ομίλου Artion, οικονομολόγος – φοροτεχνικός
www.artion.gr
Η ΑΑΔΕ προβαίνει ανά περιόδους σε δημοσιεύσεις που αφορούν το σύνολο των εισπράξεων που πραγματοποιεί από οφειλόμενους φόρους. Οι δημοσιεύσεις αυτές τεκμηριώνουν ότι οι ρυθμισμένες οφειλές και οι κατασχέσεις λογαριασμών αποτελούν πλέον κεντρικό πυλώνα της εφαρμοζόμενης εισπρακτικής πολιτικής. Η μοναδική επιλογή που είναι διαθέσιμη σήμερα στους φορολογούμενους με οικονομική δυσπραγία είναι η πάγια ρύθμιση των 12 ή 24 μηνιαίων δόσεων όπου αναγκαστικά συμπεριλαμβάνονται και ρυθμίζονται και οι όποιοι τόκοι επιβαρύνουν τον οφειλέτη.
Από την παλιότερα εφαρμοσθείσα ρύθμιση των 100 δόσεων (νόμος Βαλαβάνη του 2015) εξακολουθούν να υπάρχουν χιλιάδες οφειλέτες που με μεγάλη δυσκολία προσπαθούν να τις εξυπηρετούν, ενώ παράλληλα καλούνται να εξοφλήσουν και τις τρέχουσες υποχρεώσεις τους. Σήμερα, περίπου 1,2 εκατομμύρια φορολογούμενοι οι οποίοι έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές βρίσκονται αντιμέτωποι με αναγκαστικά μέτρα είσπραξης, με κυριότερο και επιβαρυντικότερο αυτών την κατάσχεση ή δέσμευση των τραπεζικών τους λογαριασμών.
Σανίδα σωτηρίας για αρκετούς εξ αυτών αποτελεί η ύπαρξη και χρήση POS τα οποία συνδέονται με τραπεζικούς λογαριασμούς εξωτερικού. Ενδεχόμενο μπλοκάρισμα και αυτής της διεξόδου θα δημιουργήσει οριστική ασφυξία και πολλές επιχειρήσεις δεν θα μπορούν να εξυπηρετήσουν προμηθευτές ή άλλες υποχρεώσεις. Εναλλακτικό μέτρο πίεσης και είσπραξης, κυρίως όταν τα όποια τραπεζικά διαθέσιμα δεν επαρκούν, αποτελούν και οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί υποθηκευμένων ακινήτων. Αντίστοιχη εισπρακτική τακτική ακολουθεί και το ΚΕΑΟ για τις ασφαλιστικές απαιτήσεις του.
Το ζήτημα των οφειλών προς το Δημόσιο είναι μία χαίνουσα πληγή της οποίας η διαστολή δεν έχει κατορθωθεί ακόμη να ανασταλεί λόγω της υπερφορολόγησης. Η πολιτική της αναγκαστικής είσπραξης με δέσμευση και κατάσχεση τραπεζικών λογαριασμών φαίνεται να αποδίδει για το Δημόσιο, αφού μόνο για το 2018 έως σήμερα έχει εισπραχθεί περίπου 1 δισ. με τον τρόπο αυτόν. Το ερώτημα είναι όμως μέχρι πότε μπορεί η τακτική αυτή να έχει αποτέλεσμα και αν μακροπρόθεσμα οι συνέπειές της θα είναι καταστρεπτικές για την πραγματική οικονομία. Οι διαθέσιμες λύσεις των 12 και 24 δόσεων δεν παρουσιάζουν ουσιαστικά καμία χρηστικότητα για οφειλέτες που βρίσκονται σε οικονομική δυσπραγία και μακρά καθυστέρηση εξόφλησης.
Τα τραπεζικά ιδρύματα μετά τη θέσπιση του εξωδικαστικού μηχανισμού και υπό την πίεση τόσο από πλευράς των ενδιαφερόμενων επενδυτών όσο και από πλευράς Διοίκησης, έχουν προχωρήσει μονομερώς σε σημαντικές κινήσεις σε σχέση με το παρελθόν, με τις οποίες επιχειρούν να αναδιαμορφώσουν το χαρτοφυλάκιο των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους (NPLs).
