Ποια είναι και πώς ορίζεται ακριβώς η σχέση μεταξύ επικοινωνίας και πολιτικής; Ποιο είναι το στοιχείο που μετατρέπει κάποιον σε πραγματικό ηγέτη; Ποιο είναι τελικά το στοιχείο που διαφοροποιεί έναν ηγέτη από έναν άλλο; Αυτό που τον καθιστά καλύτερο; Πιο δημοφιλή;
Μετά την ανακοίνωση υποψηφιότητας της Κάμαλα Χάρις για τις επικείμενες αμερικανικές εκλογές, πολλοί μιλούν για ανεπάρκεια που βασίζουν στον διαφορετικό τρόπο προσέγγισης του ακροατηρίου από την Χάρις. Χιούμορ, fun facts, αυθόρμητο γέλιο, όλα μοιάζουν λίγο εκτός τόπου και χρόνου για εκείνους που έχουν συνηθίσει την πολιτική ως έναν αποστειρωμένο χώρο, στον οποίο κερδίζει ο – φαινομενικά – πιο σοβαρός.
Κάνουμε συχνά το λάθος να αξιολογούμε τους πολιτικούς ηγέτες με βασικό κριτήριο το “showmanship”. Μήπως όμως, έχουμε απλά συνηθίσει σε μια συγκεκριμένη macho εκδοχή εξουσίας και δεν μπορούμε να δούμε τις δυνατότητες που υπάρχουν σε μια άλλη, νέα της μορφή;
«Υπάρχεις στο πλαίσιο όλων όσων ζεις και όσων προηγήθηκαν από εσένα»
Η Κάμαλα Χάρις είναι ήδη μια ιστορική μορφή στην αμερικανική πολιτική σκηνή. Στο πρόσωπό της συγκεντρώνει πρωτιές που είναι δύσκολο να βρουν αντίπαλο για να αναμετρηθούν. Είναι το πρώτο μαύρο άτομο και το πρώτο άτομο ασιατικής καταγωγής που υπηρέτησε ως Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ. Και θέλει να γίνει η πρώτη γυναίκα πρόεδρος των ΗΠΑ. Το μήνυμα αισιοδοξίας που μεταδίδουν τα παραπάνω, ότι πράγματι κάτι αλλάζει· ότι το αμερικανικό όνειρο μπορεί να γίνει πραγματικότητα —και για τις γυναίκες και ας έχει αργήσει—, είναι αξεπέραστο. Η Κάμαλα όμως, δεν αρκείται σε αυτά τα αντικειμενικά πλεονεκτήματα και μάλιστα δεν αρέσκεται σε παραλληλισμούς με τον Ομπάμα – μια εύκολη συνειρμική σκέψη που κάνει κανείς όταν διαβάσει για εκείνη.
Η καριέρα της χαρακτηρίζεται από επιτεύγματα και προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της σύντομης εκστρατείας για το χρίσμα των Δημοκρατικών στις προεδρικές εκλογές του 2020, πριν ενώσει τις δυνάμεις της με τον Μπάιντεν. Έχει αποδείξει πολλές φορές την ικανότητά της να συνδέεται με σημαντικό μέρος του εκλογικού σώματος. Η εστίασή της σε κρίσιμα ζητήματα, όπως τα δικαιώματα αναπαραγωγής (με κύριο το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση), έχει ενισχύσει την πολιτική της θέση, παρά τον περιορισμένο χρόνο προβολής που της δόθηκε στην κυβέρνηση Μπάιντεν και υπό έναν Πρόεδρο, ο οποίος ανά διαστήματα, έδειξε δυσκολία και αμηχανία να μιλήσει για τα θέματα αυτά με σαφήνεια και αποφασιστικότητα.
Η πολιτική πορεία της Χάρις πήρε μια σημαντική τροπή αμέσως μετά την – κατά κοινή ομολογία και δική του παραδοχή – κακή απόδοση του Μπάιντεν στο debate με τον Ντόναλντ Τραμπ. Αυτό το γεγονός, στάθηκε αρκετό για να την βγάλει από την αφάνεια και να την φέρει στο προσκήνιο.
Αλλάζοντας το σύστημα από μέσα
Η οικογένεια της Χάρις, στην αρχή, ήταν επιφυλακτική σχετικά με την επιλογή της να ακολουθήσει το λειτούργημα της εισαγγελέως. Εκείνη, παρόλο που αναγνωρίζει την κακή φήμη που έχει αποκτήσει ιστορικά ο συγκεκριμένος χώρος, δήλωνε ότι θέλει να αλλάξει το σύστημα από μέσα.
