Η συνθήκη της Λωζάννης είναι η πλέον ανθεκτική Συνθήκη Ειρήνης απ’ όσες σφράγισαν συμβατικά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Στις 175 σελίδες αναρτημένες στον ιστότοπο του ΓΕΕΘΑ, στα 143 άρθρα της Συνθήκης και στα υπόλοιπα 17 συμβατικά κείμενα (συμβάσεις, πρωτόκολλα, δηλώσεις) που τη συνοδεύουν, παρά την εντύπωση που επικρατεί στη χώρα, δεν είναι τα ελληνοτουρκικά τα κυρίαρχα δώρα.
Ωστόσο, «η Συνθήκη είναι στο DNA μας, καθώς διαμόρφωσε τη γεωγραφική φυσιογνωμία των δύο κρατών περίπου όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Η ανταλλαγή των πληθυσμών προσδιόρισε καταλυτικά την εθνολογική σύνθεση των δύο κρατών. Η Συνθήκη της Λωζάννης επιβεβαίωσε το τέλος της Μεγάλης Ιδέας και έθεσε τις διαδικασίες για την ίδρυση της σύγχρονης Τουρκίας». (Από την ομιλία του κ. Συρίγου στη μαρτιάτικη εκδήλωση των «Φίλων του Μουσείου Μπενάκη».)
Η συνθήκη ισχύει και θα ισχύει απαρέγκλιτα. Δεν έχει ημερομηνία λήξης. Εντάξει, κάποιες διατάξεις είναι ξεπερασμένες -ενδεικτικά στο Παράρτημα Ι, κάτι δέρματα βερνικωτά (λουστρίνια) και τούλλιον εκ μετάξης και ο αριθμός δασμολογίου στα γεώμηλα-, αλλά η συσκευασία της κονσέρβας παραμένει ανέπαφη.
Όταν υπάρχει μικροβιακή αντίδραση -σενάρια αμφισβήτησης/αναθεώρησης της Συνθήκης-, δεν μπορείς να την αγνοήσεις. Στο αμφιθέατρο και σε επιστημονικές δημοσιεύσεις μπορείς να υποστηρίξεις «ότι η Συνθήκη της Λωζάννης, στο σύνολο σχεδόν των διατάξεών της δεν έχει καμία σημασία στο σήμερα…».
Σήμερα, έχουν σημασία τα ήμερα; Λίγες διεθνείς συνθήκες έχουν δείξει τόση διάρκεια όση η Λωζάννη, που ρυθμίζει σύνορα και παράγει διεθνή νομιμότητα. Και αυτή η νομιμότητα συνεπάγεται ιστορική μονιμότητα. Ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου «προφανώς δεν αναφερόταν στα σύνορα… Ο κύριος Συρίγος είναι και ακαδημαϊκός και προφανώς μέρος των δηλώσεων ήταν προς αυτήν την κατεύθυνση. Έχει εξηγήσει ο ίδιος ότι η δήλωσή του δεν αφορούσε τα σύνορα και τη μειονότητα».
Μήπως τελικά, σύνορα δεν έχει η φιλοδοξία για μία θέση στο νεοκλασικό της Βασ. Σοφίας;
