Από την έντυπη έκδοση
Tου Μοχάμεντ A. Ελ-Εριάν,
οικονομικός σύμβουλος στην Allianz, ήταν πρόεδρος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ανάπτυξης στην κυβέρνηση Ομπάμα.
Είναι μόνο θέμα χρόνου έως ότου οι κλιμακούμενες εντάσεις μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ προτρέψουν πολλούς περισσότερους οικονομολόγους να προειδοποιήσουν για μια επικείμενη παγκόσμια οικονομική ύφεση σε συνδυασμό με την οικονομική αστάθεια. Στις 5 Αυγούστου το Bloomberg ανέφερε ότι η καμπύλη αποδόσεων των ομολόγων, μια προσεγγιστική μέτρηση της αγοράς, «προειδοποιεί εμφατικά για ύφεση στις ΗΠΑ για πρώτη φορά από το 2007», ενώ ο Λαρί Σάμερς -πρώην γραμματέας του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ που επίσης συμμετείχε ενεργά στις προσπάθειες διαχείρισης κρίσεων το 2008-09- έγραψε πρόσφατα στο Twitter ότι «ίσως να είμαστε στην πιο επικίνδυνη οικονομική στιγμή… από το 2009».
Πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι η επίλυση των εμπορικών εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας είναι ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί σημαντικά μια παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική αναστάτωση. Ωστόσο, ενώ είναι απαραίτητο, αυτό δεν είναι αρκετό.
Μην παρεξηγηθώ: η εστίαση στην επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ Κίνας και Αμερικής είναι απολύτως κατανοητή. Εξάλλου, η επιδείνωση της διαφωνίας τους αυξάνει τον κίνδυνο ενός εμπορικού πολέμου, ο οποίος, σε συνδυασμό με έναν συναλλαγματικό πόλεμο, θα οδηγήσει σε αναταράξεις ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία. Καθώς οι προοπτικές ανάπτυξης χειροτερεύουν, τα ζητήματα χρέους και μόχλευσης θα έρθουν στο προσκήνιο σε ορισμένες χώρες, προσθέτοντας οικονομική αστάθεια σε ένα ήδη επιβλαβές οικονομικό κοκτέιλ. Και με τη διένεξη ΗΠΑ-Κίνας που τώρα εκτείνεται πέρα από τα οικονομικά, ώστε να συμπεριλάβει θέματα εθνικής ασφάλειας και εγχώριας πολιτικής, το βέλτιστο σενάριο για το εμπόριο είναι η κατάπαυση του πυρός, και το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι η κλιμάκωση των εντάσεων.
Ωστόσο, όταν εξετάζονται στο ευρύτερο πλαίσιο της περασμένης δεκαετίας οι εμπορικές εντάσεις αποδεικνύονται ως σύμπτωμα και όχι ως αιτία της υποκείμενης οικονομικής και οικονομικής δυσφορίας του κόσμου. Στην πραγματικότητα, η υπερβολική εστίαση στους εμπορικούς κινδύνους αποκλείει την προσοχή των πολιτικών σε άλλα μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση ταχύτερης ανάπτυξης σε ένα πραγματικά σταθερό οικονομικό περιβάλλον.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη πολιτική πίεση στις κεντρικές τράπεζες, τις αντιδράσεις εναντίον της ανισότητας, την πολιτική μίσους, της άνοδο των αντισυστημικών κινημάτων, την απώλεια εμπιστοσύνης στις κυβερνήσεις και των εμπειρογνωμόνων, τις περιφερειακές οικονομικές και γεωπολιτικές εντάσεις, τον αυξανόμενο κίνδυνο χρηματοπιστωτικής αστάθειας, τις απειλές για μακροπρόθεσμα προϊόντα χρηματοοικονομικής προστασίας και τη γενική αίσθηση της οικονομικής ανασφάλειας.
Όπως υποστήριξα στο βιβλίο μου «Το Μοναδικό Παιχνίδι στην Πόλη», όλες αυτές οι πρόσφατες εξελίξεις -και, φυσικά, οι αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας- σχετίζονται κατά τρόπο ουσιαστικό με δύο βασικά και επίμονα χαρακτηριστικά της παγκόσμιας οικονομίας από την οικονομική κρίση του 2008.
