Έκανε διακοπές την ώρα που η χώρα καιγόταν και πετάχτηκε και ο ίδιος στην πυρά: «Έγκλημα και τιμωρία;»
Χωρίς καμία διάθεση «δίκης», η υπόθεση του αναγκαστικά «παραιτηθέντος» υπουργού Νότη Μηταράκη, φέρνει στο νου την ιστορία του «αποδιοπομπαίου τράγου»: Μια ιστορία που έχει τις ρίζες της στην μια ετήσια εξιλαστήρια τελετή της Συγχώρεσης των Εβραίων που περιγράφεται εκτενώς στο 16ο κεφάλαιο του Λευιτικού.
Ο αρχιερέας έπρεπε να πάρει δύο τράγους και μετά να τραβήξει κλήρο. Ο ένας θυσιαζόταν απευθείας στον Θεό, ενώ τον άλλο τον έστελναν στην έρημο στον Αζαζέλ, έναν άγριο δαίμονα, του οποίου το όνομα σημαίνει θεός τράγος. Αυτός ο δεύτερος τράγος ονομαζόταν αποδιοπομπαίος τράγος, από το εκκλησιαστικό λατινικό caper emissarius.
Ο ακριβής ρόλος του αποδιοπομπαίου τράγου περιγράφεται ξεκάθαρα στο βιβλικό κείμενο: «Ο Ααρών βάζει και τα δύο χέρια στο κεφάλι του τράγου και ομολογεί όλα τα λάθη των Ισραηλιτών, όλες τις παραβάσεις τους και όλες τις αμαρτίες τους. Αφού φορτώσει έτσι το κεφάλι του τράγου με αυτές τις αμαρτίες, και θα σταλεί στην έρημο και ο τράγος θα μεταφέρει όλα τα λάθη τους σε ένα στεγνό μέρος. (Λευιτικό XVI:21-22).
Το Λευιτικό IV:22-26, προτείνει μάλιστα και μια θυσία αντικατάστασης, εξιλέωσης, ειδικά για την αμαρτία ενός ηγέτη, η οποία αντανακλά το σύνολο της κοινότητας: «Εάν ένας ηγεμόνας έχει αμαρτήσει κάνοντας άθελά του πράγματα ενάντια σε κάποια από τις εντολές του Θεού και έτσι καθίσταται ένοχος, θα θυσιάσει έναν αρσενικό τράγο χωρίς ψεγάδι. Θα βάλει το χέρι του στο κεφάλι του τράγου, και θα το σφάξει στον τόπο της θυσίας, ενώπιον του Κυρίου. Είναι εξιλεωτική θυσία του ηγεμόνα».
Ο μεγάλος Γάλλος φιλόσοφος Ρενέ Ζιράρ, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 92 ετών το 2015, στο βιβλίο του «Le Bouc scapes (Ο αποδιοπομπαίος τράγος), μεταφέρει την ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης στο σήμερα. «Ο αποδιοπομπαίος τράγος λιντσάρεται για να τερματιστεί μια συλλογική κρίση… Ο σκοπός της θυσίας είναι να εξαλείψει τις διχόνοιες, τις αντιπαλότητες, τις ζήλιες, τις διαμάχες στην κοινότητα και να ενισχύσει με αυτόν τον τρόπο, την αρμονία στην κοινωνία. Ασυνείδητα, η κοινωνία θα επιδιώκει τώρα να στραφεί προς ένα σχετικά αδιάφορο και ως εκ τούτου ”αναλώσιμο” θύμα. Χάρη στη θυσία του αποδιοπομπαίου τράγου, η βία όλων εναντίον όλων κατευθύνεται στη βία όλων εναντίον ενός. Γύρω από το θυσιασμένο θύμα επαναδιαμορφώνεται η ομοφωνία της κοινότητας, που οδηγείται πλέον από την επιθυμία να διαφυλαχθεί η κοινωνική ειρήνη, να διαρκέσει η εκεχειρία όσο το δυνατόν περισσότερο.Και καθιερώνει ένα τελετουργικό για να επαναλάβει το θαυματουργό επεισόδιο που τη έσωσε»…
Ο Ρενέ Ζιράρ εντοπίζει μάλιστα και στην ελληνική τραγωδία, ένα σενάριο θυσίας στον Οιδίποδα επί Κολωνώ, στην τελευταία τραγωδία του Σοφοκλή: Ενα διαλογισμό στο ανθρώπινο πεπρωμένο.
Κουβαλώντας ο Οιδίπους στους γέρικους ώμους του το βάρος τρομακτικών εγκλημάτων, κυνηγημένος από την πατρίδα του, τη Θήβα, φτάνει πρόσφυγας στον Κολωνό. Οι θεοί τον έχουν καταδικάσει και του έχουν υποδείξει τον τόπο της λύτρωσης. Μίασμα ο ίδιος, γίνεται ο ήρωας-προστάτης της πόλης που τον υποδέχεται για λόγους ηθικής αλλά και συμφέροντος.
Αυτός είναι ο «ιδανικός ένοχος», όπως θα λέγαμε σήμερα, ενσαρκώνοντας τις κακές δυνάμεις, κάνει τη διαφορά και αποκαθιστά την αρμονία. Φτάνει πια να αναζητούμε αποδιοπομπαίους τράγους για να κρυφτεί η αλήθεια ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός…
