Καθώς οι φοιτητικές κινητοποιήσεις υπέρ της Παλαιστίνης, που ξεκίνησαν πριν από λίγες ημέρες στο Πανεπιστήμιο Κολάμπια στην Νέα Υόρκη, αρχίσαν να εξαπλώνονται σε δεκάδες πανεπιστήμια σε ολόκληρες τις ΗΠΑ, το φοιτητικό κίνημα αλλά και η εκπαιδευτική κοινότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο σύνολό της, βρέθηκαν μπροστά σε πρωτόγνωρες προκλήσεις, που είχαν ελάχιστη σχέση με προηγούμενα ξεσπάσματα των φοιτητών, πχ κατά την διάρκεια των αρχών της δεύτερης δεκαετίας του εικοστού πρώτου αιώνα.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Όλα ξεκίνησαν όταν φοιτητές του Κολάμπια αποφάσισαν, το πρωινό της 17ης Απριλίου, να κατασκηνώσουν στο γρασίδι της πανεπιστημιούπολης απαιτώντας από το Πανεπιστήμιο να διακόψει κάθε εμπορική σχέση με ισραηλινές εταιρείες ή με εταιρείες που έχουν οικονομικά συμφέροντα στο Ισραήλ και εμπλέκονται στην γενοκτονία των Παλαιστινίων στη Γάζα. Την ίδια ώρα, η πρόεδρος του Πανεπιστημίου, Αιγυπτιακής καταγωγής Μινούς Σαφίκ, δήλωνε στο Κογκρέσο ότι δεν είχε κανέναν ενδοιασμό στο να επιβάλλει την νέα πιο αυστηρή πολιτική που είχε αποφασίσει το Κολάμπια σχετικά με την ρύθμιση εκδηλώσεων, διαδηλώσεων αλλά και της έκφρασης του λόγου, στη πανεπιστημιούπολη. Όντως, το απόγευμα, η κ. Σαφίκ κάλεσε τα ΜΑΤ να ‘καθαρίσουν’ την πανεπιστημιούπολη από την κατασκήνωση των φοιτητών. Αποτέλεσμα της βίας της αστυνομίας έναντι μιας απολύτως ειρηνικής διαμαρτυρίας ήταν η σύλληψη περισσοτέρων από 100 φοιτητών. Ήταν η πρώτη εμφάνιση της Αστυνομίας εντός ενός Πανεπιστημιακού ιδρύματος από το 1968 και την φοιτητική εξέγερση εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ.
Η καταστολή της φοιτητικής διαμαρτυρίας στο Κολάμπια γύρισε μπούμερανγκ. Όχι μόνο περισσότεροι φοιτητές του εν λόγω πανεπιστημίου έστησαν σκηνές σε άλλο χώρο της πανεπιστημιούπολης αλλά η διαμαρτυρία έγινε εξέγερση η οποία απλώθηκε σε τουλάχιστον 40 ακόμα πανεπιστήμια σε όλο το μήκος και το πλάτος των ΗΠΑ, από το Πανεπιστήμιο Έμορυ στην Ατλάντα μέχρι το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες και από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα στις Δίδυμες Πόλεις μέχρι το Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν. Και αυτό είναι μόνο η αρχή.
Όλες οι κινητοποιήσεις χτυπήθηκαν από την Αστυνομία ενώ συλλήψεις φοιτητών και φοιτητριών έγιναν σε τουλάχιστον 11 Πανεπιστήμια. Στο κολλέγιο Μπάρναρντ στη Νέα Υόρκη, η πρόεδρος κ. Λώρα Ροζενμπέρυ, έφτασε στο σημείο να αποβάλλει φοιτητές που συμμετείχαν στις κατασκηνώσεις αλλά και να τους εκδιώξει από τις εστίες που έμεναν. Η άγρια καταστολή δεν άφησε αδιάφορους τους καθηγητές και τους εργαζόμενους στα Πανεπιστήμια. Οι πράξεις των προέδρων έχουν δεχτεί κριτική από τις διάφορες τοπικές ενώσεις του Αμερικανικού Συνδέσμου Καθηγητών Πανεπιστημίου.
