Από την έντυπη έκδοση
Tου Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Η αβεβαιότητα που πηγάζει και διαχέεται από την πραγματική οικονομία θα πρέπει να απασχολεί τους πολιτικούς πολύ περισσότερο από τις επιθυμίες τους για εξουσία και μόνον. Τα καλά και αισιόδοξα λόγια είναι η μία όψη του νομίσματος. Η αισιόδοξη γιατί εδράζεται σε κουβέντες. Η άλλη όψη όμως του ίδιου νομίσματος είναι η πραγματικότητα, όπως αυτή αποτυπώνεται σε πράξεις και δράσεις των πραγματικών παικτών της οικονομίας και του κοινωνικού της περίγυρου.
Πίσω από την ευφορία που μπορεί να προκάλεσε στις 21 Αυγούστου 2018 το τέλος του τρίτου μνημονίου και η δυνητική έξοδος της χώρας μας στις αγορές, υπάρχουν και τα πραγματικά προβλήματα, τόσο της πραγματικής οικονομίας όσο και του ευρύτερου κοινωνικού σχηματισμού. Και όπως είναι φυσικό, η κατάσταση που επικρατεί στους τομείς αυτούς δεν μπορεί παρά να επηρεάζει, σε διάρκεια και σε βάθος, ολόκληρο το επιχειρηματικό τοπίο στην Ελλάδα. Ας δούμε λοιπόν, συνοπτικά, ποια είναι τα προβλήματα αυτά και πώς θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν από τις ελληνικές επιχειρήσεις.
Ένα και σοβαρότατο πρόβλημα, για κάθε επιχείρηση, είναι η παρατηρούμενη δημογραφική συρρίκνωση της ελληνικής αγοράς. Η χώρα γερνάει, ο πληθυσμός μειώνεται, άρα η ελληνική αγορά έχει όλο και λιγότερους καταναλωτές. Και η μείωση αυτή ναι μεν μετριάζεται από την άνοδο του τουριστικού ρεύματος, το τελευταίο όμως είναι ευκαιριακό και υποκείμενο της διεθνούς συγκυρίας. Άρα, οι ελληνικές επιχειρήσεις στην εσωτερική αγορά σήμερα, αύριο και μεθαύριο πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν τους τις δημογραφικές εξελίξεις. Ιδιαίτερα δε τη γήρανση, η οποία επηρεάζει και τις καταναλωτικές συνθήκες από την πλευρά των συμπεριφορών κυρίως.
Το δημογραφικό και οι ποικίλες διαστάσεις του έτσι είναι κορυφαίο πρόβλημα για τη χώρα και την ιστορική της πορεία, πέρα από πολιτικές σκοπιμότητες και οικονομικές σταθερές. Το δημογραφικό είναι και τεράστιο θέμα επιβίωσης του ελληνισμού. Θέμα τεράστιο και με το οποίο κανείς δεν θέλει να ασχοληθεί. Διότι τέτοιου είδους προβλήματα ούτε ψήφους φέρνουν ούτε για τηλεοπτικές κενολογίες προσφέρονται.
Από την άλλη πλευρά, η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, όπως προκύπτει από τις διεθνείς κατατάξεις, ακολουθεί και αυτή πτωτική πορεία, φαινόμενο καθόλου ενθαρρυντικό. Παράλληλα, σε συνθήκες φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού ζουν πάνω από ένας στους τρεις κατοίκους στην Ελλάδα. Την ίδια στιγμή, η χώρα μας, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν μπορεί να δανειστεί από τις αγορές, αφού τα επιτόκια είναι ακόμα απαγορευτικά. Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι τράπεζες παραμένουν εξαιρετικά αδύναμες να επιτελέσουν τον πραγματικό τους ρόλο. Εν ολίγοις, δηλαδή, προβληματική είναι και η χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας. Η τελευταία πάσχει από αιμοδοσία και αυτό είναι πολύ σοβαρό.
Έτσι η χώρα μας παραμένει θεωρητικά μια οικονομία της αγοράς, χωρίς ωστόσο να διαθέτει πραγματική τραπεζική πίστη. Την ίδια στιγμή δε, ένα μέρος της κοινωνίας λόγω υπερφορολόγησης είναι ομηροποιημένο και ονειρεύεται μόνον ρυθμίσεις και δόσεις! Ακόμα χειρότερα, καθώς οι τράπεζες δεν χρηματοδοτούν μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι μόνοι που μπορούν να αναζητήσουν κεφάλαια για τις δραστηριότητές τους είναι οι μεγάλοι παίκτες, ήτοι οι ισχυρές επιχειρήσεις, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν πολυεθνικό χαρακτήρα. Κατά συνέπεια, είναι σαφές ότι η ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας αργοπεθαίνει, χωρίς να μπορεί να αιμοδοτήσει με οποιονδήποτε τρόπο τις δραστηριότητές της.
Η εξέλιξη αυτή μας οδηγεί στο βάσιμο συμπέρασμα ότι ήδη σημειώνονται δραματικές ανακατατάξεις στην ελληνική αγορά, υπό συνθήκες βίαιης αναδιανομής πλούτου, από την οποία ωφελούνται οι μεγάλες και οι πολύ μεγάλες επιχειρήσεις.
Προκύπτουν έτσι και νέες μορφές ανισοτήτων, οι οποίες πολύ σύντομα θα έχουν και τον σχετικό πολιτικό – κοινωνικό αντίκτυπο.
Η περιθωριοποίηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο, που μπορεί να τροφοδοτήσει και ιδιαίτερα δυσάρεστες καταστάσεις, παρόμοιες με αυτές που σήμερα δίνουν τροφή στον λαϊκισμό και τις πολιτικές του εκφράσεις.
Ας σημειωθεί, στο πλαίσιο των παραπάνω εξελίξεων, ότι η αρνητική πιστωτική επέκταση των τραπεζών, μεσοπρόθεσμα θα έχει δραματική επίπτωση και στην πορεία του τραπεζικού μας συστήματος, το οποίο βρίσκεται και αυτό με τη σειρά του σε ένα κομβικό σημείο μετασχηματισμού του. Αλλά χωρίς ευοίωνες προοπτικές όσο δεν εφαρμόζονται τολμηρές λύσεις στο θέμα των «κόκκινων» δανείων. Δυστυχώς δε, μετά τις επιπόλαιες και άστοχες ενέργειες του πρώτου εξαμήνου του 2015, το σύστημα, όπως και η κοινωνία γενικά, καλούνται να καταβάλουν βαρύ τίμημα, με τις ανάλογες αρνητικές συνέπειες στην οικονομία και την παραγωγική της διάσταση. Οι κεφαλαιακοί έλεγχοι προκάλεσαν πολύ μεγάλη ζημιά στην οικονομία και κάποτε κάποιοι θα πρέπει να αναλάβουν ευθύνες γι’ αυτό.
Ο δρόμος είναι λοιπόν μακρύς και δύσβατος για τη χώρα, η οποία, όπως επισημαίνουμε και στην αρχή, αρχίζει να έχει πλέον σοβαρές δημογραφικές απώλειες, με οικονομικές επιπτώσεις που θα γίνουν αισθητές σε λίγα χρόνια. Τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και από γεωπολιτικής πλευράς… Και ο νοών νοείτω…
