Ο Καρλ φον Κλαούζεβιτς, ο μεγάλος Πρώσος θεωρητικός του πολέμου, τον περιέγραψε ως «συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα» για να «αναγκάσει τον εχθρό να συμμορφωθεί με αυτό που θέλει κανείς».
Μπορεί ο φον Κλαούζεβιτς να μίλησε για τους πολέμους του 19ου αιώνα, όταν οι συγκρούσεις ήταν πολύ διαφορετικές σε σχέση με σήμερα, αλλά ακόμη και τότε προειδοποίησε τους πολιτικούς και τους στρατηγούς ότι «η πιο αποφασιστική συνετή πράξη» ήταν να «αναγνωρίσουν σε ποιο είδος πολέμου έμπαιναν, χωρίς να κάνουν ένα λάθος, ούτε προσπαθήσουν να μετατρέψουν τη σύγκρουση σε κάτι διαφορετικό».
Θα χρειαστούν μέρες μετά την ισραηλινή επιδρομή σε 20 ιρανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, για να καταλάβουμε την έκταση της ισραηλινής επίθεσης.
Η έλλειψη ανεξάρτητων πηγών από το ιρανικό στρατόπεδο και η ισραηλινή επιφυλακτικότητα για την πραγματική κοινοποίηση των αποτελεσμάτων των επιδρομών, μας προτρέπει να λαμβάνουμε όλες τις ειδήσεις με σύνεση και προσοχή.
Το Ιράν παραδέχθηκε ότι επλήγησαν τουλάχιστον τρεις τοποθεσίες εκτόξευσης πυραύλων που χρησιμοποιούν οι ίδιοι οι Φρουροί της Επανάστασης στην Τεχεράνη, το Ιλάμ και το Χουζεστάν.
Η υπηρεσία δορυφορικής πυρανίχνευσης της NASA, Firms, έχει δείξει ζημιές και φλόγες σε άλλη αντιαεροπορική βάση νότια της Τεχεράνης.
Όμως το χειρότερο σενάριο φαίνεται να έχει αποφευχθεί, σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο. Ειδικά δεδομένου ότι ο τόνος, από τα ιρανικά μέσα ενημέρωσης, είναι λιγότερο πολεμικός απ’ ό,τι συνήθως. Άλλωστε, πριν τον «αστραπιαίο πόλεμο» που διέταξε η κυβέρνηση Νετανιάχου εναντίον του Ιράν υπήρξε ένα προειδοποιητικό «τηλεφώνημα» από το Τελ Αβίβ στην Τεχεράνης.
Τι θα γίνει στο «γήπεδο»
Τι θα κάνουν τώρα οι δύο παίκτες στο γήπεδο; Θα συνεχίσουν με το στρατιωτικό πινγκ-πονγκ στοχευμένων επιθέσεων ή το Ισραήλ θα επιδιώξει τη «μεγάλη επίθεση» εάν ο Νετανιάχου συνειδητοποιήσει ότι μέτρα αυτού του τύπου έχουν προκαλέσει επίσης μεγαλύτερη ζημιά από την αναμενόμενη;
Τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί, αλλά αυτές οι υποθέσεις είναι απομακρυσμένες.
Το χτύπημα του Ισραήλ δεν είχε σκοπό να βγάλει το Ιράν νοκ-άουτ. Ούτε θα είχε την ευκαιρία να το κάνει μπροστά σε ένα Ιράν στο οποίο τα πιο κρίσιμα «περιουσιακά στοιχεία» παραμένουν πολύ πιο δύσκολο να πληγούν.
Όλα τα σημάδια δείχνουν ότι ούτε το Ισραήλ ούτε το Ιράν επιθυμούν να ανοίξουν ένα ευρύτερο μέτωπο: οι Ισραηλινοί ενημέρωσαν τους Ιρανούς εκ των προτέρων, πλήττοντας τις στρατιωτικές βάσεις της χώρας, αλλά όχι τις ενεργειακές και πυρηνικές εγκαταστάσεις της, ενώ οι Ιρανοί υποβάθμισαν την κλίμακα και τις συνέπειες της «επίθεσης». Όλοι φαίνονται ικανοποιημένοι: Αν δεν υπάρξει κάποιο νέο «ατύχημα», το επεισόδιο πρέπει να τελειώσει εδώ. Ουδείς φαίνεται να θέλει να κλιμακωθεί ο πόλεμος.
