Τι ήταν ο Ψυχρός Πόλεμος; Και γιατί μιλάμε τώρα για έναν δεύτερο Ψυχρό Πόλεμο; Το ερώτημα ακούγεται περίεργα για τους μεγαλύτερους σε ηλικία που έζησαν την κρίση των Πυραύλων στην Κούβα το 1962 ή και για τους νεότερους που είδαν στις οθόνες των τηλεοράσεων την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Αλλά για τα νέα παιδιά που γεννήθηκαν μετά το τέλος του Τείχους και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού», όλα αυτά ακούγονται «εξωτικά», όπως το έθεσε μια φίλη των θυγατέρων μου στη διάρκεια ενός γιορτινού δείπνου.
Όταν μάλιστα υποστήριξα ότι ο νέος Ψυχρός Πόλεμος 2.0, όπως τον αποκαλούν πολλοί, θα είναι ίσως πιο επώδυνος και επικίνδυνος από τον προκάτοχό του, η συζήτηση άναψε για τα καλά. Γιατί αφορούσε πλέον όχι ένα μακρινό παρελθόν, αλλά την ίδια τη ζωή, κυρίως των νέων παιδιών που ξεκινούν τώρα να γράφουν το μέλλον τους. Για να παραφράσω τον μεγάλο Σαββόπουλο: «Δεν ξέρω τι να πω στα παιδιά για τον πόλεμο…Είμαι μεγάλος, με τιράντες και γυαλιά κι όλο φοβάμαι το αύριο»!
Ας υποθέσουμε όμως ότι ο πόλεμος μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας τελειώνει με μια διπλωματική διευθέτηση, ο κόσμος αποφεύγει τον πυρηνικό Αρμαγεδδώνα και ανοίγονται σαμπάνιες σε κάθε γωνιά της γης. Μπορεί να φανταστεί κανείς εκατομμύρια Ουκρανούς να αγκαλιάζουν ποτέ τους Ρώσους εισβολείς; ‘Η τους Ρώσους να συγχωρούν τους ακροδεξιούς Ουκρανούς εθνικιστές των ταγμάτων Αζόφ που επί χρόνια τρομοκρατούσαν τις ρωσόφωνες περιοχές του Ντονμπάς;
Αλλά και παγκοσμίως, μερικά νούμερα είναι αρκετά για να φωτίσουν την κατάσταση επαπειλούμενης σύγκρουσης: Για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες αφιερώνουν περίπου 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια στην άμυνα. Τα υπόλοιπα 31 κράτη του ΝΑΤΟ δαπανούν επίσης τεράστια χρηματικά ποσά για να περιορίσουν τη Ρωσία. Το ίδιο και η Μόσχα, αλλά και η Κίνα. Η Ιαπωνία επίσης επανεξοπλίζεται. Η Γερμανία θα διαθέσει 100 δισεκατομμύρια ευρώ για την άμυνα τα επόμενα χρόνια. Το Αμερικανικό Πεντάγωνο θα λάβει 2 τρισεκατομμύρια δολάρια την επόμενη δεκαετία για να δημιουργήσει μια νέα γενιά πυρηνικά εξοπλισμένων βομβαρδιστικών και υποβρυχίων. Ο παγκόσμιος αγώνας για μικρότερες πυρηνικές βόμβες εντείνεται επίσης χωρίς συνθήκες ελέγχου των όπλων που να ρυθμίζουν τα λεγόμενα τακτικά ή μη στρατηγικά πυρηνικά όπλα, όπως στην περίοδο του πρώτου Ψυχρού Πολέμου.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι επίσης ο κορυφαίος έμπορος όπλων στον κόσμο. Η Σαουδική Αραβία, ο κορυφαίος πελάτης αμερικανικών όπλων, διαθέτει περισσότερα χρήματα για την άμυνα από οποιοδήποτε άλλο μη πυρηνικό κράτος στον κόσμο με προϋπολογισμό που είναι περίπου ίσος με τις αμυντικές δαπάνες της Ρωσίας.