Είναι γνωστό πως αρκετά funds προχώρησαν, και άλλα θα ακολουθήσουν, σε εξαγορά «πακέτων» μη εξυπηρετούμενων δανείων στοχεύοντας σε αυτά τα οποία έχουν εξασφαλίσεις με ακίνητα «ευκαιρίες».
Οι τράπεζες, σε μια προσπάθεια αναδιάρθρωσης, έχουν ήδη προχωρήσει σε διαγραφές μη εξυπηρετούμενων δανείων ύψους 8,1 δισ. ευρώ που αφορά κατά βάση επιχειρηματικά και καταναλωτικά δάνεια χωρίς εμπράγματες εξασφαλίσεις. Αντίθετα, το άνοιγμα των στεγαστικών έχει παραμείνει στην ουσία αμετάβλητο. Η στασιμότητα αυτή καταδεικνύει πως τα δάνεια με εμπράγματες εξασφαλίσεις φέρνουν τους οφειλέτες αυτών σε τέλμα καθώς οι τράπεζες δεν παρουσιάζονται υποχωρητικές.
Εναλλακτική πρόταση από τη μεριά των τραπεζών σε ορισμένες περιπτώσεις οφειλετών θα ήταν η εθελοντική παράδοση ακινήτου ή η ανταλλαγή αυτού με κάποιο άλλο μικρότερης αξίας με ταυτόχρονη διαγραφή μέρους ή συνόλου (στην περίπτωση που η εμπορική του αξία υπερκαλύπτει την οφειλή) της απαίτησης της τράπεζας και διακανονισμού του υπολοίπου με ευνοϊκούς όρους. Κατά βάση η ανταλλαγή αυτή θα πραγματοποιούνταν σε περιπτώσεις που είναι ένα βήμα πριν από τον πλειστηριασμό και οι οφειλέτες προσπαθούν να εξασφαλίσουν ευμενέστερα αποτελέσματα από το ενδεχομένως χαμηλό αντίτιμο του πλειστηριάσματος. Θυμίζουμε εδώ πως εφόσον το πλειστηρίασμα δεν καλύπτει το σύνολο της οφειλής, ο οφειλέτης εξακολουθεί να είναι υπόχρεος για το υπόλοιπο στο τραπεζικό ίδρυμα.
Με άλλα λόγια και χάνεται το ακίνητο (που ενδεχομένως να αποτελεί και τη βάση της επιχειρηματικής δραστηριότητας του οφειλέτη) αλλά και δεν απαλλάσσεται ο οφειλέτης από την υπόλοιπη συμβατική του υποχρέωση. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις που τέτοια πρόταση έχει υποβληθεί κατά το παρελθόν σε τραπεζικό ίδρυμα, η αντίδραση υπήρξε από διστακτική έως και απρόθυμη.
Σύμφωνα με πληροφορίες της αγοράς, αναμένεται εντός του έτους συστημική τράπεζα να λάβει δεσμευτικές προσφορές για την πώληση της θυγατρικής της εταιρείας ακινήτων καθώς και χαρτοφυλακίου ακινήτων με ακίνητα Αθήνας-Θεσσαλονίκης και επαρχίας. Αντίστοιχες κινήσεις αναμένονται από όλες τις τράπεζες, οι οποίες μάλιστα πλέον έχουν τη δυνατότητα να αγοράζουν οι ίδιες πλειστηριαζόμενα ακίνητα (που σημαίνει ότι αγοράζονται έναντι αντιτίμου επιλογής της τράπεζας εφόσον δεν υπάρχει άλλη προσφορά), υπό τον όρο όμως ότι οι τράπεζες δεν θα τα διακρατούν εσαεί, αλλά θα απαλλαγούν από αυτά μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα.
