Σε μια κίνηση που εξέπληξε τις χρηματοπιστωτικές αγορές, ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών σε AA+ από ΑΑΑ.
Η επίσημη εκδοχή του Fitch ήταν ότι η δημοσιονομική πολιτική πρόκειται να επιδεινωθεί τα επόμενα τρία χρόνια και ότι το βάρος του δημόσιου χρέους, το οποίο συνεχίζει να αυξάνεται, είναι υψηλό, απειλώντας την ικανότητα της χώρας να πληρώσει τους λογαριασμούς της.
Τώρα, ο Ρίτσαρντ Φράνσις, ανώτερος διευθυντής του οίκου Fitch Ratings βάζει και μια άλλη διάσταση: Αποδίδει την υποβάθμιση και στην πολιτική πόλωση στις Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικά μετά την επίθεση στο Καπιτώλιο στην Ουάσιγκτον στις 6 Ιανουαρίου 2021: «Είναι προφανές ότι αν κοιτάξετε την πόλωση των δύο κομμάτων (…) οι Δημοκρατικοί κλίνουν όλο και περισσότερο προς τα αριστερά και οι Ρεπουμπλικάνοι όλο και περισσότερο προς τα δεξιά, οπότε η κέντρο καταρρέει», είπε ο Ρίτσαρντ Φράνσις. Και το γεγονός αυτό επηρεάζει την εμπιστοσύνη στην ικανότητα της αμερικανικής κυβέρνησης να λύσει προβλήματα προϋπολογισμού και χρέους.
Η υποβάθμιση του Fitch ρίχνει φως στα ανοιχτά ερωτήματα που βρίσκονται στο επίκεντρο των οικονομικών και πολιτικών αποφάσεων τα επόμενα χρόνια.
Το ζήτημα του δημόσιου χρέους παραμένει στο επίκεντρο των προβληματισμών των επενδυτών που αμφισβητούν τον εαυτό τους, χωρίς όμως να έχουν μονοσήμαντες απαντήσεις, για τους τρόπους εξόδου από ένα περίπλοκο σενάριο.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες το 2007, πριν από τη χρεοκοπία της Lehman, είχαν λόγο χρέους προς ΑΕΠ μικρότερο από 70%. Σήμερα είναι κοντά στο 130% και η δημογραφική δυναμική είναι πολύ χειρότερη γιατί οι εργαζόμενοι που συνταξιοδοτούνται είναι πολύ περισσότεροι από αυτούς που βγαίνουν στην αγορά εργασίας. Υπάρχει δηλαδή ένα δημόσιο χρέος, μετρήσιμο ως ποσοστό του ΑΕΠ, και υπάρχει ένα άλλο κάτω από την επιφάνεια που αντιπροσωπεύεται από το άθροισμα των μελλοντικών συντάξεων.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ταξιδεύουν εδώ και τρία χρόνια με ρυθμό ελλείμματος ως προς το ΑΕΠ που είναι εκτός κλίμακας σε σύγκριση με τους μέσους όρους πριν από την πανδημία. Και την ίδια ώρα υπάρχει μια φαινομενικά μυστηριώδης διάρκεια του πληθωρισμού, ο οποίος φαίνεται να αψηφά τους νόμους της βαρύτητας, παρά τις 11 διαδοχικές αυξήσεις επιτοκίων από τη Fed.
«Ειναι ο μαύρος χρυσός, ηλίθιε»
Όμως αυτές οι ενέργειες πραγματοποιήθηκαν χωρίς να λογαριάζεται ο …ξενοδόχος, που δεν είναι άλλος από το πετρέλαιο. Στα συναρπαστικά βάθη της παγκόσμιας οικονομίας, λίγα πράγματα είναι τόσο σημαντικά όσο το πετρέλαιο. Μαζί με τα χρηματιστήρια, φυσικά. Συχνά, αυτοί οι δύο οικονομικοί πυλώνες τέμνονται και επηρεάζουν ο ένας τον άλλον, διαμορφώνοντας τη γενική τάση της παγκόσμιας οικονομίας.
Η Fed συμπεριφέρεται, ή μάλλον, προσπαθεί να το κάνει, σαν να ήταν όλοι οι οικονομικοί και υλικοτεχνικοί μοχλοί υπό τον έλεγχο του Λευκού Οίκου.
Η μοναδική υπερδύναμη ανακαλύπτει δηλαδή ότι αν δεν έχεις τους αποτελεσματικούς μοχλούς να ελέγξεις την οικονομία, τα φαινόμενα αυτά θα μπαίνουν όλο και πιο πολύ ανεξέλεγκτα στα πολιτικά και οικονομικά σχήματα. Αυτό συμβαίνει αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ: Η πρώτη οικονομία στον κόσμο όσον αφορά το μέγεθος και την ποιότητα των παραγόμενων αγαθών και υπηρεσιών, δεν ελέγχει πλέον την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού πρώτων υλών, κατά βούληση.
Οι ΗΠΑ δεν έχουν κανένα απολύτως αποτελεσματικό έλεγχο της διαθεσιμότητας και της δυναμικής των τιμών του πετρελαίου. Και το κυριότερο: Δεν έχουν τον έλεγχο των χωρών όπου συμβαίνουν όλα αυτά, και τα εμβληματικά παραδείγματα είναι προφανώς πάντα η Κίνα και η Ρωσία, αλλά και η Σαουδική Αραβία.
Δεν μπορεί μάλιστα να γίνει καμία απολύτως πιθανή πρόβλεψη για τη δυναμική της τιμής του πετρελαίου στις παγκόσμιες αγορές, καθώς ο μαύρος χρυσός έχει γίνει όργανο γεωπολιτικής διαμάχης. Οταν γίνεται όλο και πιο πολύ σαφές πώς δεν θα δούμε ποτέ πετρέλαιο κάτω από τα 70 δολάρια το βαρέλι με τυπικό και διαρκή τρόπο.
Γι’ αυτό η Fitch υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών. Η υπερδύναμη βρίσκεται σε καταστάσεις τέτοιες που μια επιτοκιακή πολιτική της Fed, που γίνεται όλο και πιο περιοριστική, δεν θα μπορούσε να επιλύσει τη ρίζα των προβλημάτων. «Είναι ο μαύρος χρυσός, ηλίθιε», θα έλεγε σήμερα ο Μπιλ Κλίντον…