Σε μια ανοικτή επιστολή, οι καθηγητές του Μ.Ι.Τ. στη Βοστώνη, γράφουν χαρακτηριστικά: «Στεκόμαστε ενάντια στην καταστολή οποιουδήποτε μέλους της ακαδημαϊκής μας κοινότητας για την άσκηση του δικαιώματός του στην ελευθερία του λόγου και στην έκφραση της αλληλεγγύης απέναντι στον ανθρώπινο πόνο και τον πόλεμο. Ως αποτέλεσμα, υποστηρίζουμε το δικαίωμα των φοιτητών να αντιταχθούν στις πανεπιστημιακές επενδύσεις σε εταιρείες που παρέχουν υλική υποστήριξη σε συνεχείς πολέμους. Υπενθυμίζουμε στη διοίκηση ότι η εμπλοκή της αστυνομίας για την διάλυση ειρηνικών διαδηλώσεων μπορεί να αποδειχθεί βαθιά καταστροφική για τους φοιτητές, το κλίμα της πανεπιστημιούπολης μας και τη φήμη του Ινστιτούτου. Αυτή η στιγμή είναι μια ευκαιρία για το MIT να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην υπεράσπιση της ελευθερίας του λόγου και της ακαδημαϊκής ελευθερίας, και καλούμε τη διοίκησή μας να καταβάλει εποικοδομητικές προσπάθειες για να ανταποκριθεί σε όσους εκφράζουν ειρηνικά ηθική αγωνία ενόψει μιας ηθικής και ανθρωπιστικής κρίσης και στη στήριξη της ζωής».
Ποιο είναι το διακύβευμα αυτής της εξέγερσης; Όπως διαπιστώνει ο Γκέιμπριελ Γουίνανς, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, το διακύβευμα είναι το ίδιο το δημοκρατικό πανεπιστήμιο. Οι προτεραιότητες των Πανεπιστημίων καθορίζονται από εταιρικά συμφέροντα, χορηγούς΄, και (συχνά δισεκατομμυριούχους) εταίρους και αποφοίτους. Οι διοικήσεις των πανεπιστημίων, κατά κανόνα, προσπαθούν να ευθυγραμμιστούν με τις απαιτήσεις των παραπάνω. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο οικονομικό. Είναι κυρίως ιδεολογικό. Ο Ρόμπερτ Κραφτ CEO της ομάδας New England Patriots, και χορηγός του Κολάμπια τόνισε: «Δεν έχω πλέον εμπιστοσύνη ότι το Κολάμπια μπορεί να προστατέψει τους φοιτητές και το προσωπικό του και δεν θα συνεχίσω να το στηρίζω οικονομικά μέχρις ότου υπάρξουν διορθωτικά μέτρα». Και πρόσθεσε με νόημα: « Πιστεύω στην ελευθερία του λόγου, πες ότι θέλεις αρκεί να πληρώσεις τις συνέπειες».
Ποιες είναι αυτές οι συνέπειες; Το να αντιμετωπίζεις την αστυνομική βια επειδή, στην ουσία, η έκφραση οποιασδήποτε γνώμης υπέρ των Παλαιστινίων έχει εξαιρεθεί από τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης. Εξοβελίζεται δε ως αντισημιτισμός. Από που και ως που όμως η κριτική στο κράτος του Ισραήλ είναι ισοδύναμη με τον αντισημιτισμό; Η ταύτιση των δύο αυτών έχει ως βάση ένα ιδεολόγημα: αυτό που ο Άντονι Λέρμαν έχει εύστοχα ονομάσει τον «μύθο του συλλογικού Εβραίου». Είναι στη βάση αυτού του ιδεολογήματος που επιχειρείται να περιχαρακωθεί η ελευθερία της έκφρασης στις πανεπιστημιουπόλεις των ΗΠΑ.
Όμως, η νέα γενιά στις ΗΠΑ (και αλλού) βιώνει δυο κρίσεις ταυτόχρονα. Από την μια πλευρά είναι η κοινωνική κρίση του συσσωρεμένου χρέους για τις σπουδές, της αυξημένης εργασιακής ανασφάλειας, της ελλιπούς συμμετοχής στην λήψη αποφάσεων για το μέλλον τους. Από την άλλη είναι η ηθική κρίση των καιρών μας: η συντελούμενη γενοκτονία στην Γάζα. Η νέα γενιά συνειδητοποιεί ότι δύο βασικές αξίες (ή δικαιώματα), και συγκεκριμένα η αξία της ελεύθερης έκφρασης και η αξία της αυτοδιάθεσης ενός λαού είναι πλευρές του ίδιου νομίσματος. Όπως είπε ο Γουίναντ: «Η απόκτηση ελευθερίας για τους Παλαιστινίους αποδεικνύεται ότι είναι μπλεγμένη με τις άνισες και αντιδημοκρατικές δομές των αμερικανικών κοινωνικών θεσμών, μια εμπλοκή που έχουν αποκαλύψει τα φοιτητικά κινήματα».
Ας ελπίσουμε ότι σύντομα ο Αμερικάνικος Απριλομάης του 2024 θα μεταλαμπαδευτεί και στην άλλη όχθη του Ατλαντικού.
*Ο Στάθης Ψύλλος είναι Καθηγητής Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ
