«Δεν θέλω να τρομάξω κανέναν, αλλά ο πόλεμος δεν είναι πια μία ιδέα του παρελθόντος. Είναι η πραγματικότητα και άρχισε πριν από δύο χρόνια», δήλωσε ο πολωνός πρωθυπουργός, Ντόναλντ Τουσκ. «Η Ευρώπη έχει εισέλθει σε προ-πολεμική περίοδο», πρόσθεσε, υποστηρίζοντας πως αν η Ουκρανία ηττηθεί από τη Ρωσία, κανείς στη Γηραιά ήπειρο δεν θα αισθάνεται ασφαλής.
Έρχεται πόλεμος! Η απειλή του δεν φαίνεται ακριβώς και πολύ αφηρημένη. Δεν υπάρχει τρόπος όμως να το συνηθίσεις.
Η εποχή μας είναι διαφορετική, αλλά εμείς οι σύγχρονοι άνθρωποι είμαστε ίδιοι, με τις ίδιες συνήθειες και τους ίδιους φόβους.
Ο μεγάλος Ελίας Κανέτι έγραψε ότι «η κατάσταση που έκανε τον πόλεμο πραγματικά αναπόφευκτο επιτεύχθηκε με λέξεις, λέξεις επί λέξεων που χρησιμοποιήθηκαν ακατάλληλα. Αν η δύναμη των λέξεων είναι τόσο μεγάλη, γιατί να μη μπορούν να αποτρέψουν τον πόλεμο;».
Πρώτα η επίθεση του Πούτιν στην Ουκρανία, μετά η νέα σφαγή στη Γάζα, πιο αιματηρή από ποτέ. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, η Ευρώπη επανεξοπλίζεται. Για να ενισχύσει την άμυνά της.
Σε βάρος του κράτους πρόνοιας φυσικά. Ποιος θα νοιάζεται για ψωμί, όταν ηχούν τα κανόνια!
Αλλά στους πολέμους στόχος είναι ο φόνος», γράφει ο Κανέτι στο περίφημο βιβλίο του «Μάζα και εξουσία»: «Οι σειρές του εχθρού να αραιώνουν. Να σκοτωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι εχθροί, η επικίνδυνη μάζα των ζωντανών, πρέπει να μετατραπεί σ’ ένα σωρό από νεκρούς. Νικητής είναι όποιος σκοτώσει περισσότερους εχθρούς. Στον πόλεμο αντιμετωπίζουμε την αυξανόμενη μάζα των αντιπάλων. Η αύξησή της είναι καθεαυτή τρομακτική. Θέλουμε να είμαστε η μεγαλύτερη μάζα ζωντανών. Στην εχθρική πλευρά όμως θέλουμε να υπάρχει ο μεγαλύτερος σωρός νεκρών. Σ’ αυτόν τον ανταγωνισμό των αυξανομένων μαζών ενυπάρχει μια ουσιαστική, θα μπορούσαμε να πούμε η βαθύτερη αιτία των πολέμων. Ποτέ ο πόλεμος δεν είναι πραγματικός πόλεμος, αν δεν επιδιώκει πρώτα απ’ όλα ένα σωρό νεκρών εχθρών… Αυτό το αίσθημα μερικές φορές είναι τόσο ισχυρό, ώστε οι άνθρωποι προτιμούν να καταστραφούν όλοι μαζί, παρά να αναγνωρίσουν την ήττα τους και να ζήσουν επομένως τη διάλυση της μάζας τους».
Προφητικά λόγια
Πόσο προφητικά και επίκαιρα συνάμα του γεννημένου στη Βουλγαρία, Ελβετού συγγραφέα, σήμερα! Οταν ουδείς μιλάει για ειρήνη, για έναν έστω και επώδυνο συμβιβασμό, αλλά μόνο για πόλεμο! Είτε λέγεται Πούτιν, Ζελένσκι, Νετανιάχου ή Χαμάς!
