Πριν τις 7 Οκτωβρίου 2023 υπήρχαν μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων πολλές ευκαιρίες και πλαίσια συνεργασίας για την ειρήνη.
Η πόλη Μπετ Τζάλα, δίπλα στη Βηθλεέμ και σε μικρή απόσταση από την Ιερουσαλήμ, φιλοξενούσε συχνά συναντήσεις του οργανισμού IPCRI για τη συνεργασία μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων σε έρευνα και πληροφόρηση με διαλέξεις και εργαστήρια για διάλογο και συνεργασία.
Οι οργανισμοί ALLMΕP και Anna Lindh Foundation εκπροσωπούν ΜΚΟ και φορείς Ισραηλινούς και Παλαιστινιακούς που συνεργάζονταν σε πολλά προγράμματα δημιουργίας γεφυρών διαλόγου και συνεργασίας με κοινά προγράμματα για την κοινωνία, την εκπαίδευση, την επαγγελματική κατάρτηση και το περιβάλλον. Το κιμπούτζ Κετουρά, φιλοξενούσε νέους από το Ισραήλ, τη Δυτική Όχθη και την Ιορδανία σε έρευνα, εκπαίδευση και δραστηριοποίηση σε κοινά προγράμματα για καλλιέργειες, διαχείριση νερού και αειφορία. H MKO EcoPeace Middle East, που προτάθηκε και για Νόμπελ Ειρήνης, εδώ και τριάντα χρόνια φέρνει κοντά Ισραηλινούς, Παλαιστίνιους και Ιορδανούς σε κοινά προγράμματα εκπαίδευσης και δράσης για την ειρήνη. Η ΜΚΟ ECOWEEK διοργάνωνε εργαστήρια για νέους αρχιτέκτονες από τα Πανεπιστήμια του Ισραήλ και της Χεβρώνας και για νέους αρχιτέκτονες από τη Ραμάλα και την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Μαζί ανέπτυσαν από κοινού ιδέες για αρχιτεκτονικές και αστικές παρεμβάσεις, όπως η διαδρομή προσκυνητών στην πόλη Αζαρία και η ανακαίνιση του Παλαιστινιακού Κέντρου Γυναικών Shorouq που πραγματοποιήθηκε με τη στήριξη της Πρεσβείας του Βελγίου. Η οργάνωση νέων ECO ME έφερνε μέχρι πρόσφατα νέους όλων των θρησκειών σε συναντήσεις και εργαστήρια στην έρημο για διαλογισμό, διάλογο και δραστηριότητες για την ειρήνη.
Στις 7 Οκτωβρίου 2023, με την επίθεση της Χαμάς μέσα στο Ισραήλ, όλα άλλαξαν. Ιδιαίτερα για όσους δούλευαν μέχρι τότε για την ειρήνη μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Στην επίθεση της Χαμάς στο Κιμπούτζ Μπεερί, δολοφονήθηκε η βραβευμένη για τον ακτιβισμό της για την ειρήνη Βίβιαν Σίλβερ (1949-2023) Καναδοισραηλινή και μέλος σε πολλές οργανώσεις για την ειρήνη και την ενδυνάμωση Ισραηλινών και Παλαιστινίων γυναικών. Ένα από τα προγράμματα αυτά ήταν και το πρόγραμμα Joint Ventures for Peace, του κέντρου Negev Institute for Strategies of Peace and Development, μεταξύ άλλων, σε συνεργασία με το Παλαιστινιακό Κέντρο Γυναικών Shorouq στην Αζαρία, αναπτύσοντας επαγγελματικές συνεργασίες μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστίνιων γυναικών στη δημιουργία κοινών επαγγελματικών πρωτοβουλιών και προϊόντων. Το πρόγραμμα αυτό βοήθησε δεκάδες Παλαιστίνιες γυναίκες να βγουν από τον κύκλο της ανεργίας και να αναδείξουν τις δυνατότητες και τα ταλέντα τους. Η Σίλβερ συμμετείχε, πριν κλείσουν τα σύνορα της Γάζας το 2007, και σε προγράμματα εκπαίδευσης εργαζομένων από τη Γάζα, βοηθώντας τους να αποκτήσουν ειδικότητα και να αυξήσουν τις αποδοχές τους, καλυτερεύοντας το επίπεδο ζωής τους. Στις 7 Οκτωβρίου το σπίτι της Σίλβερ κάηκε ολοσχερώς και η σορός της βρέθηκε μόνο πέντε ημέρες αργότερα σε άλλο σημείο στο κιμπούτζ. Ο χαμός της ήταν ένα τεράστιο χτύπημα για όσους εργάστηκαν – και συνεχίζουν να εργάζονται – για την ειρήνη στην περιοχή.
Στις 17 Ιουλίου 2024 μέσα στο βαρύ κλίμα του πολέμου στη Γάζα, μία ακτίνα ελπίδας φώτισε τον κόσμο. Η χορωδία Jerusalem Youth Chorus έκανε την εμφάνισή της στα δημοφιλή προγράμματα ‘America’s Got Talent’ και TED. Η χορωδία που ιδρύθηκε από τον απόφοιτο του Yale Μάικα Χέντλερ, φέρνει κοντά Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους – Εβραίους, Μουσουλμάνους και Χριστιανούς νέους, που μέσα από τον διάλογο, το τραγούδι και τη μουσική, μαθαίνουν ο ένας για την κουλτούρα του άλλου, και τραγουδώντας μαζί στα Εβραϊκά, Αραβικά και Αγγλικά δημιουργούν γέφυρες συνεργασίας και φιλίας. Καθώς έτυχε οι κόρες μου για ένα διάστημα να συμμετέχουν στην χορωδία αυτή, είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά τον Χέντλερ, έναν οραματιστή, που μιλάει άπταιστα Αραβικά, Εβραϊκά και Αγγλικά και να γνωρίσω από κοντά τους νέους που συμμετέχουν, καθώς και τη σημασία που είχε γι αυτούς το πρόγραμμα της χορωδίας: να γνωρίσουν ο ένας τον άλλο, να μάθουν να μιλούν ο ένας τη γλώσσα του άλλου και να μάθουν να ζουν ειρηνικά ο ένας δίπλα στον άλλο.
