Μια φορά κι έναν καιρό, στην αυγή της πιο απρόβλεπτης αμερικανικής προεδρίας των τελευταίων δεκαετιών, ένας γαμπρός έψαχνε για οικονομικό σύμβουλο… στο Amazon.
Ο Τζάρεντ Κούσνερ, τότε νεαρός και πανίσχυρος σύμβουλος του πεθερού του, Ντόναλντ Τραμπ, είχε αναλάβει να βρει φρέσκες φωνές που θα στήριζαν την οικονομική πολιτική του νέου προέδρου. Όπως έχει αποκαλύψει το Vanity Fair, σκρολάροντας στο Amazon, έπεσε επάνω σε ένα βιβλίο με τίτλο Death by China. Ο συγγραφέας, Πίτερ Ναβάρο, δεν ήταν κάποιος συστημικός οικονομολόγος ή βετεράνος της Ουάσινγκτον. Ήταν καθηγητής Οικονομικών με ιδιότυπο, καταγγελτικό στυλ, εμμονικά επικεντρωμένος στο εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ και στον κινεζικό κίνδυνο.
Ο Κούσνερ δεν χρειάστηκε καν να διαβάσει το βιβλίο. Εντυπωσιασμένος από τον τίτλο και την περίληψη, τηλεφώνησε στον συγγραφέα και πολύ σύντομα ο Ναβάρο καθόταν απέναντι από τον Τραμπ, στο γραφείο του πύργου της 5ης Λεωφόρου. Εκεί, με στακάτο λόγο και ακλόνητη βεβαιότητα, του εξηγούσε γιατί οι δασμοί δεν ήταν απλώς χρήσιμοι, αλλά επιβεβλημένοι — και γιατί η Κίνα ήταν ο νούμερο ένα εχθρός της αμερικανικής οικονομίας.
Και εγένετο διευθυντής Γραφείου
Αυτό ήταν. Ο Ναβάρο έγινε μέλος του προεδρικού επιτελείου, με τίτλο που επινοήθηκε για χάρη του: διευθυντής του Γραφείου Εμπορικής και Βιομηχανικής Πολιτικής. Ήταν το πρόσωπο-κλειδί πίσω από τη στρατηγική των δασμών, η οποία μετασχημάτισε τη σχέση ΗΠΑ-Κίνας και άνοιξε την αυλαία για έναν νέο εμπορικό ψυχρό πόλεμο.
Ο Ναβάρο είχε όμως και έναν σύμμαχο. Έναν μυστηριώδη ειδικό που επικαλείτο συχνά στα επιχειρήματά του: τον Ρον Βάρα. Σε άρθρα, βιβλία και τηλεοπτικές εμφανίσεις, ο καθηγητής ανέφερε πως ο Ρον Βάρα, ένας σπουδαίος ειδικός στις διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού, τον είχε προειδοποιήσει για τους κινδύνους της κινεζικής επεκτατικότητας. Ο Βάρα ήταν ένας άγνωστος αλλά αξιόπιστος σύμβουλος.
Μέχρι που αποκαλύφθηκε η αλήθεια: ο Ρον Βάρα δεν υπήρχε. Ήταν επινόηση του ίδιου του Ναβάρο. Ένα φανταστικό πρόσωπο, ένα alter ego με όνομα βασισμένο σε αναγραμματισμό του… Navarro. Παιχνίδι λέξεων; Ψυχολογικό τέχνασμα; Πιθανό. Απόπειρα να ντύσει τις προσωπικές του απόψεις με έναν μανδύα επιστημονικής αυθεντίας; Ακόμη πιο πιθανό.
Το θεωρητικό πλαίσιο των…φανταστικών φίλων
Η αποκάλυψη πέρασε στα ψιλά, αλλά το αποτέλεσμα είχε ήδη δρομολογηθεί. Η πολιτική των δασμών, που οι περισσότεροι οικονομολόγοι θεωρούσαν αναχρονιστική ή και επικίνδυνη, είχε γίνει δόγμα. Και η λογική του «America First» είχε αποκτήσει ένα θεωρητικό πλαίσιο – ακόμα κι αν αυτό περιλάμβανε φανταστικούς φίλους.
Ο Πίτερ Ναβάρο ήταν ο άνθρωπος που έπεισε τον Τραμπ ότι το παγκόσμιο εμπόριο είναι μια παγίδα. Ότι οι αλυσίδες παραγωγής είναι αδύναμοι κρίκοι. Ότι τo έλλειμμα πρέπει να υπολογίζεται μόνο με βάση το εμπόριο αγαθών (ποιος νοιάζεται για τις υπηρεσίες) και με κάθε χώρα ξεχωριστά. Και το έκανε όχι με πίνακες και υποδείγματα, αλλά με ρητορική φόβου, εθνικιστική φρασεολογία και μπόλικες δόσεις μυθοπλασίας. Ήταν ένας κόσμος όπου ο Ρον Βάρα ήξερε πάντα καλύτερα.
Σήμερα, το ερώτημα παραμένει: ποιος συμβουλεύει τους ισχυρούς; Οικονομολόγοι, αλγόριθμοι ή μήπως φανταστικοί φίλοι με εύηχα ονόματα;
Όπως θα έλεγε και ο διακεκριμένος ειδικός Τόνι Σάσυ, «όταν θες να ντύσεις τις ιδέες σου με αυθεντία, δεν χρειάζεσαι πτυχίο — ένας καλός αναγραμματισμός αρκεί».
(Σημείωση: Ναι ναι, σωστά κατάλαβατε, ο Τόνι Σάσυ είναι ο δικός μου φανταστικός φίλος).