Το πρώτο είναι η παρατεταμένη περίοδος κατά την οποία η οικονομική ανάπτυξη δεν ήταν μόνο υπερβολικά χαμηλή αλλά και ανεπαρκώς ουσιαστική. Ως αποτέλεσμα, περισσότερες κοινωνικές ομάδες αισθάνονται περιθωριοποιημένες, αλλοτριωμένες και θυμωμένες – οδηγώντας σε απροσδόκητα εκλογικά αποτελέσματα, την άνοδο των λαϊκιστικών και εθνικιστικών κινημάτων και σε μερικές περιπτώσεις κοινωνικές αναταραχές.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό μετά την κρίση είναι η επίμονα υπερβολική εξάρτηση από τη ρευστότητα των κεντρικών τραπεζών, όχι ο πιο ισορροπημένος συνδυασμός πολιτικών που επιδιώκουν να παρακάμψουν τα (κυρίως διαρθρωτικά αλλά και κυκλικά) εμπόδια προς την ταχύτερη ανάπτυξη. Η νομισματική πολιτική δεν ήταν πολύ αποτελεσματική για την τόνωση της βιώσιμης ανάπτυξης, όμως προκάλεσε σημαντική αύξηση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων, εγείροντας περισσότερα παράπονα ότι το σύστημα ευνοεί τους ήδη πλούσιους και προνομιούχους παρά εξυπηρετεί τον ευρύτερο πληθυσμό – πόσο μάλλον να βοηθά τις πιο ευπαθείς ομάδες.
Εάν και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά παραμείνουν, η παγκόσμια οικονομία σύντομα θα έρθει σε ένα δυσάρεστο σταυροδρόμι. Σε αυτήν τη «διασταύρωση Τ», η σημερινή, ολοένα και πιο μη βιώσιμη πορεία θα δώσει τη δυνατότητα είτε σε ένα πολύ χειρότερο αποτέλεσμα που συνεπάγεται ύφεση, οικονομική αστάθεια και αυξανόμενες πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις ή, πιο αισιόδοξα, σε μία πραγματική χρηματοπιστωτική σταθερότητα, καθώς οι κυβερνήσεις θα ανταποκρίνονται τελικά στη δημοκρατική πίεση.
Επιπλέον, το ταξίδι στη βάση αυτής της «διασταύρωσης Τ» είναι από μόνο του όλο και πιο αβέβαιο. Συγκεκριμένα, η παρατεταμένη χρήση των αντισυμβατικών νομισματικών πολιτικών συνεπάγεται κόστος και κινδύνους που έχουν ενταθεί με την πάροδο του χρόνου. Όπως οι επιθέσεις στην αυτονομία των κεντρικών τραπεζών, η υπερβολική αποσύνδεση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων από τα βασικά οικονομικά και εταιρικά θεμελιώδη μεγέθη τους και η συστηματική υπερβολική πτώση της ρευστότητας στους τελικούς χρήστες (ιδιαίτερα στον μη τραπεζικό τομέα). Σήμερα, ένα πολιτικό λάθος ή ένα ατύχημα στην αγορά θα μπορούσε να προκαλέσει σοκ πολύ πιο γρήγορα και πολύ πιο ηχηρά.
Προκειμένου να αποφευχθεί μια δυσάρεστη έκβαση για την παγκόσμια οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα, η Κίνα και η Αμερική πρέπει να επιλύσουν τις διαφορές τους στο πλαίσιο μιας πιο ολοκληρωμένης πολιτικής συνταγής, η οποία θα συμπεριλαμβάνει και άλλες ηγετικές οικονομίες (ιδιαίτερα της Ευρώπης).
Οι προσπάθειες για την αναζωογόνηση του ελεύθερου αλλά πιο δίκαιου εμπορίου θα πρέπει να αρχίσουν με την επίλυση των πραγματικών διαμαρτυριών των ΗΠΑ και της Ευρώπης κατά της Κίνας, σχετικά με την κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, την αναγκαστική μεταφορά τεχνολογίας, τις υπερβολικές επιδοτήσεις και άλλες αθέμιτες εμπορικές και επενδυτικές πρακτικές. Αυτή η λύση με τη σειρά της θα πρέπει να χρησιμεύσει ως βάση για μια ολοκληρωμένη πολυμερή προσπάθεια για την άρση των περιορισμών στην πραγματική και τη δυνητική ανάπτυξη.
Μια τέτοια πρωτοβουλία θα περιλαμβάνει την αποκατάσταση και τον εκσυγχρονισμό των υποδομών στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, πιο ισορροπημένες δημοσιονομικές πολιτικές στην Ευρώπη και ισχυρότερη περιφερειακή οικονομική δομή, ισχυρότερα δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας σε όλο τον κόσμο και στοχοποιημένη απελευθέρωση και απορρύθμιση στην Κίνα και την Ευρώπη.
Με μια συντονισμένη παγκόσμια δράση αυτού του τύπου η παγκόσμια οικονομία θα μπορούσε να «πλοηγηθεί» ευνοϊκά στην επερχόμενη «διασταύρωση Τ». Χωρίς αυτήν, οι τωρινές εκκλήσεις για οικονομική και χρηματοπιστωτική αστάθεια και ανασφάλεια θα μπορούσαν να φανούν αληθινές στο τι πρόκειται να ακολουθήσει.
Copyright: Project Syndicate, 2019
www.project-syndicate.org
