Ο διάσημος Νορβηγός φιλόσοφος Γιον Ελστερ καταπιάνεται με τον «παραλογισμό» στο τελευταίο του βιβλίο, υπό τον υπότιτλο «Κριτική πραγματεία για τον Homo Economicus». Όπως λέει ο Ελστερ, «τις περισσότερες φορές, είμαστε θύματα «ψυχικών αλχημειών» που λειτουργούν «πίσω από την πλάτη μας». Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με συμβιβασμούς των οποίων η βέλτιστη λύση παραμένει απροσδιόριστη».
Οι επισημάνσεις του Νορβηγού φιλόσοφου και καθηγητή στο περίφημο πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, θα χτυπούν σαν καμπάνα στη συνεδρίαση των 27 υπουργών Οικονομικών της ΕΕ- τόσο στο άτυπο δείπνο τους, αύριο το βράδυ, αλλά και στο επίσημο Ecofin την Παρασκευή, στις Βρυξέλλες.
Οι 27 αναζητούν «δύσκολους συμβιβασμούς» για τη διαμόρφωση του νέου Συμφώνου Σταθερότητας, καθώς εκπνέει στα τέλη του χρόνου η λεγόμενη τριετής «ρήτρα διαφυγής» στις δαπάνες, λόγω της πανδημίας.
Η κατάσταση έχει επιδεινωθεί λόγω της δημοσιονομικής κρίσης της Γερμανίας και το Βερολίνο θα μπορούσε να σκληρύνει περαιτέρω την ήδη επιρρεπή στη δημοσιονομική πειθαρχία στάση του. Το Βερολίνο υποστηρίζει τον καθορισμό συγκεκριμένων και ενιαίων ποσοστών για την ετήσια μείωση του χρέους για εκείνες τις χώρες που υπερβαίνουν τα επίπεδα του 60% του ΑΕΠ, υπό την απειλή επιβολής κυρώσεων. Όπως και για τις χώρες που δεν θα συμμορφώνονται με έλλειμα έως 3%. Αν και πρόκειται για μια «άσκηση» που, μετά την πανδημία, ούτε η ίδια η Γερμανία δεν έχει ουσιαστικά συμμορφωθεί.
«Γερμανικός κορσές»
Η θέση της Γερμανίας είναι αντιμέτωπη με αυτήν άλλων χωρών όπως η Γαλλία και η Ιταλία, που απορρίπτουν κάθε ακαμψία που θα θύμιζε την προηγούμενη έκδοση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Το σημείο εκκίνησης είναι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: θέσπιση τετραετών σχεδίων που μπορούν να επεκταθούν σε 7 έτη, εάν δικαιολογούνται από επενδυτικά σχέδια ανάπτυξης.
Οσο και αν ακούγεται κυνικό, οι Νότιοι ελπίζουν πάντως ότι ο γερμανικός κορσές θα μπορούσε να χαλαρώσει μετά την απόφαση του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου που έκρινε ότι τα 60 δισ. ευρώ, που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις στο περιβάλλον και την ενέργεια.
Η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να ανοίξει την πόρτα στον σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο Ολαφ Σολτς να επανεξετάσει την ακαμψία της κυβέρνησής του. Εχει να αντιμετωπίσει όμως την άρνηση του νεοφιλελεύθερου υπουργού Οικονομικών, Κρίστιαν Λίντνερ, για οποιαδήποτε χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων.
Αν τελικά, στο νέο Σύμφωνο παραμείνουν οι ίδιοι άκαμπτοι δημοσιονομικοί κανόνες, θα σήμαινε την καταδίκη της Ευρώπης σε οικονομική και πολιτική ασχετοσύνη στον παγκόσμιο τομέα και μάλιστα σε έναν εντελώς αλλαγμένο κόσμο.
Να διαχωριστούν οι επενδύσεις
Αλλωστε, σε τελική ανάλυση, αυτό που χρειάζεται για την τροποποίηση του Συμφώνου δεν είναι να ληφθούν μέτρα για να καταστούν λιγότερο αυστηροί οι δημοσιονομικοί περιορισμοί, αλλά να διαχωριστούν οι στρατηγικές επενδύσεις από τον υπολογισμό των δημοσιονομικών παραμέτρων. Επενδύσεις που να χρηματοδοτούνται από έναν ευρωπαϊκό προϋπολογισμό που ανταποκρίνεται τελικά στις παγκόσμιες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε, ακόμη και στο έλλειμμα.
Οι άκαμπτοι κανόνες και οι αυτοματισμοί που προτείνονται για τη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά διευκολύνουν την αύξηση του δημόσιου χρέους. Γιατί, δεν υπάρχει μόνο ένας στόχος, αλλά μάλλον ένας πλήθος στόχων και η μείωση του χρέους δεν μπορεί να επιδιωχθεί ενώ παραμελείται αυτός της οικονομικής ανάπτυξης.
Επιπλέον, ακόμη και η οικονομική ανάπτυξη, όχι μόνο η βιωσιμότητα του χρέους, είναι ουσιαστικά-όπως λέει ο Γιον Ελστερ «δευτερεύουσα κατάσταση»: Είναι συνέπεια μιας σειράς άλλων παραγόντων και δεν μπορεί καν να επιτευχθεί άμεσα.
Όπως γράφει ο Ελστερ, «ένας συγγραφέας δεν μπορεί να αποφασίσει να γράψει ένα αριστούργημα, μπορεί μόνο να αποφασίσει να γράψει ένα μυθιστόρημα που, υπό ορισμένες προϋποθέσεις και σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, και ίσως τότε μπορεί να γίνει αριστούργημα». Μήπως ο υπουργός Οικονομίας, Κωστής Χατζηδάκης παραγγείλει και δώσει το βιβλίο του Ελστερ στους 26 συναδέλφους του, πριν το Ecofin; Ως «Χριστουγεννιάτικο δώρο», βρε αδελφέ…
