Από την έντυπη έκδοση
Των Τζιμ O’ Νιλ – Πρώην προέδρου της Goldman Sachs Asset Management και πρώην υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι πρόεδρος του Chatham House.
Ντομένικο Λομπάρντι – Πρώην διευθυντή του Παγκόσμιου Οικονομικού Προγράμματος στο Κέντρο Διεθνούς Διακυβέρνησης Καινοτομίας (CIGI), είναι διευθύνων σύμβουλος στη Fintech Global Advisory.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, εξαιτίας της πανδημίας του Covid-19, εκτιμά ότι επί του παρόντος και έως το τέλος του 2021 το παγκόσμιο ΑΕΠ θα υποστεί σωρευτική απώλεια άνω των 9 τρισ. δολαρίων – ένα ποσοστό μεγαλύτερο από το συνδυασμένο μέγεθος των οικονομιών της Ιαπωνίας και της Γερμανίας. Ενώ η τελική λύση στην κρίση θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη και την ευρεία ανάπτυξη διαγνωστικών, θεραπειών και τελικά ενός εμβολίου, υπήρξε επίσης μία πληθώρα προτάσεων για τον περιορισμό της οικονομικής επίπτωσης της πανδημίας.
Πρωτοφανής αύξηση λόγου χρέους προς ΑΕΠ
Με τις κυβερνήσεις να παρεμβαίνουν σε μαζική κλίμακα, το χρέος αναμένεται να αυξηθεί σε πρωτοφανή επίπεδα σε ορισμένες χώρες. Ο λόγος χρέους προς το ΑΕΠ της Ιταλίας, για παράδειγμα, προβλέπεται να αυξηθεί κατά τουλάχιστον 20 εκατοστιαίες μονάδες, πάνω από το 155%, έως το τέλος του έτους. Με παρόμοιο τρόπο, άλλες χώρες που επλήγησαν σοβαρά από την πανδημία, όπως η Γαλλία και η Ισπανία, θα βιώσουν επίσης μία σημαντική αύξηση στους δείκτες χρέους προς το ΑΕΠ τους. Και πολλές αναπτυσσόμενες χώρες θα βρεθούν σε ακόμη χειρότερη κατάσταση καθώς η πρόσβασή τους στις διεθνείς κεφαλαιαγορές περιορίζεται. Με περιορισμένα αποθεματικά σε διεθνή νομίσματα, δεν θα είναι σε θέση να αγοράσουν αγαθά και υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των ιατρικών προμηθειών που σώζουν ζωές.
Τα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα του ΔΝΤ
Κατά συνέπεια, η παγκόσμια συζήτηση έχει στραφεί προς τις προτάσεις για τη δημιουργία ή την κινητοποίηση νέων πόρων. Ορισμένοι σχολιαστές ζήτησαν την έκδοση του αποθεματικού περιουσιακού στοιχείου του ΔΝΤ, τα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα (SDR), προκειμένου να διασφαλιστεί η διεθνής ρευστότητα. Για τον σκοπό αυτό οι «Financial Times» υποστηρίζουν ότι θα χρειαστούν SDR αξίας τουλάχιστον 1,37 τρισ. δολαρίων. Όσο υψηλό μπορεί να ακούγεται το ποσό, στην πραγματικότητα είναι μάλλον μικρό σε σύγκριση με τα μη συμβατικά μέτρα που θεσπίστηκαν από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τις τελευταίες εβδομάδες, για να μην αναφέρουμε τις αγορές περιουσιακών στοιχείων που πραγματοποίησαν όλες οι κεντρικές τράπεζες του G7 τον Μάρτιο.
Τα SDR αντιπροσωπεύουν μία πιθανή απαίτηση για τα νομίσματα που χρησιμοποιούν τα κράτη-μέλη του ΔΝΤ και κατανέμονται στα κυρίαρχα εξ αυτών μέσω των δημοσιονομικών τους φορέων -συνήθως των εθνικών κεντρικών τραπεζών- ανάλογα με τα αντίστοιχα μερίδιά τους (ή «ποσοστώσεις») στην κεφαλαιακή βάση του ιδρύματος. Με το 3,17% της κεφαλαιακής βάσης του ΔΝΤ, η Ιταλία θα μπορούσε να λάβει 43 δισ. δολάρια από την έκδοση ύψους 1,37 τρισ. δολαρίων. Στο πλαίσιο αυτό, το συγκεκριμένο ποσό είναι υψηλότερο από το κονδύλι που θα δανείσει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) στην Ιταλία μέσω του επίσημου προγράμματος διάσωσης.
Η ιστορία χρησιμοποίησης του εργαλείου των SDR
Σε αντίθεση με αυτό που αναμενόταν κατά τη θέσπισή τους το 1969, τα SDR διαδραμάτισαν έναν πολύ περιορισμένο ρόλο στο διεθνές νομισματικό σύστημα. Συνολικά, τα SDR έχουν χρησιμοποιηθεί μόνο 4 φορές, πιο πρόσφατα ως απάντηση στην οικονομική κρίση του 2008, όταν το ΔΝΤ εξέδωσε περί τα 250 δισ. δολάρια. Ως αποτέλεσμα, τα SDR τα τελευταία χρόνια αντιπροσώπευαν όχι περισσότερο από το 3% των παγκόσμιων νομισματικών αποθεματικών εξαιρουμένου του χρυσού.
