Του Δημήτρη Παπαδημούλη*
Οι εκταμιεύσεις του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) προς τα κράτη-μέλη έχουν ξεπεράσει μέχρι στιγμής τα 144 δισ. ευρώ. Η Ελλάδα έχει ήδη λάβει 11,1 δισ. ευρώ (5,75 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 5,35 δισ. ευρώ σε δάνεια), από το σύνολο των 30 περίπου δισ. ευρώ που αντιστοιχούν στο ελληνικό σχέδιο. Ένα σχέδιο που η συνολική χρηματοδότησή του αντιστοιχεί στο 16,68% του εθνικού μας ΑΕΠ.
Τα μεγέθη αυτά φανέρωσαν από την πρώτη στιγμή την κρισιμότητα του εθνικού σχεδίου για την Ελλάδα και σημείωσαν την ανάγκη ενός ολιστικού σχεδίου που θα αποτελεί ένα πραγματικά εθνικό σχέδιο, με ευρεία πολιτική και κοινωνική συναίνεση, για την πραγματική στήριξη της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας. Κόντρα στο προφανές, η κυβέρνηση της ΝΔ επέλεξε να προχωρήσει πίσω από κλειστές πόρτες στη διαμόρφωση του σχεδίου, δίχως καμία ουσιαστική διαβούλευση, ούτε με την αντιπολίτευση, ούτε με την κοινωνία των πολιτών και τους παραγωγικούς φορείς. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας ήταν, μεταξύ άλλων, o αποκλεισμός από τα δάνεια της συντριπτικής πλειονότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καθώς η κυβέρνηση επέλεξε να χορηγηθούν με όρους τραπεζικού δανεισμού, αλλά και ο περιορισμός στο ελάχιστο των κονδυλίων προς εξυπηρέτηση κοινωνικών στόχων – μόλις 17,72% όταν ο μέσος όρος του συνόλου των σχεδίων ανέρχεται στο 28%.
Μόλις στο 4% η πραγματική απορρόφηση
Πέρα όμως από την αδιαφάνεια στη διαμόρφωσή του, σημαντική είναι και η υστέρηση στην πορεία υλοποίησης του εθνικού σχεδίου με την πορεία των οικονομικών επιδόσεων και τους δείκτες απορρόφησης να προκαλούν προβληματισμό. Από την έναρξη υλοποίησης του σχεδίου μέχρι και το τέλος του 2022, η λογιστική απορρόφηση ως των συνολικών πόρων του «Ελλάδα 2.0» (δηλαδή, οι ενδιάμεσες μεταφορές μεταξύ λογαριασμών φορέων της Γενικής Κυβέρνησης στην Τράπεζα της Ελλάδος) υπολογίζεται σε 14%, ενώ η πραγματική απορρόφηση (δηλαδή, τα χρήματα που έχουν φτάσει στους δικαιούχους) ανήλθε μόλις στο 4%.
Ειδικότερα ως προς τα δάνεια, μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2022, είχαν κατατεθεί 291 επενδυτικά σχέδια προς έγκριση από τα τραπεζικά ιδρύματα, συνολικού προϋπολογισμού 10,53 δισ. ευρώ (4,5 δισ. ευρώ είναι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, 2,52 δισ. ευρώ είναι ίδια κεφάλαια των επενδυτών και 3,51 δισ. ευρώ κεφάλαια των τραπεζών). Από αυτά, είχε συμβασιοποιηθεί μόλις το 23% (68 επενδυτικά σχέδια), συνολικού προϋπολογισμού 3,2 δισ. ευρώ (εκ των οποίων 1,2 δισ. ευρώ είναι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης). Και από τα τελευταία, το συνολικό ποσό που είχαν λάβει οι επιχειρήσεις από τους πόρους του Ταμείου ανερχόταν μόλις σε 118,5 εκ. ευρώ. Τα ανωτέρω δεδομένα διαμορφώνουν ένα πραγματικό ποσοστό απορρόφησης της τάξης του 0,9% επί των συνολικών δανειακών πόρων και 2,2% επί των διαθέσιμων δανειακών πόρων.
