Το μυθιστόρημα «1984» του Βρετανού συγγραφέα Τζορτζ Όργουελ θεωρείται και δικαίως ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα όσον αφορά ένα ζοφερό όραμα για το μέλλον.
Το δυστοπικό κλασικό «1984», που εκδόθηκε το 1949, περιγράφει μια ολοκληρωτική κοινωνία που οργανώθηκε από μια αυταρχική κρατική εξουσία με τέλεια επιτήρηση. Το σύνθημα που προέκυψε από το βιβλίο έγινε γνωστό σε όλον τον κόσμο: «Ο Μεγάλος Αδελφός σε παρακοκολουθεί».
Το μυθιστόρημα του Όργουελ αναφέρεται επίσης στην προπαγάνδα, μέσω της οποίας ο πληθυσμός υποτάσσεται. Μια προπαγάνδα που έχει στόχο να αποσπά την προσοχή από τα εγχώρια πολιτικά προβλήματα.
Επιπλέον, στο μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ, ελευθερία του Τύπου και ελευθερία της επιστήμης δεν υπάρχουν, γιατί ακολουθείται αυστηρά η πορεία της κυβέρνησης και κυνηγούνται όσοι σκέφτονται διαφορετικά. Στη δυστοπία του Όργουελ, οι άνθρωποι ζουν χωρίς να συνειδητοποιούν ότι λείπουν τα βασικά είδη πρώτης ανάγκης και όσοι διαμαρτύρονται συλλαμβάνονται και τιμωρούνται από την «αστυνομία της σκέψης».
Ένα άλλο σημείο του «1984» που οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο βλέπουν ως μια ζοφερή προφητεία αφορά ένα ειδικά σχεδιασμένο «Υπουργείο Αλήθειας», που παραποιεί την ιστορία. Ένα υπουργείο που βάζει στο στόχαστρό του ως εχθρό της κυβέρνησης, όποιον διαφωνεί ή σκέφτεται διαφορετικά.
Σε αυτό το σύστημα, οι ολοκληρωτικοί άρχοντες αφαιρούν κάθε ελευθερία επιλογής από τους πολίτες τους, για να διατηρήσουν επίσης την εξουσία τους
Η προπαγάνδα χρησιμεύει ως πλύση εγκεφάλου, με αποτέλεσμα οι πολίτες ενός κράτους να μην πιστεύουν πλέον ούτε αυτό που μπορούν να δουν με τα μάτια τους. Να μην πιστεύουν ούτε αυτό που αποδεικνύεται επιστημονικά. Και σε περίπτωση αμφιβολίας, απλώς να ακολουθούν τη γραμμή της κυβέρνησης χωρίς να αναρωτιούνται αν είναι σωστή ή εσφαλμένη.
Όταν κυκλοφόρησε το «1984» το 1949,ο ναζισμός είχε μόλις ηττηθεί και ο «Ψυχρός Πόλεμος» της Δύσης με τον άλλοτε σύμμαχό της Ιωσήφ Στάλιν και το σοβιετικό κομμουνιστικό μπλοκ, είχε αρχίσει να φουντώνει.
Ο Τζορτζ Όργουελ θέλησε δείξει επίσης πού οδηγεί το μοντέλο της προσωπολατρείας, γύρω από τον δικτάτορα Στάλιν. Δεν είναι τυχαίο ότι μέχρι το 1988 και την εποχή Γκορμπατσόφ, το «1984» ήταν εντελώς απαγορευμένο στη Σοβιετική Ένωση.
Ο Όργουελ, ούτε στους χειρότερους εφιάλτες του, θα μπορούσε ποτέ να μαντέψει ότι θα ερχόταν κάποια εποχή του «φιλελεύθερου ολοκληρωτισμού» ή του «ολοκληρωτικού φιλελευθερισμού» στη Δύση. Και ότι η παρακολούθηση των ανθρώπων θα θεωρείται αναγκαία, αλλά και «απόρρητη». Και ατιμώρητη!
Είναι δυστυχώς η νέα εποχή που η διάσημη οικονομολόγος του Χάρβαρντ Σοζάνα Ζούμποφ βλέπει να ξημερώνει, όπως γράφει στο βιβλίο της «Η εποχή του καπιταλισμού της επιτήρησης». Κατά τη γνώμη της, η ψηφιακή αλλαγή σε έναν δικτυωμένο κόσμο γέννησε επίσης μια νέα μορφή οικονομίας: τον καπιταλισμό επιτήρησης. Η ανθρώπινη εμπειρία έχει γίνει ελεύθερα προσβάσιμη πρώτη ύλη για δεδομένα, τα οποία είναι από καιρό το πραγματικό νόμισμα της Silicon Valley.
Το ψηφιακό αντίστοιχο της κρατικής επιτήρησης χωρίζει τους ανθρώπους σε δύο ομάδες: τους επιτηρητές και τους επιτηρούμενους. Οι επιτηρητές ενεργούν ανώνυμα και μακριά από κάθε άμεση ευθύνη. Είναι πιο εύκολο να λάβεις συγχώρεση από το Θεό παρά να αποφύγεις τους επιτηρητές. Ειδικά αν κριθεί κάποιος «εχθρός της κυβέρνησης»…
