Του Ανδρέα Αθηναίου*
Η «αποτελεσματικότητα» ένας ευρύς στόχος/κριτήριο που έθεσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, περιλαμβάνει και την «απονομή Δικαιοσύνης».
Όμως η ταχύτητα -ως μόνη παράμετρος- αποτελεί μεν αναγκαία, αλλά όχι «ικανή και αναγκαία συνθήκη». Η αρχή του «σπεύδε βραδέως» ως αναγκαιότης του «καλού», έχει
εφαρμογή σε όλες τις εκφάνσεις του Δημόσιου και του προσωπικού βίου.
Η βάση του προβλήματος της απονομής ποιοτικής Δικαιοσύνης, – δηλ. Δικαιοσύνης που θα έχει την δυνατότητα να αναζητά με επιμέλεια την αλήθεια και θα αποδίδει το δίκαιο- είναι: ο όγκος της δικαστικής ύλης.
Στην επιδίωξη αποτελεσματικότητας της Δικαιοσύνης θα πρέπει να αναζητηθούν οι αιτίες παραγωγής δικαστικής ύλης και να αντιμετωπισθούν στην βάση τους. Να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά η παραγωγή-δημιουργία δικαστικής ύλης.
Είναι η αντίστοιχη δεοντολογία της ανάγκης αντιπλημμυρικών έργων για μην δημιουργηθεί η πλημμύρα, αντί της αντιμετώπισής της με «αντλίες».
- Μια πηγή παραγωγής δικαστικής ύλης για τα Ποινικά Δικαστήρια είναι ότι εκδικάζουν υποθέσεις που σε ένα τεράστιο ποσοστό (80% σε Περιφερειακό Πρωτοδικείο της Ελλάδος) είναι ουσιαστικά αστικές. Σε πολλές περιπτώσεις η ίδια υπόθεση εκδικάζεται και ως αστική και ως ποινική με -πολλές φορές- αντιφατικές αποφάσεις στον πρώτο βαθμό, με συνέπεια οι ποινικές να φθάνουν στην αναίρεση και κάποιες να επιστρέφονται για επανεκδίκαση. Αυτή η διελκυστίνδα παράγει «ανηλεώς» δικαστική ύλη. Η ποινικοποίηση αστικών διαφορών, είχε ως αρχική πρόθεση την αποτροπή και ανάσχεση «αστικής παραβατικότητας». Όμως στην πράξη αυτό, άσχετα με τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα του, είχε σαν συνέπεια την προαναφερθείσα δημιουργία για την ίδια υπόθεση και αστικής και ποινικής δίκης, με διόγκωση της δικαστικής ύλης και χωρίς να έχει προσφέρει ούτε στην αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης, ούτε στην «δίκαια δίκη». Η «αποποινικοποίηση» αστικών υποθέσεων που ήταν μόνο αστικές και στο πέρασμα του χρόνου ποινικοποιήθηκαν, είναι ένα μέτρο που θα αφαίρεση από την δικαστική ύλη την εκδίκαση της ίδιας υποθέσεως και ως αστικής και ως ποινικής. Είναι διαφορετικό το ποινικό αδίκημα που παράγει αστικές απαιτήσεις, από το αστικό αδίκημα που δέον να δικάζεται αυτοτελώς ως τέτοιο.
- Το μίσος και η εκδίκηση για πράξεις που δεν έχουν καμία σχέση με ανομία, αλλά μόνον με προσωπικά πάθη, αντιζηλίες, φθόνο και αλλά ανθρώπινα ελλείμματα, είναι μια άλλη «αξιοσέβαστη» πηγή παραγωγής δικαστικής ύλης. Η νοοτροπία «τράβα του μια μήνυση (ή αγωγή) κι άσε τον να τρέχει…» είναι μια πραγματικότητα. Πολλές υποθέσεις «στοιχειοθετουνται με σκοπό την εκδίκηση. Το ενδιαφέρον δεν είναι η τιμωρία αφού τελικά ο ψευδώς εγκαλούμενος (θεωρητικά) θα αθωωθεί, αλλά η ταλαιπωρία του, ηθική και οικονομική. Αυτό αποζητά ο έχων μίσος. Να ταλαιπωρήσει τον στόχο του. Παράγεται όμως έτσι και δικαστική ύλη, και ταλαιπωρείται η Δικαιοσύνη.
Στις προτάσεις Φλωρίδη περιλαμβάνονται (ορθώς) μέτρα για τους δικομανείς. Όμως προτείνουμε μια διευρυμένη τομή στην Δικαιοσύνη που θα είναι η δικονομική προστασία από τα ανθρώπινα πάθη και την ταλαιπωρία ανθρώπων και Δικαιοσύνης.
Οι ασκόπως ή δολίως ενάγοντες ή εγκαλούντες (ψευδομάρτυρες ηθικοί αυτουργοί κλπ) θα καλούνται να καταβάλουν πρόστιμο «ίσο με το διπλάσιο του ποσού που αναγράφεται στην αγωγή/έγκληση» 75% του οποίου θα πηγαίνει στο κράτος και 25% στον αδίκως ταλαιπωρηθέντα – «στοχοποιηθέντα».
Με τον τρόπο αυτό, το μίσος και τα άλλα ανθρώπινα ελλείμματα θα πάψουν να χρησιμοποιούν την δικαιοσύνη για την ικανοποίηση των παθών τους. Ταυτόχρονα η Δικαιοσύνη δημιουργεί μια δυναμική για ένα καλύτερο κόσμο.
* Καθηγητής Πανεπιστημίου, πρώην μέλος της Διοικούσας (Συγκλήτου) του Πανεπιστημίου Αιγαίου