Η πολιτική διπλού περιορισμού της Ρωσίας και της Κίνας εγκυμονεί πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο από την πολιτική των ΗΠΑ στον πρώτο Ψυχρό Πόλεμο. Οι σημερινοί Ρώσοι και Κινέζοι ηγέτες είτε δεν έχουν όρια στη χρήση της εξουσίας τους (Βλαντίμιρ Πούτιν) είτε έχουν μεγαλύτερες διεθνείς φιλοδοξίες από τους προηγούμενους ηγέτες (Σι Τζινπίνγκ).
Ο Νικήτα Χρουστσόφ και ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ έπρεπε να αντιμετωπίσουν ένα Πολιτικό Γραφείο σε κρίσεις που αφορούσαν την Κούβα και τη Μέση Ανατολή, αντίστοιχα, οι οποίες επιλύθηκαν ειρηνικά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διακινδυνεύουν τώρα μια κούρσα εξοπλισμών όχι μόνο εναντίον της Ρωσίας, αλλά και κατά της Κίνας.
Σε αντίθεση με τον πρώτο Ψυχρό Πόλεμο, ο οποίος περιορίστηκε λόγω του σεβασμού του ελέγχου των όπλων και του αφοπλισμού, ο νέος Ψυχρός Πόλεμος είναι πιο απειλητικός .Κάποτε, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν την Υπηρεσία Ελέγχου και Αφοπλισμού Όπλων που λειτουργούσε ως λόμπι για τον αφοπλισμό, αλλά ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον υποκλίθηκε στη δεξιά πτέρυγα το 1997 και τη διέλυσε. Αργότερα, ο Τζορτζ Μπους κατάργησε τη Συνθήκης ABM για τους Αντιβαλλιστικούς Πυραύλους, ο Πούτιν έθεσε σε αναστολή τη Συνθήκης για τις Συμβατικές Δυνάμεις στην Ευρώπη τελικά ο Τραμπ κατάργησε τη Συνθήκη INF για τους πυραύλους μέσου βεληνεκούς.
Ο πρώτος Ψυχρός Πόλεμος χαρακτηρίστηκε από την αμερικανοσοβιετική αναγνώριση της αναγκαιότητας αποφυγής της άμεσης σύγκρουσης -ιδιαίτερα μετά τον απόηχο της κουβανικής πυραυλικής κρίσης του 1962 -και τη διασφάλιση της άμεσης στρατιωτικής επικοινωνίας.
Σήμερα, υπάρχει πολύ λιγότερη άμεση επικοινωνία μεταξύ των δύο πλευρών σε αυτή τη συγκυρία.
Την ίδια ώρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν ολοένα και πιο απομονωμένες τόσο από τη Ρωσία όσο και από την Κίνα, όταν η Μόσχα και το Πεκίνο χτίζουν την πιο στενή διμερή σχέση σε εκατοντάδες χρόνια ιστορίας. Η αντιπαράθεση της Κίνας με την Ταϊβάν κινδυνεύει να εξελιχθεί σε ολομέτωπη σύγκρουση. Ο πόλεμος στην Ουκρανία κινδυνεύει με σύγκρουση στη Μαύρη Θάλασσα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να πιστεύουν ότι δεν «μετέχουν» στον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά ο μαζικός εξοπλισμός του Κιέβου για να αποκρούσει τη ρωσική επιθετικότητα, στέλνει ένα διαφορετικό μήνυμα.
Η Μέση Ανατολή και η Νοτιοδυτική Ασία αποτελούν επίσης πηγές μεγάλης έντασης. Η πυρηνική συμφωνία με το Ιράν καθυστερεί, ενώ στο Ισραήλ είναι στην εξουσία η πιο ακροδεξιά κυβέρνηση στην ιστορία της χώρας. Αλλες περιφερειακές, αναθεωρητικές δυνάμεις, όπως η Τουρκία, απειλούν συνεχώς και προχωρούν σε στρατιωτικές επεμβάσεις. Όλα αυτά δεν αποτελούν καλό οιωνό για μια πιο προβλέψιμη ή ειρηνική διεθνή σκηνή.
Μήπως τελικά «Ζούμε μέσα σ’ ένα όνειρο που τρίζει σαν το ξύλινο ποδάρι της γιαγιάς μας», που θα έλεγε και ο Διονύσης; «Πως να κρύψεις απ’ τα παιδιά το αύριο; Πως να τα κρύψεις όλα αυτά; Έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλοι».
