Στη χώρα μας, και ειδικότερα στον Ελληνικό Δημόσιο, ξεκίνησε μια Λογιστική Μεταρρύθμιση που προβλέπεται από τον νόμο 4270/14 και υλοποιείται μέσω των κατευθύνσεων που ορίζει το Προεδρικό Διάταγμα 54/2018.
Η κεντρική Διοίκηση έχει ήδη ξεκινήσει μερικώς την εφαρμογή της, ενώ αναμένεται από την 1η Ιανουαρίου 2025 (ή την 1η Ιανουαρίου 2026) να ξεκινήσει η υποχρεωτική εφαρμογή και από τους άλλους Δημόσιους Φορείς.
Στόχος είναι να απεικονίζεται η οικονομική κατάσταση των Φορέων με μεγαλύτερη ακρίβεια και στη κατεύθυνση αυτή γίνεται προσπάθεια να προσαρμοστεί το Λογιστικό Σύστημα του Δημοσίου στα Ευρωπαϊκά πρότυπα και να εφαρμοστούν για πρώτη φορά τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα του Δημόσιου Τομέα (IPSAS), συμπεριλαμβάνοντας τη διαχείριση του προϋπολογισμού, ώστε να αποτιμώνται τα περιουσιακά στοιχεία και οι υποχρεώσεις με βάση αυτά τα πρότυπα.
Το στοιχείο αυτό καθορίζει και τον τρόπο υλοποίησης αυτής της Μεταρρύθμισης.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού του εγχειρήματος είναι ότι δεν αποτελεί απλή αλλαγή της κωδικοποίησης των λογαριασμών προϋπολογισμού και λογιστικής που χρησιμοποιούν οι Δημόσιοι Φορείς, αλλά κυρίως πρόκειται για μια αλλαγή στη φιλοσοφία και στους κανόνες με τους οποίους αντιμετωπίζονται τα οικονομικά γεγονότα.
Για να εφαρμοστεί ένα νέο Λογιστικό Πλαίσιο χρειάζεται να γίνουν σημαντικές βελτιώσεις και προσαρμογές στη λειτουργία των Φορέων ώστε να μπορέσουν να εφαρμόσουν τους νέους λογιστικούς κανόνες.
Μια απλή αντιστοίχιση λογαριασμών ανάμεσα στους παλαιούς και τους νέους λογαριασμούς ή μια απλή σύνταξη των νέων οικονομικών καταστάσεων δεν αρκεί καθώς υπάρχει διαφορά φιλοσοφίας στο προηγούμενο και το νέο Λογιστικό Πλαίσιο.
Τα τελευταία 25 χρόνια έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες Λογιστικών Αλλαγών στο Δημόσιο, έχουν εκδοθεί και εφαρμοστεί Κλαδικά Λογιστικά Σχέδια τόσο για τη Κεντρική Διοίκηση όσο και για επιμέρους τομείς του Δημοσίου (Δήμοι, Μονάδες Υγείας κλπ), όμως η νέα Μεταρρύθμιση αλλάζει σημαντικά τη φιλοσοφία Προϋπολογισμού και Λογιστικής στο χώρο αυτό.
Βασική προϋπόθεση για τη μετάβαση στο νέο Πλαίσιο είναι η βελτίωση της σημερινή οικονομικής λειτουργίας ώστε να είναι δυνατή η εφαρμογή του νέου Λογιστικού Πλαισίου.
Για να πάρουμε μια εικόνα της απόστασης ανάμεσα στην υπάρχουσα κατάσταση και τις απαιτήσεις του νέου λογιστικού πλαισίου, πρέπει να εξετάσουμε κενά που υπάρχουν και χρειάζονται βελτίωση, παρουσιάζοντας τρία παραδείγματα:
α. Η κινητή και ακίνητη περιουσία των Φορέων δεν εμφανίζεται με ακρίβεια, τα μητρώα παγίων δεν είναι επικαιροποιημένα, η διαχείριση της περιουσίας δεν είναι στο απαιτούμενο επίπεδο. Πέραν όμως της αντιμετώπισης των ελλείψεων με τη διενέργεια νέων απογραφών, της αναγνώρισης και υπολογισμού της περιουσίας με τους νέους κανόνες, πρέπει να βελτιωθεί η συνεχής διαχείριση και παρακολούθηση των περιουσιακών στοιχείων.
β. Οι απαιτήσεις του Ελληνικού Δημοσίου, των επιμέρους Φορέων του, περιλαμβάνουν ποσά που δεν ισχύουν στη πραγματικότητα καθώς υπάρχουν ποσά που υπόκεινται σε παραγραφή ενώ η παρακολούθηση των προσφυγών που κάνουν οι πολίτες δεν παρακολουθούνται συστηματικά. Η σωστή απεικόνιση των απαιτήσεων του Δημοσίου απαιτεί οργανωμένο σύστημα (μητρώο) παρακολούθησης των οφειλών προς το Δημόσιο.