Με βάση τα δεδομένα αυτά για το Δημόσιο και τις Τράπεζες, οι οφειλέτες και κυρίως αυτοί οι οποίοι έχουν παραχωρήσει εμπράγματη εξασφάλιση για τις οφειλές τους ή στην ακίνητη περιουσία των οποίων έχει γραφεί κάποιο βάρος (π.χ. προσημείωση) ή όσων οι τραπεζικοί λογαριασμοί έχουν δεσμευτεί-κατασχεθεί ή κινδυνεύουν με δέσμευση-κατάσχεση πρέπει να αναρωτηθούν και να επιλέξουν πώς θα κινηθούν. Κατά τη γνώμη μας τα ερωτήματα που πρέπει να θέσει ένας οφειλέτης στον εαυτό του είναι:
- Θα περιμένω να ενεργήσει πρώτη η Τράπεζα ή το Δημόσιο για την ικανοποίηση των απαιτήσεών τους και ανάλογα θα αντιδράσω;
- Θα περιμένω ένα ενδεχόμενο fund να εξαγοράσει το δάνειό μου και θα επιχειρήσω να διαπραγματευτώ με αυτό ευελπιστώντας σε καλύτερους όρους;
Για όποιον επιχειρηματία ή επιχείρηση επιθυμεί να ενεργήσει ο ίδιος και να μην αναμένει τις κινήσεις των πιστωτών του, μία πραγματική εναλλακτική είναι διαθέσιμη, αυτή του Εξωδικαστικού Μηχανισμού Ρύθμισης Οφειλών (ν.4469/2017). Σκοπός του εξωδικαστικού είναι η εξυγίανση όσων επιχειρήσεων έχουν πραγματικές προοπτικές βιωσιμότητας, μέσω της ρύθμισης και διαγραφής μέρους των χρεών τους προς Τράπεζες-λοιπούς ιδιώτες-Δημόσιο που έχουν δημιουργηθεί έως και τις 31/12/2017.
Άρα ο εξωδικαστικός παρουσιάζει το μεγάλο πλεονέκτημα της παροχής δυνατότητας ρύθμισης ουσιαστικά κάθε είδους οφειλής και όχι μόνο προς το Δημόσιο, με όρους εξαιρετικά ευμενέστερους από την απλή αυτοματοποιημένη ρύθμιση των 12/24 δόσεων του taxis. Αν και ξεκίνησε αρκετά νωθρά η αποδοτικότητά του, πλέον με την τελευταία τροποποίησή του με τον νόμο 4549/2018 μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε πως ο εξωδικαστικός έχει όλα τα φόντα ώστε να γίνει το πραγματικό εργαλείο εξυγίανσης από το οποίο μπορούν να έχουν σημαντικό όφελος όσες επιχειρήσεις και επαγγελματίες κρίνονται βιώσιμοι.
Η βιωσιμότητα αυτή αποδεικνύεται με εκπόνηση οικονομοτεχνικής μελέτης την οποία υποβάλει ο οφειλέτης και η οποία, λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα οικονομικά στοιχεία του αλλά και κάνοντας ρεαλιστικές οικονομικές προβλέψεις για το μέλλον, αποδεικνύει ότι το προτεινόμενο πλάνο αποπληρωμής είναι επωφελέστερο για τον δανειστή/πιστωτή (Δημόσιο-Τράπεζες-λοιποί ιδιώτες) σε σχέση με μια ενδεχόμενη αναγκαστική ρευστοποίηση της περιουσίας του σήμερα.
Για οφειλέτες με κύκλο εργασιών μεγαλύτερο από 2.500.000 ευρώ ή που κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης είχαν συνολικές υποχρεώσεις (ληξιπρόθεσμες ή μη) υψηλότερες από 2.000.000 ευρώ, η μελέτη βιωσιμότητας υποβάλλεται υποχρεωτικά από εμπειρογνώμονα-χρηματοοικονομικό σύμβουλο. Κατά την άποψή μας, έχοντας διαχειριστεί πολλές υποθέσεις εξωδικαστικού, η σύνταξη της μελέτης βιωσιμότητας από εξειδικευμένο σύμβουλο είναι απαραίτητη, ανεξαρτήτως του ύψους των οφειλών, ώστε να υπάρχει σημαντικότερη πιθανότητα επιτυχίας και αποδοχής του προτεινόμενου πλάνου. Άλλωστε, σε περίπτωση απόρριψης του πλάνου από τους πιστωτές και αποτυχίας της διαπραγμάτευσης δεν δίνεται δεύτερη δυνατότητα υποβολής, ως εκ τούτου είναι απαραίτητο η προσπάθεια να γίνει οργανωμένα και επιστημονικά.
