Η συντήρηση της μνήμης ισοδυναμεί με διάρκεια ζωής, με αλήθεια. Άλλωστε, το επίθετο αληθής (απ’ όπου η αλήθεια) προήλθε από το στερητικό α- και -λήθος ή την ίδια τη λέξη λήθη: α-ληθής επομένως ήταν αρχικά «αυτός που δεν μπορεί να περάσει στη λήθη, να λησμονηθεί ή να αποκρυβεί», άρα «αυτός που δεν λανθάνει, δεν υποκρύπτεται, αλλά είναι εμφανής, απτός, πραγματικός».
Πραγματικό, όμως, είναι ότι η μνήμη είναι ζόρικη πολύ και γι’ αυτό στην αμνησία ποντάρουν και κερδίζουν οι πολιτικοί. Με το ίδιο νόμισμα τιμωρούσαν κάποιους εξ αυτών στην αρχαία Ρώμη. Με «damnatio memoriae» («καταδίκη μνήμης»). Απάλειψη κάθε μαρτυρίας της ύπαρξης του προσώπου από επιγραφές, απεικονίσεις, από τα χρονικά και τα ιστορικά κείμενα, αλλά και περιθωριοποίηση και αποκλεισμός, δήμευση περιουσίας.
Εξαφάνιση κάθε ίχνους, ακύρωση ύπαρξης. Διαβάζω στο βιβλίο του Νίκου Γ. Μοσχονά «Στην επικαιρότητα του παρελθόντος», εκδ. Αρχείο, Αθήνα 2015, ότι θύματα αυτής της θεσμοθετημένης πολιτικής καταδίκης υπήρξαν ο ύπατος Λεύκιος Αίλιος Σηιανός που είχε συνωμοτήσει το 31 μ.Χ. κατά του Τιβέριου και Ρωμαίοι αυτοκράτορες, μετά θάνατον.
Μαθαίνω κι άλλα για ανάλογες περιπτώσεις, στην αρχαία Αίγυπτο -εντύπωση μου έκανε ότι κι ο φαραώ Τουταγχαμών καταδικάστηκε να είναι απών- ή τη Βενετία των δόγηδων. Στη θέση της προσωπογραφίας ενός δόγη, που πιάστηκε στην απόχη για απόπειρα ανατροπής πολιτεύματος, υπάρχει ζωγραφισμένο από τον Τιντορέτο ένα μαύρο ύφασμα με την επιγραφή: «Αυτή είναι η θέση του Μαρίνου Φαλιέρ που αποκεφαλίστηκε για εγκλήματα».
Η διαγραφή του ονόματος και της μορφής από τη μνήμη ισοδυναμεί με τον καθολικό θάνατο του προσώπου. Αυτή ήταν η χειρότερη καταδίκη. Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό πόσο βάρος είχε η έκκληση οργής του Δαυίδ κατά των αντιπάλων του: Εξαλειφθήτωσαν εκ βίβλου ζώντων και μετά δικαίων μη γραφήτωσαν (ψαλμός ΞΗ΄[ΞΘ΄], 29).
Κάτι μου λέει, όμως, ότι μ’ αυτό το θάψιμο δεν εξαφανίζεται και το κακό, που έχει ήδη συντελεστεί. Να θυμάσαι τα έργα τους είναι μεγαλύτερη τιμωρία από τη διαγραφή.
