Το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά 28 τρισεκατομμύρια δολάρια ως αποτέλεσμα της πανδημίας. Είναι ένας αριθμός με 12 … μηδενικά.
Περίπου το μισό της αύξησης του παγκόσμιου χρέους οφείλεται στο ότι οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο δαπάνησαν πολλά χρήματα για να μετριάσουν τις επιπτώσεις από την πανδημία.
Αποτέλεσμα; το επίπεδο του χρέους αυξήθηκε από 104% του ΑΕΠ , σε 123%, μόνο στις βιομηχανικές χώρες.
Το περίεργο είναι ότι οι προειδοποιήσεις για την έκρηξη του χρέους, αποδείχθηκαν υπερβολικές. Τουλάχιστον αυτό δείχνουν νέα στοιχεία και αναλύσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην εαρινή σύνοδό του στην Ουάσιγκτον.
Ο δείκτης χρέους για τις βιομηχανικές χώρες μειώθηκε κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες.
Ο πληθωρισμός συνέβαλε στη μείωση του χρέους σε παγκόσμιο επίπεδο από το 95,5% το 2021 στο 92,1 % του ΑΕΠ το 2022, αλλά αναμένει ότι θα αυξηθεί ξανά στο 93,1% το 2023.
Για την Ευρωζώνη, το δημόσιο χρέος αναμένεται να μειωθεί στο 89,8 εφέτος από 90,9% πέρυσι, ενώ για τις ΗΠΑ προβλέπεται μικρή αύξηση στο 122,2% από 121,7%.
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για την εξέλιξη αυτή, όπως το γεγονός ότι οι περισσότερες χώρες έχουν περιορίσει τις γενναιόδωρες πολιτικές δαπανών για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
ΔΝΤ και Παγκόσμια Τράπεζα: «Νέο παγκόσμιο οικονομικό σύμφωνο»
Ο σημαντικότερος παράγοντας, ωστόσο, σύμφωνα με το ΔΝΤ είναι ο πληθωρισμός. Ο λόγος χρέους προς το ΑΕΠ μειώνεται, με τη βοήθεια του υψηλού πληθωρισμού. Αυτό συμβαίνει επειδή η οικονομική παραγωγή μετρά την αξία όλων των εγχώριων παραγόμενων αγαθών και υπηρεσιών. Εάν αυτά γίνουν πιο ακριβά, το ονομαστικό ΑΕΠ αυξάνεται απότομα . Ο υψηλότερος πληθωρισμός αυξάνει το ονομαστικό ΑΕΠ. Ένα παράδειγμα: εάν η πραγματική οικονομική ανάπτυξη είναι 2% σε ένα έτος και ο πληθωρισμός είναι 3% τότε η ονομαστική ανάπτυξη είναι 5% . Όσο υψηλότερο είναι το ΑΕΠ, τόσο χαμηλότερος είναι ο λόγος του χρέους. Διάφορες μεταβλητές παίζουν φυσικά ρόλο σε αυτόν τον υπολογισμό: το επίπεδο του χρέους, ο ρυθμός πληθωρισμού και το ετήσιο πρωτογενές έλλειμμα.
Οι έμμεσοι φόροι
Τα κράτη επωφελούνται επίσης από τον πληθωρισμό λόγω των υψηλότερων φόρων. Εάν τα προϊόντα κοστίζουν περισσότερο, οι πολίτες πρέπει επίσης να πληρώσουν υψηλότερους έμμεσους φόρους. Στη χώρα μας για παράδειγμα η αναλογία των έμμεσων φόρων ξεπέρασε το 60%. Οι εισπράξεις από έμμεσους φόρους αυξήθηκαν πάνω από τέσσερα δις, πέρυσι.
Ο υψηλός πληθωρισμός μειώνει όμως την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και τις αποταμιεύσεις. Γι αυτό και αποτελεί πλήγμα για τους πολίτες.
Υπάρχουν όμως και κάποιοι που ωφελούνται: Από τη μία πλευρά, οι εταιρείες που παρουσιάζουν υψηλότερα πραγματικά έσοδα λόγω υψηλότερων τιμών πώλησης. Αλλά, όπως είδαμε, και τα κράτη.
Για το δημόσιο χρέος στη χώρα μας, το ΔΝΤ προβλέπει ότι θα μειωθεί περαιτέρω εφέτος στο 166% του ΑΕΠ και θα συνεχίσει να αποκλιμακώνεται στο 160,5% το 2024 για να φθάσει το 143,6% το 2028.