γ. Οι Δημόσιοι Φορείς επιβαρύνονται με πλήθος οικονομικών κινδύνων που εμφανίζονται με τη μορφή δικαστικών υποθέσεων οι οποίες μπορεί να καταλήξουν σε σημαντική επιβάρυνση (αποζημιώσεις κλπ).
Οι νομικές υποθέσεις δεν παρακολουθούνται συστηματικά και η αδυναμία αυτή θα επιδράσει στην οικονομική κατάσταση των Φορέων στο προσεχές μέλλον.
Είναι σημαντικό λοιπόν να προτάξουμε στη προσπάθεια αυτή τις ενέργειες προσαρμογής στους νέους κανόνες και τη βελτίωση της οικονομικής λειτουργίας των Φορέων. Στη λογική αυτή, η προσπάθεια υλοποίησης θα είναι μακρόχρονη, σταδιακή και απαιτητική.
Οι Φορείς σταδιακά θα βελτιώνουν το επίπεδο διαχείρισης των οικονομικών λειτουργιών και θα μεταβαίνουν στο νέο Λογιστικό Πλαίσιο.
Η εμπειρία από την εφαρμογή κλαδικών λογιστικών σχεδίων στους Δημόσιους Φορείς, όπως Δήμους και Νοσοκομεία, το αποδεικνύει αυτό, πολύ περισσότερο σήμερα που οι σημερινές αλλαγές είναι μεγαλύτερες και βαθύτερες.
Σήμερα, το κύριο ζήτημα είναι ο σχεδιασμός και η προετοιμασία για τη μετάβαση στο νέο Λογιστικό Πλαίσιο.
Οι φάσεις για την υλοποίηση του εγχειρήματος περιλαμβάνουν:
1. Εξέταση της σημερινής κατάστασης: Απαιτείται να εξεταστούν τα κενά και οι δυσκολίες του σημερινού συστήματος λογιστικής και προϋπολογισμού και να καθοριστούν ενέργειες βελτίωσης αλλά και προσαρμογής στις απαιτήσεις του νέου Λογιστικού Πλαισίου. Πρέπει να εξεταστούν τα εμπόδια που αντιμετωπίζει ένας Φορέας κατά τη μετάβαση. Με δυο λόγια χρειάζεται ένας “Οδικός Χάρτης για τη Μετάβαση” που θα έχει βασικό στόχο τη βελτίωση και τη προσαρμογή της οικονομικής Διαχείρισης του κάθε Φορέα.
2. Απογραφή της περιουσίας, αναγνώριση και υπολογισμός με τους νέους κανόνες.
3. Προσαρμογές στο σύστημα παρακολούθησης του προϋπολογισμού του φορέα ώστε να συμμορφωθεί με τα νέα δεδομένα και να εφαρμόσει τους νέου κανόνες και τη κωδικοποίηση του προϋπολογισμού.
4. Ανάπτυξη νέων διαδικασιών και συστημάτων (λειτουργικών και πληροφοριακών) και προετοιμασία για την εφαρμογή.
5. Σταδιακή εφαρμογή των νέων λογιστικών κανόνων. Η πορεία μετάβασης θα είναι σταδιακή και μακρόχρονη. Κατά τη διάρκεια όλης αυτής της προσπάθειας, η ενημέρωση και η εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού, είτε πρόκειται για το προσωπικό είτε για τις Διοικήσεις των Φορέων, παίζει σημαντικό ρόλο. Καμμία αλλαγή δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς την ενεργή συμμετοχή των άμεσα εμπλεκομένων στην οικονομική λειτουργία των Φορέων.
Το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους έχει ήδη εκδώσει 10 λογιστικές οδηγίες για τη σταδιακή εφαρμογή τους από τους Δημόσιους Φορείς και αναμένονται και άλλες. Κεντρικό ρόλο στη μετάβαση παίζει η Πρώτη Οδηγία, με την οποία καθορίζονται οι βασικές ενέργειες όπως απογραφή περιουσίας, αναγνώριση και επιμέτρηση περιουσίας και υποχρεώσεων, καθώς και οδηγίες για τη πρώτη εφαρμογή. Η πορεία, όπως φαίνεται, θα είναι μακρόχρονη και απαιτεί σχεδιασμό και προγραμματισμό υλοποίησης.
Καραγιλάνης Στέλιος-οικονομολόγος
Δούκα Μαρία-Λογίστρια
Καραγιλάνης Θάνος-οικονομολόγος
