«Είμαι εδώ επειδή σας αγαπάω!» είπε ο βραβευμένος με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Μυθιστορήματος (2021) Χρήστος Χωμενίδης. Καθισμένος στη σκηνή, στην ανοιχτή αυλή Γκαν Γιαέλ, του Μισκενότ Σαανανίμ, της πρώτης γειτονιάς που χτίστηκε έξω από τα τείχη της παλιάς πόλης το 1860, με θέα τα φωτισμένα τείχη της Ιερουσαλήμ.
Παλαιότερα, στον ίδιο χώρο, φιλοξενήθηκε και ο πρώην δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης, προσκεκλημένος της Ecoweek, όπου συνάντησε τον δήμαρχο της Ιερουσαλήμ Νιρ Μπαρκάτ και μίλησαν για βιώσιμες πόλεις.
Ο Χρήστος Χωμενίδης ήρθε προσκεκλημένος του Διεθνούς Φεστιβάλ Λογοτεχνίας στην Ιερουσαλήμ την Πέμπτη 30 Μαίου. Την εκδήλωση παρακολούθησε ο Πρέσβης της Ελλάδος Κυριάκος Λουκάκης και ο Γενικός Πρόξενος Ιεροσολύμων Δημήτρης Αγγελοσόπουλος, πολλοί Έλληνες που ζουν στο Ισραήλ γενικότερα και στην Ιερουσαλήμ ειδικότερα, καθώς και πολλοί ελληνομαθείς Ισραηλινοί, που αγαπούν την ελληνική μουσική, την ελληνική κουλτούρα και την Ελλάδα γενικότερα.
Ο συγγραφέας ανέφερε ότι έχει επισκεφθεί το Ισραήλ πέντε ή έξι φορές στο παρελθόν. «Το ότι βρίσκομαι εδώ,» ανέφερε, «δεν είναι αυτονόητο. Κάποιοι – λίγοι, όχι πολλοί – μου κάνουν προσωπικές επιθέσεις επειδή είμαι εδώ. Είμαι όμως εδώ επειδή σας αγαπάω. Δεν σημαίνει όμως ότι δεν σας λέω ότι βλέπω. Διότι ένας αληθινός φίλος λέει και την αλήθεια.»
Αναφερόμενοι στη συζήτηση για τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου και της αιματηρής επίθεσης της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ την οποία ακολούθησε η είσοδος του Ισραηλινού στρατού στη λωρίδα της Γάζας, ανέφερε ο συγγραφέας «Φοβάμαι ότι έχετε παγιδευτεί σε μιά κατάσταση loose-loose που προκάλεσαν άλλοι και τη συνέχισαν οι κυβερνήσεις. Το ζητούμενο είναι η ειρηνική συνύπαρξη και ο συμβιβασμός, μία λέξη που δεν αγαπάνε στην Ελλάδα. Ξεπερνάω ότι κακό έχω στην καρδιά βρίσκοντας τρόπο να συμβιώνω με τον άλλο. Ακόμη και αν απλώς τον ανέχομαι. Δεν πιστεύω ότι οι υποχωρήσεις είναι κακό πράγμα. Στην πολιτική οι υπερβάσεις γίνονται μέσα από συμβιβασμούς και αφήνοντας τα μίση πίσω μας,» συμπλήρωσε ο συγγραφέας στα ελληνικά. Τη συζήτηση μετέφρασε ο Τζος Κωστής, μεταφραστής στην Πρεσβεία της Ελλάδος στο Τελ Αβίβ.
Την εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Ελληνική Πρεσβεία και την Κέρεν Γερουσαλάιμ, συντόνισε η Δέσποινα Λιοζίδου Σέρμαϊστερ, μεταφράστρια των βιβλίων του Χρήστου Χωμενίδη στα εβραϊκά και συντάκτρια του πρώτου ελληνοεβραϊκού και εβραιοελληνικού λεξικού που κυκλοφόρησε το 2018 από τις εκδόσεις Ντβιρ στο Ισραήλ.
Ο συγγραφέας μίλησε για τα βιβλία του, ιδιαίτερα για το βραβευμένο ‘Νίκη’, ‘Ο Φοίνικας’, ‘Ο Βασιλιάς της’, και τελειώνοντας με το βιβλίο ‘Η Φωνή’, η συντονίστρια κάλεσε στη σκηνή τον Σλόμι Σαράνγκα, τη φωνή του Στέλιου Καζαντζίδη στο Ισραήλ.
