Επί δεκαετίες στην οικονομική θεωρία κυριαρχούσε η αντίληψη ότι οι δαπάνες και η αποταμίευση των ενηλίκων ακολουθούν έναν «κύκλο ζωής».
Όταν κάποιος είναι νέος, τα έξοδά του υπερβαίνουν το εισόδημά του. Δανείζεται για να σπουδάσει, να αγοράσει το πρώτο του σπίτι, να ξεκινήσει μία επιχείρηση, να κάνει οικογένεια. Μεγαλώνοντας, αρχίζει να βάζει χρήματα στην άκρη. Ως μεσήλικας αποταμιεύει, για να έχει όταν συνταξιοδοτηθεί. Και όταν πια έρθει η ώρα της σύνταξης είναι έτοιμος και πάλι… να ξοδέψει.
Τη θεωρία αυτή ήρθε να ανατρέψει η γενιά των baby boomers – η πιο «τυχερή στη σύγχρονη ιστορία». Είναι όσοι γεννήθηκαν από το 1946 έως και το 1964, δηλαδή αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Δεν χρειάστηκε να πολεμήσουν και ορισμένοι πρόλαβαν να δουν τους Beatles live», εξηγεί ο Economist. Και όταν μπήκαν στην αγορά εργασίας οι προοπτικές ήταν ευοίωνες μπροστά τους. Αυτή η γενιά είναι σήμερα με διαφορά η πλουσιότερη. Στις ΗΠΑ για παράδειγμα ενώ καλύπτει το 20% του πληθυσμού, έχει στα χέρια της το 52%.
Αλλά πηγαίνοντας κόντρα στο μοντέλο του «κύκλου ζωής», αρνείται να ξοδέψει. Στον ανεπτυγμένο κόσμο οι baby boomers αποταμιεύουν, δεν δαπανούν, μας ενημερώνει ο Economist, γεγονός που εξηγεί σε έναν βαθμό και την υποτονική κατανάλωση και ανάπτυξη. Μία εξήγηση είναι… η ανασφάλεια. Σε έρευνες πολλοί δηλώνουν ότι θέλουν να έχουν χρήματα στην άκρη, βλέποντας τα παιδιά τους να δυσκολεύονται να αποκτήσουν τη δική τους κατοικία ή να αποπληρώσουν τα δάνειά τους. Αισθάνονται ότι ίσως χρειαστεί να τα βοηθήσουν και πως σε κάθε περίπτωση δεν μπορούν να περιμένουν από εκείνα βοήθεια για τη δική τους φροντίδα.
Όλα αυτά βέβαια εκτός Ελλάδας. Γιατί στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, κανείς δεν φαίνεται να έχει τη δυνατότητα να αποταμιεύει. Νέοι, μεσήλικες, ηλικιωμένοι είμαστε… “big spenders”.
Μάλιστα οι boomers «κατηγορούνται» ότι ξοδεύουν τα χρήματά τους σε γενναιόδωρες γονικές παροχές. Είναι αυτή όντως η αιτία που το 2023 η χώρα μας ήταν η μόνη σε όλη την Ε.Ε., όπου οι αποταμιεύσεις μειώθηκαν; Πώς εξηγείται η ψαλίδα από το δικό μας – 2,7% στον ευρωπαϊκό μέσο όρο της Ευρωζώνης του +14,4%; Είναι απλά θέμα νοοτροπίας;
Θα μπορούσαμε να το δεχθούμε αν τα δεδομένα δεν έδιναν μία πιο απλή απάντηση. Στη χώρα με τη δεύτερη πιο αδύναμη αγοραστική δύναμη, όπου νοικοκυριά δαπανούν πάνω από το 34% του εισοδήματος μόνο για στέγαση (έναντι 19,9% των υπόλοιπων Ευρωπαίων), δεν βάζουμε στην άκρη, μάλλον γιατί δεν έχουμε.
