Σε μελέτη του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων για τη «Συμβολή του τουρισμού στην ελληνική οικονομία το 2023», αναφέρεται ότι η συνολική συνεισφορά του τουρισμού στην οικονομία μας το 2023 (άμεσες και έμμεσες ωφέλειες), εκτιμάται μεταξύ 62,8 δισ. και 75,6 δισ. ευρώ, ποσά που αντιστοιχούν στο 28,5% και 34,3% του ΑΕΠ, αντίστοιχα.
Οι αφίξεις τουριστών έφτασαν τα 33 εκατ. το 2023. Αυτά λένε οι αριθμοί. Και τους αριθμούς αυτούς επικαλούνται οι εκάστοτε κυβερνώντες πανηγυρίζοντας για την εισροή τουριστών και χρημάτων.
Πόσο δικαιολογημένοι είναι όμως οι πανηγυρισμοί; Ποιο το πραγματικό κόστος των προσφερομένων υπηρεσιών στους τουρίστες και των πολλαπλών επιπτώσεων της περιστασιακής διαμονής τους, σε σχέση με τα πραγματικά οφέλη για τον τόπο; Αυτοί οι αριθμοί, αγνοούν την προσμέτρηση των επιπτώσεων, στο περιβάλλον, την κοινωνία, τις υποδομές, την κατανάλωση τροφίμων και καυσίμων. Αγνοούν επίσης την αύξηση εισαγόμενων προϊόντων -για την κάλυψη των αναγκών του εποχικού υπερπληθυσμού λόγω τουρισμού- και το κόστος τους για την οικονομία.
Ας δούμε κάποιες σημαντικές συνιστώσες του όλου θέματος του τουρισμού καταγράφοντας ουσιώδεις πτυχές που ίσως πρέπει να απασχολήσουν ερευνητές, κυβερνώντες και πολίτες.
Υποδομές. Οι υπάρχουσες υποδομές στις μεγάλες πόλεις και κυρίως στα νησιά και την ηπειρωτική χώρα, έχουν σχεδιαστεί για ορισμένο αριθμό κατοίκων, αυτόν των μονίμων κατοίκων. Την τουριστική περίοδο οι υποδομές σε οδικό δίκτυο, ύδρευση, αποχέτευση, αεροδρόμια, λιμάνια, ηλεκτρισμό (φως, κλιματισμός, πλυντήρια κ.ά.), αποκομιδή-διαχείριση σκουπιδιών, επιβαρύνονται δημιουργώντας συχνά χρόνια προβλήματα. Στην καλύτερη περίπτωση, εκσυγχρονίζονται με υψηλό κόστος. Έχει προσμετρηθεί το κόστος επιβάρυνσης των υποδομών και του αναγκαίου εκσυγχρονισμού τους;
Εισαγωγές. Η αύξηση των τουριστών συνεπάγεται αύξηση στην κατανάλωση τροφίμων, καυσίμων, ηλεκτρισμού, ρουχισμού και πολλών άλλων προϊόντων. Έχει προσμετρηθεί η πιθανή ζημία στην εθνική οικονομία με την επιβάρυνση του εμπορικού ισοζυγίου, ήτοι εισαγωγών-εξαγωγών;
Περιβάλλον. Ήδη η λειψυδρία πλήττει έντονα επτά νησιά-τουριστικούς προορισμούς και απλώνεται σταδιακά σε όλη τη χώρα. Οι ανάγκες σε νερό αυξάνονται δραματικά λόγω του υπερτουρισμού σε πολλές περιοχές της χώρας ιδίως στα νησιά μας. Η αφαλάτωση, όπου έχει εφαρμοστεί είναι κοστοβόρα και δεν είναι λυσιτελής. Η έλλειψη νερού δεν πλήττει μόνον τους ανθρώπους, αλλά και τις γεωργικές καλλιέργειες, την κτηνοτροφία, το πράσινο, τη ζωή κάθε έμβιου όντος. Η έλλειψη γεωργικών προϊόντων συνεπάγεται την (ήδη) μεγάλη αύξηση των τιμών τους επιβαρύνοντας συνολικά τους Έλληνες καταναλωτές.
