Του Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, Ακαδημαϊκού
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School
Ενώ η πανδημία Covid 19 ξεδιπλώνεται με όλη της τη βία, η παγκοσμιοποίηση θεωρείται σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για αυτό που μας συμβαίνει τώρα, είτε πρόκειται για την αστραπιαία εξάπλωση του ιού, την αδυναμία των κρατών να σταματήσουν την πρόοδό του, την αδυναμία του καπιταλισμού να παράγει αποτελεσματικά ιατρικό εξοπλισμό ή την «τρελή» κερδοσκοπία στο χρηματιστήριο;
Η ανθρωπότητα μαθαίνει πάντα από μια κρίση. Αυτή του κορωνοϊού, όπως οι οικονομικές ή οι χρηματοπιστωτικές, είναι μια ευκαιρία να προβληματιστούμε σχετικά με τα μοντέλα και τους θεσμοθετημένους οργανισμούς μας. Αυτή η πανδημία έδειξε, για παράδειγμα, ότι ορισμένες δραστηριότητες υγείας θα πρέπει να θεωρηθούν στρατηγικοί τομείς και ότι δεν ήταν σωστό να βασίζονται πολύ συστηματικά σε παραγωγικές διαδικασίες μακριά από τον τόπο χρησιμοποίησής τους. Αυτό ισχύει για μάσκες και φιάλες οξυγόνου. Ενώ είναι απαραίτητο και χρήσιμο να τεθεί αυτό το είδος ερωτήσεων προκαταρτικά, είναι αρκετά επικίνδυνο να προβλεφθεί ότι ο «κόσμος του μετά» δεν θα μοιάζει με τον «κόσμο του πριν».
Μερικοί προφήτες καταστροφών (Κολλαψολόγοι, βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Φόβος για το τέλος του κόσμου, οι διάφορες προσεγγίσεις, Πολυτεχνείο Κρήτης, 22 Φεβρουαρίου 2021), εξηγούν επιπλέον ότι η κρίση του Covid 19 ακούγεται σαν το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί με αυτές τις ασυνεπείς ερμηνείες που μπορεί να είναι σαγηνευτικές, αλλά που απέχουν πολύ από την πραγματικότητα, το «έδαφος» και τις προκλήσεις της οικονομίας. Είναι δυνατόν να προσθέσουμε μια κρίση πάνω σε μια άλλη κρίση;
Το να ειπωθεί ότι η παγκοσμιοποίηση «τελείωσε», είναι να τεθεί εκτός η αλληλοσύνδεση των παγκόσμιων αλυσίδων παραγωγής, οι οποίες δεν διαχωρίζονται από τη μια μέρα στην άλλη. Επίσης, πρέπει να αναφερθεί ότι για πολλές χώρες, η παγκοσμιοποίηση παραμένει το καλύτερο μέσο οικονομικής ανάπτυξης. Ακόμη, σταματώντας τις ανταλλαγές μεταξύ ηπείρων, δημιουργούνται πρώτα από όλα σοβαρές συνέπειες στην υποστήριξη χωρών σε ότι αφορά την κοινωνία, την οικονομία, το μεταναστευτικό ρεύμα, κ.α.
Ένας χρόνος μετά την έναρξη της πανδημίας
Ενώ οι μελλοντολόγοι είχαν αναφέρει το τέλος της παγκοσμιοποίησης, η Κίνα δεν εξήγαγε ποτέ τόσο πολύ, ειδικά στην Ευρώπη. Το μενού για τον «κόσμο του μετά» είναι: αποπαγκοσμιοποίηση, επιστροφή στις τοπικές οικονομίες και επαναπατρισμός της παραγωγής στη χώρα προέλευσης της επιχείρησης. Τί παρατηρείται όμως στην αρχή του έτους 2021; Η Κίνα που θεωρείται το «παγκόσμιο εργοστάσιο» λειτουργεί σε πλήρεις ρυθμούς και από τα γιγάντια λιμάνια του Ningho – Zhoushan και της Shanghai φεύγουν κοντέινερ γεμάτα με εμπορεύματα προς τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Ως συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι η τιμή των θαλάσσιων ναύλων που εκτοξεύθηκαν στο 150% από το προηγούμενο καλοκαίρι. Στο εξής, πρέπει να καταβληθεί 10000-12000 δολάρια για μια διαδρομή από ένα λιμάνι της Κίνας έως τη Χάβρη, ενώ το κόστος για την ίδια διαδρομή ήταν στην αρχή του 2019, 3000-4000 δολάρια. Ο ασιατικός γίγαντας προέχει επίσης σε τομείς όπως φαρμακευτικά προϊόντα, ιατρικός εξοπλισμός, ηλεκτρονικά προϊόντα, εργαλειομηχανές… Αυτή η ακραία εξάρτηση της Ευρώπης, πέρα από τα μεγάλα λόγια της βιομηχανικής κυριαρχίας, δείχνει αναμφίβολα ότι θα χρειαστούν χρόνια, δεκαετίες, για να αλλάξουν τα δεδομένα. Η άμεση συνέπεια της αύξησης του θαλάσσιου κόστους θα μετακυλιστεί στο πορτοφόλι των ευρωπαίων καταναλωτών, με την παράλληλη αύξηση της τιμής του made in China.
Αρκετοί αναφέρουν ότι το 2021 θα είναι η χρονιά της Κίνας. Για την εκατονταετία του κομουνιστικού κόμματος, τον προσεχή Ιούλιο, η κυβέρνηση θέλει να αποδείξει ότι η χώρα άφησε οριστικά πίσω της την πανδημία.
Συμπερασματικά, η διαχείριση αυτής της πανδημίας φαίνεται μάλλον να δείχνει την ανάγκη για ενίσχυση της παγκόσμιας συνεργασίας (τύπου ΠΟΥ παρά τις δυσκολίες της) από την επιστροφή σε συμπεριφορές όπως κάθε άτομο για τον εαυτό του. Επιπλέον, η διεθνής βιομηχανική κοινωνία που όλοι καταβάλουν προσπάθειες για να την «αρθρώσουν», όχι χωρίς δυσκολία στις περισσότερες περιπτώσεις, αλλά και με σημαντικές επιτυχίες από κράτη πιο ισχυρά από ποτέ επειδή είναι ενσωματωμένα σε αυτή τη διεθνή κοινωνία, η οποία δίνει τα μέσα στην ανθρωπότητα να προσπαθήσει να αντιμετωπίσει αυτή την τρομερή πανδημία, όπως επέτρεψε για δεκαετίες, να αντιμετωπίσει αυτή του AIDS ή του ιού του ‘Εμπολα. Καμιά από αυτές τις μάχες δεν κερδίζεται εύκολα, αλλά είναι η παγκοσμιοποίηση που καθιστά δυνατό να φανταστούμε για πρώτη φορά στην ιστορία μας, ότι είναι πιθανό ένα νικηφόρο αποτέλεσμα.
