Του Κώστα Φωτάκη* και του Αλέξανδρου Σελίμη**
«Τι είδους ανάπτυξη επιδιώκουμε;» είναι ένα σημαντικό επίδικο των προσεχών εκλογών.
Το πρόβλημα παραγωγικότητας και χαμηλής ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, το οποίο συνδιαμόρφωσε στο παρελθόν τις συνθήκες χρεωκοπίας της χώρας, επανέρχεται επιτακτικά σήμερα μετά την ύφεση κατά την περίοδο της πανδημίας, την εκτόξευση του ιδιωτικού χρέους σε περιβάλλον πληθωριστικής κρίσης και αύξησης επιτοκίων και τη συρρίκνωση του παραγωγικού ιστού.
Στον πυρήνα της προσπάθειας για τον μετασχηματισμό του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας και τον απεγκλωβισμό του από τη φθηνή ανάπτυξη με βάση τον τουρισμό, τις φθηνές υπηρεσίες, την εκποίηση γης κ.ά, βρίσκεται η παραγωγική ανασυγκρότηση με την ενσωμάτωση γνώσης και νέων τεχνολογιών. Το ζητούμενο είναι η αξιοποίηση του εξιδεικευμένου ανθρώπινου επιστημονικού δυναμικού για την αύξηση της έντασης γνώσης τόσο στο δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα.
Διαχρονική προτεραιότητα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ αποτέλεσε η στήριξη του ανθρώπινου επιστημονικού δυναμικού -και κυρίως των νέων ερευνητών- που παράγει το αναγκαίο γνωσιακό κεφάλαιο. Η πολιτική η οποία διαμορφώθηκε την περίοδο 2015-2019, αλλά και αυτή που προτάσσεται για το μέλλον, στοχεύει στην ανάσχεση της μονόδρομης φυγής εξειδικευμένων επιστημόνων στο εξωτερικό (brain drain) και την αντικατάστασή της από μια ισόρροπη κινητικότητα (brain circulation). Το φαινόμενο του brain drain έχει συντελέσει στον εγκλωβισμό της ελληνικής οικονομίας σε μια θέση περιορισμένης και μη ανταγωνιστικής βάσης με χαρακτηριστικά τη χαμηλή προστιθέμενη αξία, τη μικρή εξειδίκευση και τους χαμηλούς μισθούς.
Οι πρωτοβουλίες που ανέλαβε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όπως η θέσπιση του ΕΛΙΔΕΚ για την ενίσχυση νέων ερευνητών, η χρηματοδότηση συνεργατικών προγραμμάτων μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων, η επιδότηση θέσεων εξειδικευμένου προσωπικού σε τμήματα R&D καινοτόμων επιχειρήσεων, η ίδρυση του υπερταμείου συμμετοχών Equifund για νεοφυείς επιχειρήσεις, το πρόγραμμα «Γέφυρες Γνώσης και Συνεργασίας» για την ενσωμάτωση επιστημόνων της διασποράς στην αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας, είχαν συντελέσει στα πρώτα δείγματα ανάσχεσης του brain drain. Αυτό καταγράφεται και στα στοιχεία του δείκτη μέτρησης των οικονομικών συνεπειών της φυγής ανθρώπινου κεφαλαίου «Human Flight and Brain Drain Index» της μελέτης του Fund for Peace. Αντίθετα, μετά το 2019 παρατηρείται τάση όξυνσης του φαινομένου, όπως καταδεικνύει το παρακάτω διάγραμμα.
Η άρση της εργασιακής επισφάλειας, οι αξιοπρεπείς απολαβές των νέων επιστημόνων, μαζί με τη δημιουργία ελκυστικού εργασιακού περιβάλλοντος το οποίο θα λειτουργεί ως πόλος έλξης για νέους ερευνητές και καταξιωμένους επιστημόνες, είναι προϋπόθεση για την οικοδόμηση ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου για τη χώρα. Στοιχείο προτεραιότητας στην προγραμματική σύγκλιση μιας προοδευτικής κυβέρνησης μακράς πνοής.
* πρώην Αν. Υπουργός Έρευνας & Καινοτομίας, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης, Διακεκριμένο μέλος και τέως Πρόεδρος ΙΤΕ
** διδάκτορας Φυσικής Πανεπιστημίου Κρήτης