Στις 6 Σεπτεμβρίου με το ξεκίνημα της ακαδημαϊκής χρονιάς, οι θόρυβοι από τις διαδηλώσεις στα πανεπιστήμια, μεταξύ αυτών και του Harvard, ξανακούστηκαν. Όμως οι θόρυβοι αυτοί, είτε φωνάζουν για ‘Λευτεριά στην Παλαιστίνη’ – και την εξαφάνιση του Κράτους του Ισραήλ, είτε ‘Ζήτω η Ιντιφάντα!’ και ‘Ιντιφάντα σε όλο τον Πλανήτη!’ – προτρέποντας στην επανάληψη των κυμάτων βίας και τρομοκρατίας με βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας που άφησαν χιλιάδες νεκρούς σε ανατινάξεις λεωφορείων και καφενείων μέσα στο Ισραήλ – αποτελούν μόνο θόρυβο. Μόνο εμποδίζουν να ακουστούν οι φωνές εκείνες που ζητούν να σταματήσει ο πόλεμος και να επιστρέψουν οι Ισραηλινοί όμηροι στις οικογένειές τους. Είτε από επίσημα, είτε από ανεπίσημα κανάλια.
Στις 12 Σεπτεμβρίου, σε πλήρη αντίθεση με τον θόρυβο που ακούγεται στις πανεπιστημιουπόλεις, ακούστηκε ένα άλλο μήνυμα, πιο θετικό και ελπιδοφόρο από δύο ανθρώπους που μοιράζονται ένα όραμα ειρήνης. Παρόλο που το Ισραήλ βρίσκεται σε πόλεμο με τους Παλαιστίνιους στη Γάζα, μια αιματηρή διαμάχη που ξεκίνησε με την επίθεση της Χαμάς μέσα στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 και έχει κοστίσει και στις δύο πλευρές χιλιάδες θύματα, εντούτοις ένας Ισραηλινός και ένας Παλαιστίνιος, συμφωνούν στην ειρήνη.
Ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ και δήμαρχος της Ιερουσαλήμ Έχουντ Όλμερτ και ο πρώην Παλαιστίνιος Υπουργός Εξωτερικών Δρ. Νάσερ Αλκίντουα υπέγραψαν συμφωνία για την ειρήνη. Παρόλο που η συμβολική αυτή κίνηση δεν έχει καμία απολύτως πολιτική ισχύ στη σημερινή πραγματικότητα, εντούτοις, αφήνει να περάσει άλλη μια ακτίνα ελπίδας μέσα στο σκοτάδι του σημερινού αδιεξόδου. Η συμφωνία Όλμερτ – Αλκίντουα ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Γκέρσον Μπάσκιν, του διαμεσολαβητή στην επίτευξη συμφωνίας για την επιστροφή του Ισραηλινού ομήρου Γκιλάντ Σαλίτ το 2011, τον οποίο κρατούσε η Χαμάς πέντε χρόνια. Ο Μπάσκιν, συγγραφέας, δημοσιογράφος και κοινωνικός και πολιτικός ακτιβιστής είναι ανάμεσα σε εκείνους που βλέπουν το διάλογο και τη συνεργασία μεταξύ των πλευρών σαν τη μόνη λύση για ειρήνη. Δημιουργός του κέντρου ICO (International Communities Organization), βοηθάει μέρη όπου οι ειρηνικές διαδικασίες έχουν αποτύχει. Από τις 7 Οκτωβρίου δουλεύει ακατάπαυστα, ακόμη και κάτω από τις αντίξοες συνθήκες του σημερινού πολέμου, ώστε τα κανάλια επικοινωνίας των δύο πλευρών να παραμείνουν ανοιχτά, για την επίτευξη συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός και επιστροφής των ομήρων, αλλά και για τον σχεδιασμό της επόμενης ημέρας.
Καθώς η μαύρη επέτειος της 7 Οκτωβρίου πλησιάζει – σε λιγότερο από ένα μήνα, και ενώ το σημερινό αδιέξοδο μόνο εντείνεται, και καθώς οι διαδηλώσεις πολιτών ενάντια στον πόλεμο και για την επιστροφή των ομήρων μεγαλώνουν στο Ισραήλ, φαίνεται ότι θα πρέπει αυτοί που αποφασίζουν να εξετάσουν εναλλακτικές λύσεις. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά και ο Αλκίντουα: “Η σημερινή κατάσταση πρέπει να σταματήσει!”
*Ο Ηλίας Μεσσίνας είναι αρχιτέκτονας, πολεοδόμος και συγγραφέας. Δημιουργός του Ecoweek. Συγγραφέας των βιβλίων ‘Η Συναγωγή’, ‘Το Συναγώι’ και ‘Το Καλ’ (εκδόσεις Ινφογνώμων, 2022, 2023, φθινόπωρο 2024, αντίστοιχα).