Τα σκουπίδια αυξάνονται αναλογικά με την αύξηση των τουριστών. Η περισυλλογή και διαχείριση απορριμμάτων είναι ελλιπής (ήδη έχουν επιβληθεί πολλά πρόστιμα από την Ε.Ε. στη χώρα μας) και η έστω …πρωτόγονη διαχείρισή τους, συχνά με την αλόγιστη καύση τους -κυρίως στα νησιά- επιβαρύνει με μεγάλα κόστη τις τοπικές κοινωνίες. Ευνόητο είναι ότι με την υπερμεγέθη αύξηση του όγκου τους οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις δεν είναι μόνον μεγάλες, αλλά δημιουργούν μακροχρόνιες επιπτώσεις (μόλυνση αέρα, εδαφών, υδροφόρου ορίζοντα κ.ά.).
Οι άδειες για την οικοδόμηση μεγαθηρίων-ξενοδοχείων συνεχίζονται. Κι ας έχουν ήδη αλλοιώσει το περιβάλλον κατά δραματικό τρόπο σε πολλές περιοχές της χώρας. Παράδειγμα τρανό η τσιμεντοποίηση της Κρήτης και άλλων νησιών. Όσο για την ύπαρξη και λειτουργία βιολογικών καθαρισμών των λυμάτων, εκεί υπάρχει άλλο μέγα πρόβλημα περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Κοινωνία. Η ανεξέλεγκτη εφαρμογή του Αirbnb, όπου συμπατριώτες μας νοικιάζουν ως και την κρεβατοκάμαρά τους για λίγα ευρώ, έχει στερήσει τη δυνατότητα στέγασης χιλιάδων πολιτών σε όλη τη χώρα, ιδίως μετακινούμενων, φοιτητών, δημοσίων υπαλλήλων, δασκάλων, καθηγητών, κ.ά., αλλά και μονίμων κατοίκων που δεν έχουν ιδιόκτητη στέγη. Και όταν βρουν σπίτι, το ενοίκιο φτάνει σε δυσθεώρητα για τις αποδοχές τους ποσά. Ας μην αναφερθούμε στη φοροδιαφυγή και το μαύρο χρήμα που ρέει παρά τους κάποιους περιορισμούς.
Σε πολλές τουριστικές περιοχές η ζωή των ντόπιων κατοίκων γίνεται δυσβάστακτη με την ηχορύπανση, τους σωρούς σκουπιδιών στους δημόσιους χώρους, με τη δυσκολία στις μετακινήσεις κ.ά.
Απασχόληση. Πολλοί από τους περιστασιακά απασχολούμενους στον τουρισμό, τον μισό χρόνο βρίσκονται άνεργοι. Πολλές είναι οι καταγγελίες σε τουριστικές περιοχές για παραβίαση ωραρίου και για αβίωτες εργασιακές συνθήκες, όσο και διαμονής, διαβίωσης.
Ήδη σε πολλές χώρες (Ισπανία, Πορτογαλία και αλλού) δημιουργήθηκαν κινήματα πολιτών κατά του υπερτουρισμού. Αρκετοί Δήμοι στο εξωτερικό έχουν λάβει κατασταλτικά μέτρα για τη μείωση του αριθμού των τουριστών, αντιλαμβανόμενοι τις αρνητικές συνέπειες για την πόλη τους.
Είναι βέβαιο ότι πολλές ακόμα αρνητικές επιπτώσεις διαφεύγουν αυτού του κειμένου. Τα μεγάλα ερωτήματα που ορθώνονται είναι πολλά.
Μπορεί να επαίρεται μία πολιτική ηγεσία όταν η οικονομία της χώρας εξαρτάται από τον τουρισμό (παροχή υπηρεσιών) και βαίνει διαρκώς μειούμενη η παραγωγή στον δευτερογενή και πρωτογενή τομέα. Μπορεί να σταθεί στα πόδια της μία οικονομία εξαρτημένη από τις εισαγωγές και την παροχή υπηρεσιών;
Οφείλουν οι αρμόδιοι για τη διαχείριση της εθνικής οικονομίας να προσμετρήσουν τα υπέρ και τα κατά της υπέρμετρης τουριστικής εισροής και να αποτιμήσουν τα πραγματικά κόστη των αρνητικών επιπτώσεων; Με τη ματιά στο μέλλον κοινωνικά, περιβαλλοντικά, κυρίως ανθρωπιστικά;
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση οφείλει να ασκήσει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της για την ποιοτική αναβάθμιση της ζωής των δημοτών; Και τι κάνει;
Η ζωή διδάσκει ότι η αξία της ζωής μας δεν αποτιμάται σε χρήμα, όπως η επιτυχία που συνήθως μετριέται σε χρήμα, δεν σημαίνει και ευτυχία.
Η άμεση λήψη μέτρων είναι απαίτηση των καιρών. Των κυβερνώντων;
