Της Ελευθερίας Ρώμα
Policy Analyst Ανάπτυξης Ανθρώπινου Κεφαλαίου του ΣΕΒ
Tο Μεταλυκειακό Έτος-Τάξη Μαθητείας των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑΛ) αποτελεί εκπαιδευτική διαδρομή που ακολουθείται προαιρετικά, εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος και απευθύνεται σε αποφοίτους των ΕΠΑΛ. Εφόσον κάποιος το επιλέξει μετά τη φοίτηση στο ΕΠΑΛ και αφού περάσει επιτυχώς τις εξετάσεις πιστοποίησης, αποκτά δίπλωμα επιπέδου πέντε (5) του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων (ΕΠΠ) και την αντίστοιχη άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, που προβλέπεται για το συγκεκριμένο επίπεδο προσόντων.
Η μαθητεία στο μεταλυκειακό επίπεδο εισήχθη για πρώτη φορά με το Νόμο 4186/2013, αλλά ξεκίνησε να εφαρμόζεται, αργότερα και σταδιακά, από το 2017 και μετά. Ωστόσο, πριν από ένα χρόνο το τοπίο άλλαξε. Μετά την ψήφιση του Νόμου 4763/2020 ο οποίος, στοχεύοντας στην αναβάθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΚ) και τη στενή σύνδεσή της με την αγορά εργασίας, έφερε σημαντικές αλλαγές στις εκπαιδευτικές διαδρομές της, μία εκ τω οποίων είναι και το Μεταλυκειακό Έτος-Τάξη Μαθητείας.
Στο Μεταλυκειακό Έτος-Τάξη Μαθητείας εφαρμόζεται το δυικό σύστημα εκπαίδευσης, δηλαδή εναλλαγή μάθησης στην τάξη με μάθηση στο χώρο εργασίας. Με τον νέο Νόμο, από το ακαδημαϊκό έτος 2021-2022 η διάρκεια του Μεταλυκειακού Έτους διαμορφώνεται πλέον στους 11 μήνες, έναντι 9 μηνών που ίσχυε πριν την ψήφισή του. Κατά τη διάρκεια των 11 μηνών, ο εκπαιδευόμενος για 4 ημέρες την εβδομάδα, που αντιστοιχούν σε 32 ώρες, βρίσκεται σε χώρο εργασίας, είτε σε φορείς του δημόσιου τομέα είτε σε ιδιωτικές επιχειρήσεις και 1 ημέρα, που αντιστοιχεί σε 7 διδακτικές ώρες, παρακολουθεί εργαστηριακά μαθήματα στη σχολική μονάδα.
Ο εκπαιδευόμενος που συμμετέχει στο Μεταλυκειακό Έτος-Τάξη Μαθητείας λαμβάνει αποζημίωση ίση προς το 95% επί του νόμιμου, νομοθετημένου, κατώτατου ορίου του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη, που αντιστοιχεί σε 27,59€. Η αποζημίωση επιδοτείται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου από το Υπουργείο Παιδείας μέσω του ΕΣΠΑ 2014-2020 και καταβάλλεται από τον Ειδικό Λογαριασμό στους εκπαιδευόμενους, ενώ οι νόμιμες ασφαλιστικές εισφορές καταβάλλονται μηνιαίως από τον εργοδότη. Το ύψος της αποζημίωσης αποτελεί σημαντική αλλαγή του νέου Νόμου, ο οποίος εισήγαγε αύξηση κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες στο ποσοστό επί του κατώτατου ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη και το οποίο διαμορφώνεται, όπως αναφέρθηκε, στο 95% έναντι 75% που ίσχυε πριν την ψήφιση και εφαρμογή του.
Ο ΣΕΒ υποστηρίζει και προωθεί συστηματικά τις μεθόδους μάθησης με βάση την εργασία όπως η μαθητεία, αναγνωρίζοντας τη σημασία και τα οφέλη τους και θεωρώντας τις ως το πλέον αποτελεσματικό μέσο για την απόκτηση εμπειρίας, ειδικά για τα επαγγέλματα και τις ειδικότητες της ΕΕΚ. Η μαθητεία και δη το Μεταλυκειακό Έτος δεν είναι ευρέως γνωστά στις επιχειρήσεις. Σε μια προσπάθεια να επικοινωνήσει στις επιχειρήσεις τα πλεονεκτήματα του θεσμού της Μαθητείας και ειδικότερα του Μεταλυκειακού Έτους και να καταγράψει τις απόψεις και τις προτάσεις τους για την αποτελεσματικότερη λειτουργία και εφαρμογή του, ο ΣΕΒ οργάνωσε έρευνα μεταξύ των μελών του. Ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι η πλειονότητα των επιχειρήσεων που ανταποκρίθηκε στην έρευνα εκφράζει την πρόθεσή της να προσφέρει θέσεις μαθητείας. Ωστόσο, παράγοντες όπως ο γραφειοκρατικός φόρτος και η μη δυνατότητα επιλογής των μαθητευόμενων, δημιουργούν έντονες επιφυλάξεις στις επιχειρήσεις.
Επιπλέον προβληματισμούς δημιουργούν παράμετροι όπως η ικανότητα των μαθητευόμενων να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των επιχειρήσεων, οι μη κατάλληλες ειδικότητες και η διάρκεια της μαθητείας. Παρόλα αυτά, θετικό είναι το μήνυμα που απορρέει από τις προτάσεις που κάνουν οι ίδιες οι επιχειρήσεις για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες και να γίνουν περισσότερο ευνοϊκές οι συνθήκες για τη συμμετοχή τους. Η ελαχιστοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών, η συστηματική συνεργασία τους με την εκπαιδευτική κοινότητα και η συμμετοχή τους στη διαμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών, η προσθήκη ειδικοτήτων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους, η πληρέστερη ενημέρωση και προετοιμασία, τόσο των ίδιων όσο και των μαθητευόμενων, θα ενισχύσουν περαιτέρω την προσφορά θέσεων μαθητείας και θα συμβάλουν σημαντικά στην ενδυνάμωση και αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχονται από το Μεταλυκειακό Έτος-Τάξη Μαθητείας των ΕΠΑΛ, με αμοιβαία επωφελή αποτελέσματα.
