Ίσως, η ανθρωπότητα δεν έχει ξαναζήσει στην ιστορία της περίοδο τόσο ταχύτατων αναδιατάξεων σε οικονομικό, πολιτικό, γεωπολιτικό επίπεδο, όσο αυτήν που ζούμε στις μέρες μας. Κάποιοι -δικαιολογημένα ίσως- μιλούν για μετάλλαξη του ανθρώπινου είδους. Οι ρυθμοί των αλλαγών στη ζωή μας είναι ιλιγγιώδεις και δύσκολο να καταγραφούν εν συνόλω.
Η εισβολή της υψηλής τεχνολογίας και της ταχύτατης καθημέρα εξέλιξής της έχει αλλάξει δραματικά τον τρόπο ζωής, επικοινωνίας, διατροφής, παραγωγής, ιατρικής, πολέμου κ.ά. Ο «νέος άνθρωπος» στον αιώνα μας ζει ραγδαίες αλλαγές στη ιδιωτική και δημόσια ζωή, δύσκολα προλαβαίνει να αφομοιώσει τις τεχνολογικές εξελίξεις.
Εργαλεία που διευκολύνουν(;) τη ζωή μας εισβάλλουν στην καθημερινότητά μας. Η προπαίδεια που θυμούνται οι παλαιότεροι, δηλαδή η δυνατότητα να κάνουμε αυτομάτως τις τέσσερις αριθμητικές πράξεις, αντικαταστάθηκε δεκαετίες τώρα από τους υπολογιστές και τα κινητά τηλέφωνα. Ο σημερινός άνθρωπος δεν θα σκεφτεί μέσω της προπαίδειας, αλλά θα καταφύγει αυτομάτως στον υπολογιστή γραφείου ή χειρός.
Κάποτε ανοίγαμε μία εγκυκλοπαίδεια για να βρούμε κάτι, τώρα πατάμε δυό πλήκτρα στο κινητό ή στον υπολογιστή και έχουμε όλον τον κόσμο μπροστά μας. Η σκέψη ολιγωρεί και οι αυτόματες κινήσεις στα πλήκτρα δίνουν τη λύση. Τα βιβλία δίνουν τόπο σταδιακά στα ψηφιακά και ακουστικά «βιβλία». Αυτοκίνητα μας πηγαίνουν με μια φωνητική εντολή στον προορισμό μας. Ο πολύς κύριος Μάσκ, μας προσφέρει, έναντι 30.000 δολαρίων υπηρέτη να κάνει όλες τις δουλειές στο σπίτι. Υπολογιστές υποκαθιστούν ακτινοδιαγνώστες και προτείνουν θεραπείες. Η Τεχνητή Νοημοσύνη καθοδηγεί χειρουργούς, στρατηγούς και …ποιητές. Η καλλιτεχνική δημιουργία έπεσε στα χέρια των αλγορίθμων. Ο υπολογιστής ζωγραφίζει, τραγουδά, συνθέτει πίνακες και μουσικές. Ένας άλλος κόσμος εγείρεται, ο νέος άνθρωπος αναδιαμορφώνεται συνεχώς.
Οι ειδικοί μιλούν για το θαύμα της νευροπλαστικότητας του ανθρώπινου εγκεφάλου, ο οποίος προσαρμόζεται διαρκώς σε ότι αφορά, τη λειτουργία νευρώνων, συνάψεων κλπ, προκειμένου να υπηρετήσει τις ανάγκες που επιζητά να καλύψει ο άνθρωπος. Ήτοι, ο ανθρώπινος εγκέφαλος μεταλλλάσσεται συνεχώς για να ανταπεξέλθει στα καθημερινά αιτούμενά μας. Η νευρολαστικότητα ή πλαστικότητα του εγκεφάλου είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να αναδιαρθρώνεται, να επαναπροσαρμόζεται διαρκώς και να δημιουργεί νέες συνάψεις, αντιδρώντας στις εμπειρίες, τη μάθηση, τις επιρροές του περιβάλλοντος.