Το Ταμείο σημειώνει τη μεγάλη μείωση του ελληνικού χρέους πέρυσι στο 177,4% από 200,7% του ΑΕΠ το 2021, στην οποία συνέβαλαν η ισχυρή ανάπτυξη και ο πληθωρισμός.
Η «χαρά»του κράτους
«Οι χώρες με υψηλά αρχικά επίπεδα χρέους, σε συνδυασμό με έναν απρόσμενο πληθωρισμό και ισχυρή ανάπτυξη,είχαν σημαντική μείωση του χρέους, αναφέρει στην έκθεσή του το ΔΝΤ.
Ωστόσο, το ΔΝΤ προειδοποιεί τώρα ότι το «σωτήριο» αποτέλεσμα του υψηλού πληθωρισμού θα μπορούσε σύντομα να τελειώσει. Οι δαπάνες θα αυξηθούν επίσης σταδιακά, για παράδειγμα επειδή οι κρατικές επενδύσεις έχουν γίνει ακριβότερες.
Το ΔΝΤ προβλέπει ότι ο δείκτης του παγκόσμιου δημόσιου χρέους θα επιστρέψει στα κορυφαία επίπεδα πανδημίας έως το 2028.Ενας λόγος για την αυξανόμενη επιβάρυνση με την πάροδο του χρόνου είναι πιθανό να είναι τα υψηλότερα επιτόκια: τα κράτη θα πληρώνουν περισσότερα ,για να δανειστούν.
Η αύξηση των επιτοκίων
Μια κρίσιμη μεταβλητή εξακολουθεί να λείπει από αυτούς τους υπολογισμούς: οι τόκοι που πρέπει να πληρώσουν τα κράτη για τα χρέη τους. Με υψηλότερο πληθωρισμό, αυξάνεται το κόστος αναχρηματοδότησης μιας κυβέρνησης. Το πόσο αυξάνονται εξαρτάται με τη σειρά του από τη διάρκεια του δημόσιου χρέους: Εάν μια χώρα έχει μακροπρόθεσμο χρέος κατά τη φάση χαμηλών επιτοκίων και έχει εξασφαλίσει χαμηλά επιτόκια, είναι σχετικά καλά προστατευμένη.
Εάν, από την άλλη πλευρά, μια χώρα έχει βραχυπρόθεσμο χρέος, θα πρέπει σύντομα να εκδώσει νέα ομόλογα για να αναχρηματοδοτήσει τα παλιά και στη συνέχεια να πληρώσει τα υψηλότερα επιτόκια. Αυτό “έχει ως αποτέλεσμα μια κούρσα ενάντια στο χρόνο”, σύμφωνα με την DZ Bank.
Ωστόσο, οι τραπεζίτες σημειώνουν ότι τα κράτη της ευρωζώνης, όταν προσπαθούν να μειώσουν το χρέος μέσω αυξημένου πληθωρισμού, θα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ΕΚΤ. «Πρέπει να ελπίζουν ότι η κεντρική τράπεζα θα ανεχθεί τα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού για όσο το δυνατόν περισσότερο και θα τους επιτρέψει να έχουν ένα ιστορικά χαμηλό και άνετο περιβάλλον αναχρηματοδότησης μέσω μιας πολιτικής μηδενικών επιτοκίων και αγορών ομολόγων».
Αλλά μόνο οι υπερβολικά αισιόδοξοι μπορούν να υποθέσουν ότι κάθε κρίση θα ακολουθείται από ανάπτυξη και ότι το χρέος θα μειωθεί αυτόματα μέσω υψηλότερων εισοδημάτων, λόγω πληθωρισμού. Κλιματική κρίση,πόλεμος στην Ουκρανία σήμερα, ενδεχομένως στην Ταιβάν αύριο,συμφόρηση παράδοσης, αυξανόμενες τιμές ενέργειας: είναι αφελές να πιστεύουμε ότι οι επικαλυπτόμενες κρίσεις θα είναι βραχύβιες. Υποθέτοντας ότι οι δυνάμεις ανάκαμψης σύντομα θα επικρατήσουν ξανά, αγνοούμε την πραγματικότητα.
Όπως και με το κλίμα, το υψηλό εθνικό χρέος τονίζει επίσης το ζήτημα της δικαιοσύνης μεταξύ των γενεών. Μπορούν οι άνθρωποι που ζουν σήμερα, να έχουν την σχεδόν απεριόριστη ελευθερία να χρεωθούν ,ακόμη κι αν περιορίσουν δραστικά τις επιλογές για τις μελλοντικές γενιές;