Υπάρχει κάποια αβεβαιότητα σχετικά με το πώς θα χρησιμοποιηθεί μία νέα έκδοση των SDR για την κινητοποίηση πρόσθετης χρηματοδότησης και τη μείωση του διευρυνόμενου χάσματος γι’ αυτήν που δημιουργείται από την πανδημία. Προτείνουμε ένα απλό σχέδιο στο οποίο μία χώρα θα αποθηκεύσει την κατανομή της ως «ίδια κεφάλαια» σε ένα όχημα έκτακτης ανάγκης, αποφεύγοντας έτσι την ανάγκη να συγκεντρωθούν υψηλότερες καθαρές υποχρεώσεις στον προϋπολογισμό του υπουργείου Οικονομικών της. Μέσω του «ποσοστού» που εκχωρήθηκε στο όχημα, ο κυρίαρχος δανειολήπτης (η ιταλική κυβέρνηση, στο παράδειγμά μας) θα προσελκύσει στη συνέχεια περαιτέρω κεφάλαια μέσω εκδόσεων ομολόγων.
Με έναν υποθετικό πολύ συντηρητικό δείκτη χρηματοοικονομικής μόχλευσης 1 προς 5, αυτό θα αύξανε τη συνολική χρηματοοικονομική δυναμικότητα της Ιταλίας από τα 43 δισ. δολάρια στα 215 δισ. δολάρια – ποσοστό που πλησιάζει ολόκληρη τη δανειοδοτική δυνατότητα που εκχωρείται στον ESM για την καταπολέμηση της πανδημίας. Επιπλέον, αυτή η πρόσθετη ικανότητα δεν θα επιβαρύνεται από τις τυπικές μορφές προϋποθέσεων που επιβάλλουν οι πολυμερείς δανειστές στις δανειζόμενες χώρες.
Για να είμαστε σίγουροι στο τρέχον κλίμα αβεβαιότητας, οι επενδυτές ενδέχεται να διστάσουν να εγγραφούν στην έκδοση του οχήματος. Στην περίπτωση όμως μίας χώρας που έχει καταστραφεί από την πανδημία όπως η Ιταλία, η ΕΚΤ θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβάλει με την αγορά ενός αρκετά μεγάλου ποσοστού ομολόγων.
Πώς θα λειτουργούσαν σε Ευρωζώνη, ΗΠΑ, Κίνα
Οι χώρες της Ευρωζώνης θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν τα «ποσοστά» τους δημιουργώντας ένα κοινό όχημα. Αυτό μεταφράζεται σε υψηλότερη βαθμολογία και χαμηλότερο κόστος για την έκδοση, διευκολύνοντας παράλληλα οποιαδήποτε παρέμβαση της ΕΚΤ στην αγορά ομολόγων.
Άλλες χώρες με ισχυρά αποθεματικά, όπως οι ΗΠΑ ή η Κίνα, θα μπορούσαν να δαπανήσουν μέρος των δικών τους κονδυλίων SDR στην υπόλοιπη «παρτίδα». Στην πραγματικότητα, αυτές οι χώρες θα ανταλλάσσουν SDR με ευρώ, δημιουργώντας έτσι μία ανοιχτή θέση στα SDR για την οποία θα χρεώνονται επ’ αόριστον με τις τρέχουσες τιμές χρηματαγορών, μία χρέωση που πρακτικά είναι σχεδόν μηδενική. Ακόμη καλύτερα, αυτές οι χώρες θα ωφεληθούν πραγματικά από το επιτόκιο που θα προκύψει από το ομόλογο. Ως εκ τούτου, μία επένδυση στην αλληλεγγύη θα αποφέρει θετικές αποδόσεις από μία μη αμελητέα διαφορά στο επιτόκιο.
Ο μηχανισμός σε αναπτυσσόμενες χώρες
Ένας παρόμοιος μηχανισμός θα λειτουργούσε επίσης στην περίπτωση μίας αναπτυσσόμενης χώρας που έχει πληγεί από την πανδημία, της οποίας οι «δωρητές» θα προχωρήσουν στην εγγραφή μίας έκδοσης ομολόγου μέσω του οχήματος έκτακτης ανάγκης. Και πάλι, οι πόροι που θα χρησιμοποιηθούν για την αγορά αυτών των ομολόγων θα είναι πρόσθετοι για κάθε πιστωτή ή χώρα δωρητή, επειδή θα προέρχονται από την ίδια την κατανομή των SDR. (Με άλλα λόγια, αυτοί οι πόροι δεν θα δημιουργούνται μέσω φόρων που επιβάλλονται στους πολίτες οποιουδήποτε πιστωτή ή χώρας δωρητή.)
Για να είμαστε σίγουροι, οποιαδήποτε κατανομή SDR θα απαιτούσε την υποστήριξη τουλάχιστον 85% της συμμετοχής του ΔΝΤ, πράγμα που σημαίνει ότι οι ΗΠΑ, με ποσοστό 17,45%, θα ασκήσουν βέτο. Ωστόσο, δεν υπάρχει κανένας καλός λόγος για τον οποίο οι ΗΠΑ θα ήθελαν να χρησιμοποιήσουν την κατανομή. Η πανδημία δημιουργεί μία άνευ προηγουμένου συρρίκνωση στην παγκόσμια οικονομία, για να μην αναφέρουμε το τεράστιο κόστος της στις ανθρώπινες ζωές. Και επιπλέον, η προτεινόμενη μέθοδος ανάπτυξης των SDR δεν θα απαιτούσε χρήματα των Αμερικανών φορολογουμένων, ούτε θα αποτελούσε πρόκληση για την κατάσταση του δολαρίου παγκοσμίως.
Μία σταθερή και υγιής παγκόσμια οικονομία είναι προς το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ. Και σε ένα έτος εκλογών, είναι ιδιαίτερα προς το συμφέρον κάποιου επικείμενου ηγέτη.
