Από την έντυπη έκδοση
Tου Α. Δ. Παπαγιαννίδη
[email protected]
Οι ευρωεκλογές βρίσκονται πλέον σε απόσταση αναπνοής: άρχισαν να παίζουν και τα σποτάκια των κομμάτων, να ξετυλίγονται τα 10λεπτά τους στην τηλεόραση, να περιδιαβαίνουν την Ελλάδα οι υποψήφιοι. Βέβαια, πάμε στις κάλπες της 26ης Μαΐου με φρέσκια-φρέσκια ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή με 153 «ναι». Στις επόμενες δύο βδομάδες θα δούμε στην ως άνω Βουλή των Ελλήνων να ψηφίζονται τουλάχιστον οι 120 δόσεις για ΕΦΚΑ και εφορία, η κλιμακωτή-εαρινή 13η σύνταξη και οι μειώσεις ΦΠΑ, με τους Ποινικούς Κώδικες να αναμένουν επίσης ψήφιση (όπως και το Αεροδρόμιο στο Καστέλι).
Πορευόμαστε όμως στις ευρωκάλπες και με «Αττίλα-3» εν εξελίξει στην ΑΟΖ της Κύπρου, με διεθνείς θορύβους αποδοκιμασίας κατά της Άγκυρας αλλά περιορισμένες συγκεκριμένες κινήσεις: η κορυφή της Ε.Ε. υπήρξε απογοητευτική εν προκειμένω: ανέβαλε για… μετά τις ευρωκάλπες! Αυτό είναι το βασικό σκηνικό των ευρωεκλογών, αλλά από ευρωπαϊκή συζήτηση εξαιρετικά λίγα πράγματα.
Γι’ αυτό, στη στήλη αυτή, θα επιχειρήσουμε μέχρι τις κάλπες να στρέψουμε την προσοχή σε κάπως πιο ευρωπαϊκή κατεύθυνση. Πρώτος σταθμός, σήμερα, μια συζήτηση που πήγαινε να ξεχαστεί αλλά σαν να ξαναπαίρνει μπρος: οι ανισότητες στην Ε.Ε., ακριβέστερα οι νέες ανισότητες. Τι εννοούμε;
Πριν από τρεις-τέσσερις δεκαετίες, όταν η Ελλάδα ξεκινούσε την πορεία της στην (τότε) ΕΟΚ, η συζήτηση ήταν για το χάσμα Βορρά-Νότου. Σταδιακά, τότε, διαμορφωνόταν μια πολιτική γεφύρωσης αυτού του χάσματος, αρχικά με το Περιφερειακό Ταμείο, ύστερα με τα συντονισμένα Διαρθρωτικά Ταμεία σε πρότυπο ΜΟΠ/Ολοκληρωμένων Μεσογειακών Προγραμμάτων, εν τέλει με μια (υποτίθεται) συγκροτημένη Πολιτική Συνοχής (εποχής Ντελόρ+, όταν η Ελλάδα είχε παίξει ρόλο θετικού πειραματόζωου). Πέρασαν τα χρόνια, προχώρησε η Ιστορία -η μεγάλη…- και οι ανισότητες μετακινήθηκαν και παρατηρήθηκε χάσμα Ανατολής-Δύσης, με τις χώρες του άλλοτε σοβιετικού μπλοκ να μπαίνουν σε αγώνα ταχύτητας, άλλες με λογική περισσότερο αγοράς, άλλες πιο υποστηριζόμενες.
Προχώρησε κι άλλο η Ιστορία, ζήσαμε πλέον την πραγματικότητα της ΟΝΕ/Ευρωζώνης με όλες τις αποδιαρθρωτικές λειτουργίες που αποδείχθηκε ότι έχει και προέκυψε το πρόσθετο χάσμα κερδισμένων-χαμένων του ευρώ. Τελευταία πράξη του δράματος, η κρίση που ξεκίνησε ως χρηματοπιστωτική, αν και ριζωμένη ακριβώς στη διαιρετικότητα των μηχανισμών του ευρώ, και αποκτήσαμε το χάσμα χωρών της κρίσης.
«Τελευταία πράξη» είπαμε; Όχι ακριβώς! Διότι τώρα-τώρα, στην ευθεία πριν από τις ευρωεκλογές, μας προέκυψε εκείνο το μέτωπο ανισοτήτων που -χάρη στα gilets jaunes/τα «κίτρινα γιλέκα» που προσγείωσαν απότομα τον πρόεδρο Μακρόν- εκδηλώνεται πλέον ανάμεσα στα υπερανεπτυγμένα αστικά κέντρα, την περιφέρειά τους που δεν κατορθώνει να ακολουθήσει και πιο πέρα τις επαρχίες των χωρών της Ε.Ε. (Δεν είναι απόλυτα μελετημένο, όμως αυτή η νέα διχοτομία ανάπτυξης μπορεί να πυροδότησε και το Brexit.)
Μπορεί να υπεραπλουστεύσαμε, όμως η συνειδητοποίηση του τι είναι/πώς λειτουργεί/πού μπορεί να οδηγήσει αυτή η καλειδοσκοπική εικόνα ανισοτήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση παίζει ήδη ρόλο -ρόλο πολιτικό, ρόλο αναζήτησης πολιτικής- στην προοπτική του «μετά». Το βλέπαμε με την ιδιαίτερη μελέτη που μόλις παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες από το Centre for European Reform/CER -την ανακαλύψαμε στην Ελλάδα καθώς τη στήριξή της έχει αναλάβει η Γιάννα Αγγελοπούλου μαζί με το Bloomberg- και που έχει επιλέξει ως τίτλο το κάπως σιβυλλικό «The big European sort? The diverging fortunes of Europe’s region». Εκείνο που ακριβώς κάνει αυτή η μελέτη είναι μια βουτιά, σχεδόν ένα μακροβούτι στην υπόθεση των ανισοτήτων στην Ευρώπη, στη συνέχεια της ευρύτερης συζήτησης που γίνεται διεθνώς στην «εποχή Piketty» – μέχρι και το ΔΝΤ την έχει ανακαλύψει.
Η αναφορά του «big European sort» παραπέμπει στη συζήτηση για την άνιση ανάπτυξη που είχε γίνει στις ΗΠΑ με βάση το βιβλίο των Bishop/Cushing για το πώς οι πληθυσμιακές μετακινήσεις έφεραν εκεί την πολιτική πόλωση, αναζητώντας τους βαθύτερους μηχανισμούς της ανισότητας που αποκτά γεωγραφική έκφραση – όσο κι αν πίσω της κρύβονται καίριες διαφορές στην παραγωγικότητα, στην ανάπτυξη/υποδοχή καινοτομίας, στην επιλογή εγκατάστασης των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
Είναι μια μεγάλη συζήτηση αυτή που πάει να ανοίξει στην Ευρώπη γύρω από τις νέες ανισότητες.
Όποιος θέλει να δει την προσέγγιση του CER, μπορεί να την αναζητήσει στο https://www.cer.eu. Μια ματιά στου Τάσου Γιαννίτση την προσέγγιση («Οι ριζικοί μετασχηματισμοί σε οικονομία και κοινωνικές δομές φέρνουν στο προσκήνιο νέα προβλήματα») στο European Business Review, 29/10/2018. Πιο πρόσφατα, του Αλέκου Κρητικού το «Ευρωπαϊκή πολιτική συνοχής και ενιαία αγορά: το τέλος μιας τριαντάχρονης σχέσης;» στο τεύχος 45 της Επιθεώρησης Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Πολιτικής.
Τώρα, από τις διαπιστώσεις στη χάραξη κάποιας πολιτικής.
