Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Δεν είμαστε ούτε μάντεις δεινών ούτε εκ φύσεως απαισιόδοξοι. Κάθε άλλο. Όμως, η καταγραφή των γεγονότων, όπως αυτά πραγματοποιούνται και εξελίσσονται, υποχρεώνει σε ψύχραιμη και ρεαλιστική αποτίμησή τους. Υπό αυτή την έννοια, η κρίση της πανδημίας είναι σαφές ότι μεταλλάσσεται, ανακτά γρήγορα νέες διαστάσεις και προκαλεί έτσι ευρύτερη αναταραχή, με κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά. Παράλληλα όμως ανοίγει λογαριασμούς και με την ψυχολογία. Άρα η κρίση της πανδημίας είναι πολύπλευρη και γι’ αυτό οι χειρισμοί της απαιτούν πλέον μεγάλη προσοχή. Σίγουρα δε, οι αρμόδιοι θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί σε προβλέψεις και προφητείες, γιατί κάποια δεδομένα δείχνουν να είναι πεισματάρικα.
Είναι αυτονόητο έτσι ότι, μέσα στο καυτό αυτό περιβάλλον, οι επιπτώσεις της κρίσης στον κοινωνικό ιστό και στην κοινωνική συνοχή δεν πρέπει να υποτιμηθούν. Οι σημερινοί πολίτες θα βγουν αύριο από τα σπίτια τους έπειτα από εγκλεισμό εβδομάδων ή και μηνών, χωρίς ακμαίο ηθικό, με ψυχολογικά προβλήματα, οικογενειακές συγκρούσεις, οικονομική δυσπραγία και έντονη ανασφάλεια. Θα είναι μία κοινωνία στα… κάγκελα και είναι δύσκολο να προσδιοριστούν οι ατομικές και κοινωνικές αντιδράσεις – που μπορεί να καλύψουν όλο το φάσμα, από την απόλυτη ηρεμία και συμμόρφωση μέχρι την απόλυτη παραβατικότητα. Ήδη σε διεθνές επίπεδο διάφορες εκδηλώσεις επιβεβαιώνουν τα λόγια μας και προδιαγράφουν μελλοντικές εξελίξεις
Τεράστια σημασία θα έχει συνεπώς ο τρόπος εξόδου από την κρίση και η ρεαλιστική εκτίμηση για τις ευρύτερες και βαθύτερες πιθανές επιπτώσεις της. Σοβαροί παράγοντες είναι επίσης τόσο ο χρόνος εξόδου από τη σημερινή πολύπλοκη κατάσταση όσο και η προσαρμογή στη μετά την πανδημία εποχή. Θα είναι γρήγορη ή καθυστερημένη; Πολλοί παρατηρητές υπογραμμίζουν ότι η γρήγορη έξοδος θα επιφέρει επιθυμητές διορθώσεις στην παγκοσμιοποίηση, όπως π.χ. την εγκατάλειψη της πολιτικής διατήρησης ελάχιστων αποθεμάτων (Justintimedelivery), και της μοναδικής πηγής προμήθειας – πρακτικές που αποδείχθηκαν καταστροφικές στη σημερινή κρίση.
Καθυστέρηση και προβλήματα
Η καθυστέρηση θα επιφέρει πολλά και έντονα κοινωνικά και προσωπικά προβλήματα. Θα υπάρξουν, όμως, και οικονομικές επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Μία καθυστερημένη έξοδος θα θίξει την παγκοσμιοποίηση καίρια – καθώς θα ενισχύσει τον οικονομικό και τον πολιτικό εθνικισμό και θα μας επιστρέψει στην εποχή ίσως και του μεσοπολέμου του 20ού αιώνα. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να δώσουν σκληρή μάχη για τη γρήγορη έξοδο και από την υγειονομική και από την οικονομική κρίση, πράγμα διόλου εύκολο και στις δημοκρατίες πολιτικά ρευστό
Διαφορετικά, το διεθνές τοπίο θα γίνει ιδιαίτερα ζοφερό και θα ενισχύσει σε αρκετές χώρες τις δυνάμεις του παραλογισμού. Και οι τελευταίες, αυτή τη φορά έχουν ένα πολύτιμο σύμμαχο στο πλευρό τους, που είναι το Διαδίκτυο.
Το τελευταίο, ως πηγή παραπληροφόρησης και οργανωμένης ψευδολογίας, παίζει ζωτικό ρόλο πλέον στις παγκόσμιες εξελίξεις και σε χρόνους ρεκόρ επηρεάζει εκατομμύρια άτομα.
Κατά συνέπεια τροφοδοτεί με αρνητικά μηνύματα την κρίση και μεταβάλλει συμπεριφορές, σκέψεις και αντιλήψεις. Είναι δε ξεκάθαρο από την άποψη αυτή ότι οι καλύτεροι διαχειριστές του διαδικτύου, αυτή τη στιγμή, είναι οι αντιδημοκρατικές δυνάμεις σε όλα τα επίπεδα. Διότι δεν έχουν κανένα λόγο ούτε σοβαρότητα αλλά ούτε και ευθύνη να επιδείξουν
Σαφώς δε στον αναπτυγμένο κόσμο ρίχνουν τα βέλη τους στην κρίση του κοινωνικού κράτους, απότοκο της πολυετούς κόπωσής του και των στρεβλώσεων που αυτή προκαλεί σε δομές και θεσμούς του.. Ασφαλώς, δε, αξιοποιούν και τα ισχυρά μεταναστευτικά ρεύματα προς τον αναπτυγμένο δυτικό κόσμο, ο οποίος επιπροσθέτως αντιμετωπίζει και δημογραφική κάμψη. Στο πλαίσιο αυτό, η επαναφορά της Ευρώπης και των ΗΠΑ, του Καναδά και της Αυστραλίας στους δρόμους της γρήγορης ανάπτυξης με ουσιαστική στοχευμένη ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και με στοχευμένες πολιτικές μείωσης της εισοδηματικής ανισότητας, δεν είναι πλέον θέμα οικονομικό αλλά βαθύτατα πολιτικό. Είναι με πιο απλά λόγια θέμα επιβίωσης της δημοκρατίας.
Αυτή η διάσταση επαναφέρει στο προσκήνιο την αναγκαιότητα να ξεφύγουμε από τον ζουρλομανδύα της αυστηρής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, να περιορίσουμε ουσιαστικά -και όχι τυπικά όπως έγινε μετά την κρίση του 2008- τις πρακτικές του καπιταλισμού-καζίνο και να στραφούμε ξανά στις επενδύσεις που δημιουργούν πραγματικό και όχι λογιστικό πλούτο. Συμπερασματικά, είναι επείγουσα η ανάδειξη της πραγματικής οικονομίας σε ατμομηχανή της ανάπτυξης, αλλά και σε πηγή καινοτομίας. Όλα αυτά εύκολα διατυπώνονται σε μία κόλα χαρτί, αλλά πολύ δύσκολα υλοποιούνται, ιδιαίτερα σε κοινωνίες με έντονες συντεχνιακές αρθρώσεις.