Ο εγκέφαλος εκπαιδεύεται και τα νευρωνικά δίκτυα μεταβάλλονται με τη συνεχή γνωστική επανεκτίμηση. Δομική νευροπλαστικότητα είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει δομικά τη λειτουργία του ως αποτέλεσμα της μάθησης, μέσω νέων συνάψεων. Η λειτουργία της νευροπλαστικότητας επιτρέπει στον εγκέφαλο να αλλάζει σύμφωνα με τις ανάγκες μας, σύμφωνα με τη θέληση μας. Ο εγκέφαλος (εμείς) επιλέγει να ενδυναμώσει κάποιες συνάψεις, ενώ παράλληλα καταργεί άλλες. Οι νευρώνες που χρησιμοποιούνται ή επικοινωνούν συχνά παραμένουν ενδυναμωμένοι, ενώ όσοι δεν χρησιμοποιούνται σταδιακά φθείρονται και πεθαίνουν. Είναι η διαδικασία, ο τρόπος που έχει ο εγκέφαλος να προσαρμόζεται στο εξωτερικό περιβάλλον. Η εισβολή της υψηλής τεχνολογίας και η εγκόλπωσή της, έχει διαμορφώσει αναλόγως τον ανθρώπινο εγκέφαλο και τις λειτουργίες του.
Ό,τι μέχρι τώρα θεωρούσαμε παράλογο φωλιάζει στη ρωγμή ανάμεσα στον εαυτό μας και τον κόσμο. Και βαθαίνει όσο δεν έχουμε σαφή γνώση, τουλάχιστον της αιτίας που προκαλεί τα γεγονότα. Μιλάω για τον μικρόκοσμό μας, τον εαυτό και τον κόσμο.
Μέσα από την επανάληψη –φροντίζουν γι’ αυτήν τα μέσα ενημέρωσης– χάνεται η αίσθηση του παράλογου και όλα φαντάζουν λογικά, φυσιολογικά. Είναι το ύπουλο χαρακτηριστικό της συνήθειας. Συνηθίσαμε στη βία, τους πολέμους, τους θανάτους, σε ό,τι θεωρούσαμε παράλογο, αντιανθρώπινο. Συνηθίσαμε την τραγικότητα της ζωής δισεκατομμυρίων συνανθρώπων μας, ως άλλοι Μιθριδάτες, με δηλητήριο την αδιαφορία. Και όσοι μιλούν ακόμα για έναν νέο ανθρωπισμό, είναι οι παρείσακτοι, αποτελούν περιθώριο…
Μήπως δεν πρέπει να διαταραχθεί η μακαριότητα που κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ευτυχείς μέσα από το παράλογο που συντελείται διεθνώς; Αν κάνουν την αυταπάτη πραγματικότητα και νιώθουν ευτυχείς, είναι ίσως σκληρό να τους διαταράξεις. Βεβαίως, είναι και εκείνοι που θλίβονται, οργίζονται, κρίνουν από την άνεση του καναπέ, ρίχνοντας μονίμως την ευθύνη στους άλλους. Όμως, είναι άκρως επιπόλαιο και ολισθηρό να φταίνε πάντα οι άλλοι για την κακοδαιμονία μας.
Αν υποθέσουμε ότι αυτήν ακριβώς τη στιγμή συντίθενται οι ανθρώπινες μονάδες για τη δημιουργία κοινωνίας, ποιος θα ήταν ο καταστατικός χάρτης αξιών της; Πώς θα μπορούσαν να συντεθούν σε ένα όλον, αποδεκτό από όλους, οι αξίες αυτές; Έκφανση βίας η επιβολή κανόνων, στο όνομα της συνύπαρξης. Ρήγμα στο χάος και συγχρόνως αναγκαία συνθήκη που απαιτεί κοινά αιτούμενα.
Τέλος, υπάρχει και η πολιτική. Αν ανατρέξουμε πίσω ιστορικά, θα δούμε ότι σήμερα εκλείπουν διεθνώς προσωπικότητες στον χώρο της πολιτικής. Όμως, δεν έχουν εκλείψει οι προσωπικότητες στην τέχνη, την επιστήμη, την τεχνολογία. Η απουσία προικισμένων προσωπικοτήτων στον πολιτικό στίβο δείχνει νοσηρή κάμψη σε επίπεδο εκπροσώπησης κοινωνίας. Να ελπίζουμε ότι η αναδιάταξη δυνάμεων θα έρθει νομοτελειακά; Κι αν ναι, πότε;
«…μην ανησυχείς, άλλωστε, οι αιώνες που έρχονται ίσως να μην υπάρξουν».
