Από την έντυπη έκδοση
Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
«Η επιλογή είναι τώρα στα δικά σας χέρια» είπε ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, καθώς πλησιάζει η ώρα του δημοψηφίσματος στο οποίο οι Βρετανοί θα αποφασίσουν εάν θέλουν η χώρα τους να παραμείνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Ανταποκρινόμαστε στο λαϊκό αίσθημα» τόνιζε τον Μάιο ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, επιβεβαιώνοντας την απόφαση για δημοψήφισμα, στο οποίο θα απαντηθεί εάν η Ε.Ε. μπορεί να υποχρεώσει τη χώρα να υποδεχθεί πρόσφυγες. «Θέλουμε τη λαϊκή ετυμηγορία» είπαν τον Απρίλιο στην Ολλανδία, όπου απερρίφθη εμπορική συμφωνία της Ε.Ε. με την Ουκρανία.
Αυτό επισημαίνουν και στην Ιταλία, όπου τον Οκτώβριο οι πολίτες θα κληθούν να εγκρίνουν την αναθεώρηση του Συντάγματος.
Στην Ευρώπη διενεργούνται τα τελευταία χρόνια περίπου δέκα δημοψηφίσματα ετησίως. Οι Σκοτσέζοι συμμετείχαν μαζικά στα τέλη του 2014 για να επιλέξουν την παραμονή στους κόλπους του Ηνωμένου Βασιλείου, όπως και οι Ιρλανδοί πέρυσι για να πουν το «ναι» στον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αναγνωρίζουμε σήμερα περισσότερο την αξία της άμεσης δημοκρατίας, ότι αντιλαμβανόμαστε πως αναζωπυρώνει το ενδιαφέρον για την πολιτική και περιορίζει την απόσταση πολιτών από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Η εμπειρία της Ελβετίας (όπου οι πολίτες λαμβάνουν αναλυτικό ενημερωτικό υλικό πριν φτάσουν στην κάλπη) μας έχει άλλωστε δείξει πως λειτουργεί και ως μέσο «εκπαίδευσης» των πολιτών.
Η πράξη μάς δείχνει ότι δεν είναι πάντα έτσι – ειδικά στη σημερινή Ευρώπη, όπου το «έλλειμμα ηγεσίας» καίει περισσότερο από τα δημοσιονομικά ελλείμματα.
Κυβερνήσεις καταφεύγουν σε αυτό για να μη βγάλουν οι ίδιες τα κάστανα από τη φωτιά.
Λαϊκιστικές δυνάμεις το προτείνουν με ευκολία, ακόμη και για θέσεις που θίγουν θεμελιώδη δικαιώματα ή έρχονται σε σύγκρουση με το Κράτος Δικαίου.
Δικαιολογία; «Να δούμε τι είναι αυτό που θέλει η πλειοψηφία». Όσο πιο ευαίσθητο ένα θέμα, τόσο μεγαλύτερος ο πειρασμός.
Το δημοψήφισμα είναι αδιαμφισβήτητα σπουδαίο εργαλείο δημοκρατίας. Δεν θα έπρεπε να επιτρέπουμε, όμως, να γίνεται εργαλείο πολιτικής επιβίωσης για ευθυνόφοβες ηγεσίες.
Ή για να το πούμε και διαφορετικά, το δημοψήφισμα δεν είναι λύση διά πάσα νόσο. Όχι μόνο γιατί υπάρχει ο κίνδυνος οι πολίτες να απαντήσουν στα πάντα, εκτός από αυτό για το οποίο τους ρωτάς, όπως είχε παρατηρήσει ο Φρανσουά Μιτεράν.
Ούτε γιατί η απάντηση είναι ανοιχτή σε ερμηνείες, όπως έδειξε η δική μας εμπειρία το περασμένο καλοκαίρι σε ένα δημοψήφισμα – εξπρές, που άρχισε ως φάρσα και κατέληξε τραγωδία.
Το πρόβλημα δεν είναι πως η «κοινωνία είναι ανώριμη», όπως κάποιες φορές λέγεται. Το πρόβλημα είναι οι ανώριμοι πολιτικοί, που ενώ εκλέγονται για να λάβουν αποφάσεις, επιλέγουν να πετούν το μπαλάκι πίσω στον κόσμο. Και ας χτυπήσει όποιον θέλει.