Στην ίδια φιλοσοφία κινείται και σήμερα. Έχει δεχθεί και δέχεται κριτική για τον ιδιοσυγκρασιακό τρόπο έκφρασής της, τις ζωντανές αφηγήσεις, τα επαναλαμβανόμενα κλισέ που μεταφέρει από συνομιλίες με τη μητέρα της. Τις περισσότερες φορές φαίνεται να ακροβατεί μεταξύ σοβαρού πολιτικού λόγου και καθημερινών συζητήσεων. Στην πραγματικότητα, όμως, αποδομεί τη στερεοτυπική συμπεριφορά στις θέσεις εξουσίας και συστήνει μια νέα μορφή προσέγγισης του προεδρικού ρόλου. Άλλωστε, πώς πρέπει να είναι το mannerism και τελικά ποιος έχει θέσει τους κανόνες για το πώς θα πρέπει να είναι;
Είναι εξαιρετικά εύκολο να υποτιμήσουμε την επικοινωνιακή δεινότητα κάποιου. Πόσο μάλλον όταν ερμηνεύουμε τις αποφάσεις και τις επιλογές του επιφανειακά ή όταν κρίνουμε με όρους μη στρατηγικούς. Στην πραγματικοτητα, οι περισσότεροι επικοινωνιακοί ελιγμοί που αντιλαμβανόμαστε στην πολιτική – ως πολίτες –, είναι εφήμεροι τακτικισμοί, όχι στρατηγικές επιλογές. Οι στρατηγικές επιλογές κρίνονται εκ του αποτελέσματος και δεν είναι βέβαιο ότι θα γίνουν αντιληπτές ακόμη και όταν φτάσουμε σε αυτό.
Στην πορεία της Χάρις, ανεξαρτήτως ιδεολογικού προσήμου, κομματικής ταύτισης ή άλλων υποκειμενικών κριτηρίων, είναι άδικο να μην αναγνωρίζεται η μεθοδική της ακρίβεια. Το αφήγημά της είναι προσεκτικά σχεδιασμένο. Ακόμα λοιπόν και να εκλείπει το επικοινωνιακό ταλέντο ως προσωπικό στοιχείο, δεν θα μπορούσε να λείπει ως στρατηγικό. Η Κάμαλα, δημιουργεί ταυτίσεις και μπορεί να απευθύνεται σε όλους. Δεν χρειάζεται να γοητεύσει τις μάζες με ρητορική – όσο ελκυστικό και να είναι το χάρισμα αυτό στην πολιτική. Το εκτενές ιστορικό της, η νομική της σκέψη και η αφοσίωσή της μιλούν από μόνα τους.
Ψάχνοντας το αψεγάδιαστο
Δεν είναι παράλογο να θέλουμε από έναν ηγέτη να τα έχει όλα. Μαθημένοι σε υψηλές απαιτήσεις και προσδοκίες, η «τελειότητα», μας φαίνεται ένα small price to pay για να απολαμβάνει κανείς την στήριξή μας.
Ωστόσο, τελειότητα δεν είναι τίποτα άλλο παρά το κυνήγι αυτής. Και στη σχέση πολιτικής-επικοινωνίας, η σωστή προσέγγιση είναι αυτή της πολιτικής που χρησιμοποιεί και συμπληρώνεται από την επικοινωνία — όχι αυτή της επικοινωνίας που καλύπτει τα κενά της πολιτικής.
Με άλλα λόγια, η συνύπαρξη ταλέντου, συναρπαστικού αφηγήματος και επικοινωνιακού χαρίσματος συνθέτουν έναν καλό ηγέτη. Αλλά, μόνο αν αυτός συνδυάζει πολιτική ικανότητα, περιεχόμενο και αυθεντικότητα, μπορεί, ίσως, να αγγίξει την «πολιτική τελειότητα». Στο τέλος, αυτό που κινεί την πολιτική είναι και θα είναι πάντα οι ιδέες και οι άνθρωποι που τις εκπροσωπούν.
*Η Ειρήνη Φρυγανά είναι Σύμβουλος Επικοινωνίας με μεταπτυχιακό στην Πολιτική Επικοινωνία
