Από την έντυπη έκδοση
Της Κατερίνας Τζωρτζινάκη
[email protected]
Τα πανηγύρια είναι τόσο μάταια στην εξωτερική πολιτική όσο και τα χαρακίρια. Έχουμε πάθει, μα έχουμε μάθει;
Μια επιστολή, προφανώς στο πλαίσιο επικαιροποίησης της διμερούς Συμφωνίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA), απέστειλε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ στον πρωθυπουργό, στην οποία τονίζεται πως οι ΗΠΑ «διατηρούν την προσήλωσή τους στη διατήρηση της ευημερίας, της ασφάλειας και της δημοκρατίας της Ελλάδας». Αυτό το τελευταίο είναι μάλλον προσβλητικό, αλλά το παρακάμπτουμε, γιατί άλλο είναι το σκηνικό.
Σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών, είναι πρώτη φορά που έρχεται επιστολή μετά το 1975 και εκείνη του Χένρι Κίσινγκερ στον τότε Έλληνα ομόλογό του Δημήτρη Μπίτσιο.
Πάμε πίσω στον χρόνο. Και τότε υπήρχε πόνος για το καθεστώς των αμερικανικών βάσεων στη χώρα και τα «δώρα», καθώς στις 26 Μαρτίου 1976 είχε υπογραφεί αμερικανο-τουρκική αμυντική συμφωνία με ανταλλάγματα: παραχώρηση στρατιωτικού υλικού αξίας 1 δισ. δολ. για τέσσερα χρόνια.
Έπειτα από διαπραγματεύσεις, Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ελληνικό ΥΠΕΞ συμφώνησαν στην ανταλλαγή επιστολών των δύο υπουργών και στην ανάληψη ρητών δεσμεύσεων των ΗΠΑ σχετικά με μια ενδεχόμενη κρίση στο Αιγαίο.
Σύμφωνα με την επιστολή Κίσινγκερ στις 10 Απριλίου 1976, οι Ηνωμένες Πολιτείες «θα αντιταχθούν ενεργά και απερίφραστα σε απόπειρα οποιουδήποτε εκ των μερών επιδιώξει στρατιωτική λύση και θα καταβάλουν μείζονα προσπάθεια για την αποτροπή μιας τέτοιας ενέργειας».
Καλή ήταν η υπόσχεση αμερικανικής επιδιαιτησίας, αλλά δεν αποτελούσε εγγύηση έναντι επιθετικών τουρκικών ενεργειών. Καλή και η θεσμοθέτηση της αναλογίας 7:10 (για τη βοήθεια σε Ελλάδα και Τουρκία), αλλά λίγους μήνες αργότερα βγήκε στο Αιγαίο το σεισμογραφικό «Σισμίκ Ι», το προηγούμενο όνομα του οποίου ήταν «Χόρα», και ξέσπασε θερινή μπόρα.
Κάτι τελευταίο, αλλά όχι αμελητέο. «Η Ελλάδα θα χρειαστεί να κάνει τις πιο σοβαρές παραχωρήσεις σε σύγκριση με το προηγούμενο στάτους κβο». Αυτό είναι το συμπέρασμα από την έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ του Μαΐου του 1976, που δημοσιεύτηκε στο «Βήμα» τον Μάρτιο του 2002 από τον Αλέξη Παπαχελά, όταν αποχαρακτηρίστηκε. Το σχέδιο Κίσινγκερ για το Αιγαίο δεν έφερνε τίποτα ωραίο. Και να σκεφτεί κανείς ότι το 1976 οι «γκρίζες ζώνες» δεν είχαν φέξει.