Ο ρόλος της οικονομίας
Άλλωστε, οι Ισραηλινοί έχουν ήδη ένα ανοιχτό μέτωπο στη Γάζα και ένα στον Λίβανο. Το άνοιγμα ενός τρίτου μετώπου θα ήταν περίπλοκο. Και η συνέχιση των πολέμων απειλεί το Ισραήλ με οικονομική χρεοκοπία, καθώς οι αμυντικές δαπάνες είναι τεράστιες.
Οι Ιρανοί, από την άλλη, αντιμετωπίζουν πολλά εσωτερικά προβλήματα: ο πληθωρισμός έχει αυξηθεί ξανά, δεν υπάρχει οικονομική ανάπτυξη και πρέπει να στηρίξουν τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ. Κανείς δεν θέλει να ανοίξει μια σύγκρουση με μια χώρα που είναι 1.500 χιλιόμετρα μακριά και που δεν αποτελεί μεγάλη απειλή.
Η κατάσταση στη Γάζα, από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να επιλυθεί αργά ή γρήγορα, και αυτό θα μπορούσε να ανοίξει νέα σενάρια, δίνοντας στον Ιρανό Πρόεδρο Πεζεσκιάν την ευκαιρία να προσπαθήσει να χαλαρώσει τις διεθνείς κυρώσεις κατά της χώρας.
Το Ιράν βρίσκεται σε μια μεταβατική φάση, με έναν πολύ γηραιό ηγέτη και μια νέα κυβέρνηση που έχει υποσχεθεί να μειώσει τις κυρώσεις: η οικονομία είναι σε δύσκολη φάση και ένας πόλεμος δεν θα αύξανε τη δημοτικότητα του καθεστώτος, αντίθετα θα κινδύνευε να καταρρεύσει.
Η σύνεση οδήγησε τους Ιρανούς να υιοθετήσουν μια όχι πολύ επιθετική στάση.
Αλλά και η Δύση γνωρίζει πλέον ότι, εάν υπάρξει αλλαγή καθεστώτος, αυτό θα επιτευχθεί εκ των έσω, χωρίς εξωτερική πίεση.
Δεν είναι ξεκάθαρο τι πιστεύει ο Τραμπ για αυτό, αλλά ο Μπάιντεν, και πιθανότατα και η Χάρις, δεν πίστεψαν ποτέ στην ικανότητα της Αμερικής να αλλάζει καθεστώτα, όπως ήθελαν οι νέοσυντηρητικοί του Τζόρτζ Μπους τζούνιορ. Παρόμοιες προσπάθειες αποδείχθηκαν άλλωστε ανεπιτυχείς, όπως στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν.
Η διαδοχή του Χαμενεΐ
Υπάρχουν βέβαια κι άλλα στοιχεία που θα μπορούσαν να αλλάξουν την κατάσταση: η διαδοχή του 86χρονου Χαμενεΐ, του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, και μια προσπάθεια επίτευξης ύφεσης μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών.
Η σουνιτική Σαουδική Αραβία και το σιιτικό Ιράν έχουν επίσης πραγματοποιήσει στρατιωτικές ασκήσεις μαζί.
Στο νέο γεωπολιτικό πλαίσιο, η Τεχεράνη δεν είναι επίσης τόσο απομονωμένη: Θα είναι από τον Ιανουάριο μέλος των BRICS μαζί με τη Σαουδική Αραβία.
Και το Ισραήλ δεν μπορεί να στοχοποιήσει τις σχέσεις του Ιράν με τη Ρωσία και την Κίνα. Η ισραηλινή επιδρομή θα ενθαρρύνει επίσης τους υποστηρικτές της απόκτησης της ατομικής βόμβας από το Ιράν.
Θα πρέπει να δούμε τι θα συμβεί στη Γάζα: μέσα σε λίγους μήνες η κατάσταση θα αλλάξει, ίσως μετά τις αμερικανικές εκλογές ή μετά τις νέες ειρηνευτικές συνομιλίες στην Αίγυπτο.
Εάν επιλυόταν το ζήτημα της Γάζας, το Ιράν θα είχε περισσότερο χώρο για να προσπαθήσει να μειώσει τις επιπτώσεις των κυρώσεων, οι οποίες βαραίνουν πολύ, και να βρει μια λύση για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Αυτό θα μπορούσε να μεταμορφώσει ολόκληρη τη σκακιέρα στη Μέση Ανατολή.