Επίσης, έγινε αναφορά στη συλλογή διηγημάτων ‘Δεύτερη Ζωή’ που μεταφράστηκε στα εβραϊκά από την Λιοζίδου Σέρμαϊστερ και τον Χαΐμ Πέσσαχ το 2009 και κυκλοφόρησε στο Ισραήλ με τον τίτλο «Πετεινός δίχως έλεος» από τις εκδόσεις Γεντιότ Αχαρονότ. Επίσης, έγινε εκτενής αναφορά στο μυθιστόρημα ‘Το Σοφό Παιδί’, που μετέφρασαν οι Λιοζίδου Σέρμαϊστερ και Πέσσαχ και κυκλοφόρησε στο Ισραήλ το 2012, επίσης από τις εκδόσεις Γεντιότ Αχαρονότ.
Στην Ιερουσαλήμ, ο συγγραφέας φιλοξενήθηκε και στη λέσχη της Ελληνικής Κοινότητας Ιεροσολύμων. Ένα πανέμορφο παραλληλόγραμμο κτήριο κτισμένο από πέτρα το 1902, περιτριγυρισμένο από έναν καταπράσινο κήπο με πεύκα, κυπαρίσια και γιγάντιους ευκαλύπτους. Η ελληνική λέσχη βρίσκεται στην καρδιά της ελληνικής συνοικίας, στο δρόμο Γεοσούα Μπιν Νουν που παλαιότερα ονομαζόταν οδός Ευθυμίου, προς τιμήν του Αρχιμαδρίτη του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων που στήριξε τη δημιουργία της συνοκίας. Δίπλα στην ελληνική λέσχη, βρίσκονται τα μονόροφα και διόροφα σπίτια κτισμένα από πέτρα, που άλλωτε ζούσαν περίπου 2000 Έλληνες, ανάμεσα σε καταπράσινες αυλές.
«Ζείτε στην ομορφότερη πόλη του κόσμου,» ανέφερε ο συγγραφέας όταν του έδωσε το λόγο η συντονίστρια και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Ιεροσολύμων Λέα Γαρυφαλιά Μίχα στην ελληνική λέσχη. Δίπλα τους καθισμένοι η πρόξενος Άννα Μαντίκα του Γενικού Προξενείου Ιεροσολύμων, ο Επίσκοπος Θεοφανης του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, και ο Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Ιεροσολύμων Αναστάς Δαμιανός που χαιρέτισε την εκδήλωση.
«Η Ελλάδα έχει αλλάξει,» ανέφερε ο συγγραφέας όταν ερωτήθηκε γιατί οι Έλληνες είναι κατά του Ισραήλ. «Σήμερα οι δημοσκοπήσεις δεν δείχνουν παραπάνω από 50-50. Οι Έλληνες έχουν ένα καλό. Αν σε γνωρίσουν και σε γουστάρουν, αλλάζουν γνώμη. Δεν είναι κολλημένοι σε ιδιοληψίες.» Αναφερόμενος στον Στρατή Τσίρκα, που στο μυθιστόρημά του ‘Λέσχη’ στη συλλογή ‘Ακυβέρνητες Πολιτείες’ αναφέρεται στη λέσχη και την ελληνική συνοικία της Ιερουσαλήμ, ανέφερε «ο Τσίρκας είπε ‘προτιμώ να πεθάνω για τους φίλους μου. Όχι για τις ιδέες μου’.»
Πριν κλείσει η εκδήλωση στο Μισκενότ Σαανανίμ, συγκινημένη, η Λιοζίδου Σέρμαϊστερ είπε στον συγγραφέα «Σε ευχαριστώ Χρήστο. Σε ευχαριστώ για το άρθρο ‘Το Ισραήλ θα αντέξει’ που δημοσίευσες μόλις μια εβδομάδα μετά την 7η Οκτωβρίου. Σε ευχαριστώ για το χέρι βοήθειας, τη φωνή λογικής που μας πρόσφερες τις δύσκολες εκείνες ώρες και ημέρες απελπισίας, μετά την τραγική επίθεση που δέχτηκε το Ισραήλ, δίνοντάς μας τη δύναμη να συνεχίσουμε.»