Αλλά πού είναι και τα μεγάλα αντιπολεμικά κινήματα της δεκαετίας του 1980; Όταν εκατοντάδες χιλιάδες έβγαιναν στους δρόμους ζητώντας ειρήνη;
«Kάθε πόλεμος περιέχει όλους τους προηγούμενους πολέμους» λέει σε έναν από τους οξύτερους αφορισμούς του ο Ελίας Κανέτι. Όπως και 85 χρόνια πριν, όλοι έβλεπαν τον πόλεμο να έρχεται και φοβούνταν ότι θα κατέστρεφε τον πολιτισμό της Ευρώπης, δεν μπόρεσαν να τον αποτρέψουν.
Σήμερα, ο πόλεμος είναι εκεί, μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, στην Ουκρανία και τη Γάζα. Αλλά δεν ξέρουμε πώς να διαλέξουμε τις σωστές λέξεις για να μιλήσουμε για τον πόλεμο.
Η μεταπολεμική γενιά πίστεψε ότι κατακτώντας το φεγγάρι και νικώντας με την τεχνολογική πρόοδο ανίατες ασθένειες, θα αφήναμε πίσω για πάντα την άβυσσο του πολέμου, τη φρίκη της βίας.
Σήμερα όμως φοβόμαστε ότι δεν μπορούμε να διατηρήσουμε αυτό που ήδη έχουμε.
Η γενιά μου ειδικά φοβάται πολύ το μέλλον και προσπαθεί να διαγράψει τον θάνατο. Ισως γιατί γερνάμε.
Το θέμα δεν είναι ότι όμως ότι έχουμε γεράσει. Κινδυνεύουμε να κάνουμε και τους νέους ανθρώπους να γεράσουν πρόωρα. Τους κάνουμε εύθραυστους, γιατί εμείς οι ίδιοι έχουμε καταναλώσει πολλά και έχουμε προσφέρει λίγα. Γιατί έχουμε συμβιβαστεί και έχουμε κάνει την ελπίδα, ατομική ευημερία.
«Αιώνια ειρήνη»
Στα μέσα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ο μεγάλος Αυστριακός συγγραφέας Στέφαν Τσβάιχ θρηνούσε «για τη σχεδόν καταστροφική τραγωδία του φιλειρηνισμού, που ποτέ δεν φαίνεται σύγχρονος: Περιττός στην ειρήνη, τρελός στον πόλεμο».
Αυτή τη στιγμή, όμως, ένα μεγάλο κίνημα ειρήνης ως προειδοποιητική φωνή, θα ήταν όσο ποτέ αναγκαίο.
Ο Πάπας Φραγκίσκος όμως δέχθηκε έντονη κριτική, επειδή συνιστά τη «λευκή σημαία» στους Ουκρανούς. Ενώ ο Μακρόν θέλει να στείλει χερσαία στρατεύματα στην Ουκρανία, ο Όλαφ Σολτς αποκαλεί τους αποστόλους της ειρήνης «άγγελους που έρχονται από την κόλαση» και ο γερμανός υπουργός Άμυνας, Μπόρις Πιστόριους, απαιτεί από τους συμπατριώτες του να γίνουν ξανά «έτοιμοι για πόλεμο».
Καλό θα ήταν όλοι τους να διαβάσουν το μεγάλο έργο του Ιμάνουελ Καντ «Για την αιώνια ειρήνη». Ένα έργο γραμμένο το 1795, στο οποίο ο μεγάλος γερμανός φιλόσοφος διατύπωσε ένα όραμα που θεμελίωσε το διεθνές δίκαιο. Αν και στο προοίμιο ο Καντ αποκαλύπτει με πικρό χιούμορ πώς του ήρθε ο τίτλος: από μια ταμπέλα μιας παμπ που είχε ζωγραφισμένο ένα νεκροταφείο: «Αιώνια ειρήνη», μόνο για τους νεκρούς…