Μία σύνοψη του τι προσφέρει ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών είναι η εξής:
- Ρυθμίζονται οφειλές νομικών προσώπων με εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα και φυσικών προσώπων με πτωχευτική ικανότητα που γεννήθηκαν έως και τις 31/12/2017. Οι οφειλές προς ρύθμιση πρέπει να είναι άνω των 20.000 ευρώ.
- Σε εκκρεμείς υποθέσεις εξωδικαστικού στις οποίες δεν έχει ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση μπορούν να συμπεριληφθούν προς ρύθμιση και ληξιπρόθεσμες οφειλές έως και 31.12.2017.
- Συμπεριλαμβάνονται στο πλάνο αποπληρωμής τρέχουσες ενήμερες ρυθμίσεις.
- Οι οφειλές προς Δημόσιο ρυθμίζονται σε έως 120 δόσεις.
- Οι οφειλές προς Τρίτους και Τράπεζες δεν έχουν συγκεκριμένο μέγιστο όριο ρύθμισης.
- Δίνεται αυτοδίκαιη προστασία από μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης για 90 ημέρες από την ημέρα κοινοποίησης της πρόσκλησης συμμετοχής στους πιστωτές για τον εξωδικαστικό. Παρέχεται δυνατότητα παράτασης της αναστολής αυτής κατά 4 επιπλέον μήνες με αίτηση στο Μονομελές Πρωτοδικείο.
- Ρυθμίζονται και οι προσωπικές οφειλές των ομόρρυθμων εταίρων μιας Ο.Ε. που υποβάλει αίτηση στον εξωδικαστικό. Πρέπει η ρύθμιση των οφειλών των ομόρρυθμων να κρίνεται απαραίτητη για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας.
- Υπάγονται ομόρρυθμοι εταίροι Ο.Ε.-Ε.Ε. ακόμη και αν έχουν διακόψει την ατομική τους δραστηριότητα, αρκεί να είναι ενεργή η εταιρεία.
- Φυσικά πρόσωπα τα οποία δεν έχουν την πτωχευτική ικανότητα (π.χ. μηχανικοί, γιατροί, δικηγόροι, λογιστές κ.λπ.) υπάγονται στις ειδικές διατάξεις ρύθμισης της ΠΟΛ 1223/2017 για οφειλές προς το Δημόσιο έως 125.000 χωρίς να είναι προαπαιτούμενη μελέτη βιωσιμότητας. Εξαιρετική σημασία έχει το γεγονός πως τα πρόσωπα αυτά, αν έχουν οφειλές προς το Δημόσιο άνω των 125.000 ευρώ, μπορούν εν τέλει να τις ρυθμίσουν με βάση τις διατάξεις της ΠΟΛ αυτής εφόσον προσκομιστεί αξιολόγηση βιωσιμότητας και σχέδιο αναδιάρθρωσης οφειλών από εμπειρογνώμονα-χρηματοοικονομικό σύμβουλο.
- Για οφειλές κάτω των 20.000 ευρώ ή με οφειλές το 85% εξ αυτών προς το Δημόσιο, υπάγονται στην ίδια ως άνω ΠΟΛ 1223/2017.
Έχουμε τοποθετηθεί επανειλημμένα και έχουμε εκφράσει την άποψη ότι ο Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών είναι πράγματι ένα ουσιαστικό εργαλείο εξυγίανσης των επιχειρήσεων το οποίο δεν πρέπει να μείνει ανεκμετάλλευτο από όσους ενδιαφερόμενους θέλουν να διασώσουν τη βιωσιμότητά τους, εκμεταλλευόμενοι μάλιστα στο μέγιστο κατά τη διαπραγμάτευση και την ακίνητη περιουσία τους και δη τη βεβαρημένη.
