Την περίοδο των μνημονίων είχαμε συνηθίσει να ακούμε από διαδοχικές κυβερνήσεις και πρωθυπουργούς δικαιολογίες για τα όσα δεινά μας είχαν βρει – που έκαναν τους έχοντες την εξουσία να μοιάζουν να δηλώνουν ότι είναι ανεύθυνοι, αναρμόδιοι, ότι στην πραγματικότητα… δεν κυβερνούν.
Εκείνοι έκαναν «ό,τι καλύτερο μπορούσαν» δεδομένων των συνθηκών. Τη φοροκαταιγίδα, το βαθύ μαχαίρι σε μισθούς και συντάξεις, την κατάργηση πάσης φύσεως επιδομάτων, την επέβαλαν αποκλειστικά η «τρόικα», οι «θεσμοί», οι «ανάλγητοι πιστωτές» (η ορολογία άλλαζε με την ιδεολογία). Εκείνοι, πάντως, δεν τα πίστευαν. Ακόμη και για τις ιδιωτικοποιήσεις ή τις μεταρρυθμίσεις κανείς δεν ήθελε να αναλάβει την «κυριότητα». Τις είχαν υποδείξει οι Βρυξέλλες, οι Γερμανοί, η ΕΚΤ – όποιος άλλος ήταν εύκαιρος στον ρόλο του κακού. Και όταν έρχονταν αστοχίες, δηλώσεις του παραλόγου, τρανταχτά λάθη, που δεν μπορούσαν να αποδοθούν σε εξωτερικές δυνάμεις, τότε «με εντολή πρωθυπουργού» ερχόταν η διαγραφή των «ανώριμων» υπουργών, βουλευτών κτλ.
Εκείνη την εποχή αντιπολίτευση και δημοσιογράφοι δεν μασούσαν τα λόγια στην κριτική τους. Κανείς δεν ντρεπόταν να πει ότι υποτιμούν τη νοημοσύνη μας όσοι ισχυρίζονται ότι για όλα φταίνε κάποιοι τρίτοι ή η «κακιά η ώρα». Στα δημοσιογραφικά γραφεία συνηθίζαμε μάλιστα να σχολιάζουμε ότι αν αυτό ισχύει, δεν θα πρέπει να γράφουμε πια για πρωθυπουργούς, αλλά για «φερόμενους ως πρωθυπουργούς».
Οι περισσότεροι τότε αντιλαμβάνονταν την ανάγκη για κριτική. Δεν αντιμετώπιζαν όσους την ασκούσαν ως «παράλογους», «ψεκασμένους», ή «προδότες», που θέλουν απλά να υπονομεύσουν την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό – κατηγορίες που ακούμε συνεχώς την τελευταία διετία.
Τις ακούμε στην κριτική για το σκάνδαλο των υποκλοπών, για την τραγωδία στα Τέμπη, για αυταρχικές πρακτικές, που δεν συνάδουν με μία χώρα με Κράτος Δικαίου και πιο πρόσφατα στα εύλογα ερωτήματα για το πόσο αποτελεσματικά κινήθηκε ο κρατικός μηχανισμός στον πύρινο όλεθρο, που σάρωσε την Αττική ή για το τι (δεν) έχει γίνει στον τομέα της πρόληψης και ποια είναι τέλος πάντων η διαθεσιμότητα των εναέριων πυροσβεστικών μέσων.
Όσοι αμφισβητούν την άριστη οργάνωση και λειτουργία του περιβόητου «επιτελικού κράτους» είναι απλά «κακοπροαίρετοι» και «μικρόψυχοι». Αυτά διαβάζουμε, σε επίσημες δηλώσεις, σε ανεπίσημες αναρτήσεις, σε κάθε είδους προπαγανδιστικό μέσο.
Όσοι δεν επιτίθενται στους ασκούντες κριτική, έχουν υιοθετήσει το άλλο βολικό αφήγημα: «εμείς έχουμε σχεδιάσει τα πάντα σωστά». Αλλά «τα όσα ζούμε είναι πρωτόγνωρα», οι πολίτες πρέπει να «συμβιβαστούν με τη νέα πραγματικότητα», να γίνουν «προσαρμοστικοί», «ανθεκτικοί», να «ωριμάσουν και να γίνουν πιο υπεύθυνοι».
Σε αυτό το αφήγημα υπάρχει είτε μία παλαιού τύπου μοιρολατρία (η φύση μας εκδικείται και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό), είτε η υπόνοια πως οι πολίτες πληρώνουν… δικά τους λάθη. Αλλά κανείς δεν μας λέει γιατί δεν τιμωρούνται για τα λάθη (πχ ακαθάριστα οικόπεδα) πριν έρθει η καταστροφή. Ή γιατί πρέπει να «τιμωρούνται» με μία τεράστια γραφειοκρατία και κόστος όσοι είναι «ώριμοι και υπεύθυνοι» και θέλουν να κλαδέψουν πεύκα, που γέρνουν μέσα στις αυλές τους και πάνω από τις στέγες τους, θέτοντας σε κίνδυνο την περιουσία και τη ζωή τους.
Για ένα πάντως είμαστε σίγουροι. Ποτέ δεν φταίνε οι κυβερνώντες. Ή πιο σωστά, οι φερόμενοι ως κυβερνώντες.
