Από την έντυπη έκδοση
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Η πραγματική κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας εγκυμονεί κινδύνους, οι οποίοι για την ώρα… χειμάζουν λόγω πανδημίας.
Οι αριθμοί και οι τάσεις που επικρατούν στην αμερικανική οικονομία διαψεύδουν μάλλον με πάταγο κάποιες απόψεις για την «πετυχημένη οικονομική πολιτική του απερχόμενου προέδρου». Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει. Ας δούμε, λοιπόν, τους ψυχρούς αριθμούς:
* Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ, από 17 τρισ. δολάρια το 2015 σήμερα ξεπερνά τα 27 τρισ. και παρά τις διακηρύξεις Τραμπ η απασχόληση στο δημόσιο αυξήθηκε και αυτή κατά 120.000 άτομα στην τετραετία της διακυβέρνησής του.
* Το εμπορικό ισοζύγιο με την Κίνα, παρά τις απειλές και τα ξόρκια που κατά καιρούς εκσφενδόνιζε ο Ντόναλντ Τραμπ, από έλλειμμα 346 δισ. δολάρια το 2016, έφθασε τα 416 δισ. δολάρια το 2019 και έκλεισε με 360 δισ. το 2020. Ανοδική πορεία ακολούθησαν και οι αμερικανικές επενδύσεις στην Κίνα, γεγονός που δείχνει ότι οι δύο οικονομίες έχουν υψηλό βαθμό αλληλεξάρτησης. Σε γενικές γραμμές, έτσι, την τετραετία Τραμπ το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ αυξήθηκε συνολικά, αποδεικνύοντας ότι στο επίπεδο της παραγωγής και διάθεσης αγαθών οι ΗΠΑ έχουν πρόβλημα.
* Ο κλάδος της μεταποίησης δεν ενισχύθηκε την περίοδο 2016-2020 και αυτός της εξορυκτικής βιομηχανίας συνέχισε να πέφτει παρά τις υποσχέσεις του απερχόμενου προέδρου ότι θα ενισχύσει στο εσωτερικό της χώρας την απασχόληση των αποκαλουμένων «μπλε κολάρων». Η τελευταία παρέμεινε πτωτική και συνολικά στον παραγωγικό τομέα των ΗΠΑ η απασχόληση παρέμεινε στάσιμη. Μικρή άνοδος παρουσιάστηκε στις υπηρεσίες με ευκαιριακές μορφές απασχόλησης κυρίως, οι οποίες όμως εξαφανίστηκαν με την εμφάνιση της πανδημίας.
Από μακροοικονομικής πλευράς, η τετραετία Τραμπ υπήρξε επιβαρυντική για την αμερικανική οικονομία και η κατάσταση θα επιδεινωθεί στο μέτρο που υπάρχει η πανδημία. Επίσης, τα τελευταία χρόνια εντείνεται και ο προσοδοθηρικός χαρακτήρας της οικονομίας των ΗΠΑ, φαινόμενο που ενισχύει τις ανισότητες.
Παράλληλα, όμως, η προσοδοθηρία είναι και μια πηγή παραγωγής άυλων υπεραξιών, οι οποίες μεταφράζονται σε χρήμα που δεν αντιπροσωπεύει καμίαν απολύτως παραγωγή. Αυτό το χρήμα ήταν που τροφοδότησε τις γνωστές τραπεζικές μοχλεύσεις στις ΗΠΑ της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, με αποτέλεσμα την περίφημη κρίση των επισφαλών ενυπόθηκων δανείων του 2007.Είναι σαφές έτσι ότι στις ΗΠΑ κυριαρχεί η χρηματοοικονομία, η οποία παράγει πλούτο από την κυκλοφορία του χρήματος και μόνον.
Ουσιαστικά, εκείνη την περίοδο, η αμερικανική κυβέρνηση μπροστά στην αδυναμία της να ενισχύσει εισοδηματικά τη μεσαία τάξη, προχώρησε στον υπέρμετρο δανεισμό των νοικοκυριών και ατόμων για την αγορά κατοικίας, με εγγύηση μια θεωρητική μελλοντική υπεραξία της τελευταίας.
Ήταν δε τόσο εύκολος ο δανεισμός αυτός ώστε σε αρκετές περιπτώσεις οι δανειζόμενοι τον εκλάμβαναν ως εισόδημα.
Ιδιαίτερα δε στις περιπτώσεις όπου υπήρχε παρατεταμένη περίοδος χάριτος για την καταβολή της πρώτης δόσης αποπληρωμής του δανείου.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η αμερικανική οικονομία χαρακτηρίζεται από έναν εντυπωσιακό δυϊσμό, ο οποίος έχει πλέον και ξεκάθαρες πολιτικές συνέπειες.
Για παράδειγμα, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η παιδική θνησιμότητα στις ΗΠΑ ήταν ακριβώς στο ίδιο χαμηλό επίπεδο με την αντίστοιχη γερμανική στην Ευρώπη, σήμερα είναι υπερδιπλάσια. Επίσης, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, παρά τις καλές οικονομικές επιδόσεις της περιόδου Μπιλ Κλίντον, το προσδόκιμο ζωής στην Αμερική παρουσιάζει κάμψη σε αντίθεση με την άνοδο στην Ευρώπη.
Από την άποψη αυτή είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι μεταξύ των 30 χωρών που έχουν το υψηλότερο επίπεδο κοινωνικής προόδου στον κόσμο, οι ΗΠΑ είναι στην τέταρτη θέση προς το ΑΕΠ τους και στην 23η αναφορικά με την κοινωνική πρόοδο. Αυτό σημαίνει ότι η ανάπτυξη της οικονομίας δεν έχει ουσιαστική κοινωνική συμβολή, γιατί προφανώς είναι αμιγώς προσοδοθηρική και άρα αντιπαραγωγική.
Το κενό καλύπτει η φιλανθρωπία
Αυτός πρέπει να είναι και ο λόγος που δισεκατομμυριούχοι όπως ο Μπάφετ, ο Σόρος και άλλοι, που πλουτίζουν από την άυλη οικονομία, είναι και μεγάλοι φιλάνθρωποι. Γνωρίζουν ότι το χρήμα τους προέρχεται γρήγορα και άκοπα από το πάτημα κάποιων κουμπιών της σύγχρονης τεχνολογίας. Κατά συνέπεια δεν έχει την ίδια φύση με το αντίστοιχο που για παράδειγμα παράγει η Χαλυβουργία. Υπό αυτή την έννοια, η φιλανθρωπία καλύπτει ένα κοινωνικό κενό. Πλην όμως δεν είναι πανάκεια.
Σήμερα, λοιπόν, η υπερχρέωση της αμερικανικής οικονομίας αποτελεί την αφετηρία για μια νέα οικονομική καταιγίδα, την οποίαν οι κυβερνήσεις που δεν θα την προβλέψουν θα την υποστούν με ιδιαίτερη δριμύτητα.