Το συγκλονιστικό άρθρο του συγγραφέα στην εφημερίδα «Τα Νέα» στις 14 Οκτωβρίου, μία εβδομάδα μετά την αιματηρή επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ παραμένει ακόμη επίκαιρο. Ιδιαίτερα, καθώς ο κόσμος, παρακολουθεί στα ΜΜΕ να συνεχίζεται ένας πόλεμος χωρίς ορατή λύση, σε μια κατεστραμένη Γάζα, με μεγάλο κόστος σε ανθρώπινες ζωές και από τις δύο πλευρές.
Ανέφερε ο συγγραφέας: «Ακούω θέλοντας και μη μες στο ταξί την εκπομπή του ραδιοφωνατζή, ο οποίος παριστάνει τον υπερασπιστή των λαϊκών δικαίων. «Το Ισραήλ τιμωρείται για τα εγκλήματά του… Οι Παλαιστίνιοι εξεγέρθηκαν…» Μου έρχεται αναγούλα. Κάτω από τις ξύλινες διατυπώσεις, που τις φτύνει στο μικρόφωνο και στα αυτιά των ακροατών του, πίσω από τον μπερντέ της αντικειμενικότητας – «ναι» ομολογεί «την πλήρωσαν και αθώοι…»- διακρίνω την απαίσια φιγούρα του παντός καιρού αντισημίτη. Εκείνου που όταν πυρπολούσαν οι ναζί τα γκέτο και γέμιζαν τα τρένα για τα στρατόπεδα, «φταίνε όμως κι εκείνοι» μουρμούριζε. «Προκαλούσαν με τη φιλαργυρία τους…» Αποσιωπώντας, ο άθλιος, ότι οι περισσότεροι Εβραίοι, στη Θεσσαλονίκη και στην Πράγα και στην Κρακοβία, ήταν βιοπαλαιστές. Άνθρωποι του σκληρού μόχθου. […] Στη σφοδρότατη σύγκρουση που με κομμένη την ανάσα παρακολουθούμε δεν χωρεί «ναι μεν αλλά…» Το συνονθύλευμα των τρομοκρατών εμφορείται από μίσος για κάθε δική μας αξία. […] Όποιος αμφιταλαντεύεται, κρατάει έστω αποστάσεις, σκάβει τον λάκκο του. Το Ισραήλ αποτελεί στις μέρες μας το προκεχωρημένο φυλάκιο του δυτικού πολιτισμού. Εάν έπεφτε, θα ακολουθούσε ένα ντόμινο φρίκης που ανάλογο του δεν έχουμε καν διανοηθεί. Το Ισραήλ θα αντέξει. Θα καθαρίσει για όλους μας. Όλοι ωστόσο θα κριθούμε από την τωρινή μας στάση.»
Ίσως ο Χωμενίδης να είναι ακριβώς ο άνθρωπος που έπρεπε να βρίσκεται στο Ισραήλ τη στιγμή αυτή. Να μιλήσει για καταστάσεις σχεδόν σουρεαλιστικές όπου το παρόν συναντάει τη μυθολογία και τη θρησκεία. Όπου οι ήρωες είναι παγιδευμένοι σε μία πραγματικότητα που πρέπει να δουν με ευαίσθητο ρεαλισμό και να ξαναγεννηθούν μέσα από τις στάχτες τους.
«Αν μου έδιναν πέντε λεπτά στην Κνέσετ (την Ισραηλινή Βουλή), ίσως μπορούσα να τους προτείνω μία λύση,» ανέφερε ο συγγραφέας ανεπίσημα, στο γεύμα που ακολούθησε.
Ποιός ξέρει; Ίσως, μέχρι τότε ο Χρήστος Χωμενίδης, να οραματιστεί μια έκβαση της ιστορίας, στην οποία υπάρχει σύγκλιση, δηλαδή, τέχνη, όπου, όπως ακριβώς και σε ένα μυθιστόρημα, ο συγγραφέας θα δώσει τη λύση. Όπως έχει αναφέρει και ο ίδιος, «μπαίνοντας ο ένας στη θέση του άλλου» και «μαγειρεύοντας το μέλλον στον φούρνο του παρελθόντος με τα υλικά του παρόντος». Και ίσως, σαν τον φοίνικα, το εμβληματικό πουλί που αιώνια καίγεται και αιώνια ξαναγεννιέται από τις στάχτες του, η περιοχή αυτή του πλανήτη που σημαδεύτηκε από πολέμους, καταστροφή και πόνο, να ξαναγεννηθεί.
*Ηλίας Μεσσίνας είναι αρχιτέκτονας, πολεοδόμος και συγγραφέας. Δημιουργός του Ecoweek.