Σε κίνδυνο η δυνατότητα έγκαιρης απορρόφησης των πόρων
Σε ό,τι αφορά τις επιδόσεις της κυβέρνησης ως προς το χρονοδιάγραμμα που έχει συμφωνήσει με την Κομισιόν για την υλοποίηση των οροσήμων και την εκταμίευση των δόσεων, μόλις στις αρχές του έτους εκταμιεύθηκε η 2η δόση, ενώ θα έπρεπε ήδη από το προηγούμενο έτος να έχει υποβληθεί το αίτημα για την εκταμίευση της 3ης δόσης, πράγμα που σημαίνει ότι εντός του 2022 θα έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί επιτυχώς επιπλέον 39 ορόσημα και επιπλέον 3 στόχοι. Πρόκειται για ορόσημα πολύ περισσότερα και πολύ πιο πολύπλοκα σε σχέση με εκείνα που συνδέονταν με τις προηγούμενες δόσεις, μιας και διατρέχουν όλους τους βασικούς τομείς του ελληνικού προγράμματος που χρηματοδοτεί το Ταμείο Ανάκαμψης.
Είναι, λοιπόν, σαφές ότι οι πιθανότητες να απομακρυνθεί η χώρα ακόμη περισσότερο από τον αρχικό προγραμματισμό είναι εξαιρετικά αυξημένες, με αποτέλεσμα να τίθεται σε κίνδυνο η δυνατότητα έγκαιρης απορρόφησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης έως το 2026. Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης θα πρέπει να έχουν απορροφηθεί πλήρως μέχρι το 2026. Διαφορετικά, τα κονδύλια θα χαθούν και οι εκταμιευθέντες πόροι θα πρέπει να επιστραφούν. Χρειάζεται, λοιπόν, σημαντική επιτάχυνση της πορείας υλοποίησης του εθνικού σχεδίου ώστε να μην βρεθούμε αντιμέτωποι με δυσάρεστες εκπλήξεις.
Τήρηση των μέγιστων δυνατών προτύπων διαφάνειας
Ακόμη, και αυτό είναι ιδιαίτερα αναγκαίο και σημαντικό, απαιτείται μια σοβαρή πρόταση αναθεώρησης του εθνικού σχεδίου, που θα αναπροσαρμόζει το σχέδιο στις εξελίξεις στο πεδίο της ενεργειακής κρίσης και των συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία. Η προθεσμία που θέτει ο Κανονισμός της ΕΕ λήγει στις 31 Αυγούστου, ενώ η Κομισιόν ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να υποβάλουν τις προτάσεις τους μέχρι το τέλος Απριλίου, ώστε να υπάρξει ομαλή μετάβαση και έναρξη υλοποίησης. Ωστόσο, η κυβέρνηση της ΝΔ τηρεί, για ακόμη μία φορά, σιγή ιχθύος.
Τέλος, απαιτείται η τήρηση των μέγιστων δυνατών προτύπων διαφάνειας. Μετά από πίεση του Ευρωκοινοβουλίου, ο τροποποιημένος Κανονισμός για το RRF αξιώνει από όλα τα κράτη-μέλη να δημοσιεύουν τους 100 τελικούς αποδέκτες που λαμβάνουν τα μεγαλύτερα ποσά από τα εθνικά σχέδια. Αυτό που φοβάται η κυβέρνηση της ΝΔ και αποφεύγει «όπως ο διάολος το λιβάνι» έχει πλέον γίνει νόμος της ΕΕ και η κυβέρνηση οφείλει άμεσα να δημοσιεύσει πλήρως τα στοιχεία αυτά.
* Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, συντονιστής της Ευρωομάδας της Αριστεράς στην Επιτροπή Προϋπολογισμών και μέλος της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής
