Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Πριν 77 χρόνια, στη Γιάλτα της Κριμαίας, υπογραφόταν η ομώνυμη συμφωνία από τους τρεις νικητές του Β` Παγκοσμίου πολέμου. Για την ιστορία, η περίφημη συμφωνία της Γιάλτας υπεγράφη από τον Ρούζβελτ, τον Στάλιν και τον Τσόρτσιλ στο περίφημο Παλάτι «Λιβαδιά» που είχαν χτίσει τον 19ο αιώνα οι Τσάροι στο τεράστιο κτήμα του Ελληνα οπλαρχηγού και χιλίαρχου του Ρωσικού στρατού, Λάμπρου Κατσώνη. Ο Κατσώνης που καταγόταν από την Λειβαδιά, έδωσε το όνομα της πρωτεύουσας της Βοιωτίας στο κτήμα, έκτασης 100.000 στρεμμάτων, που του είχε δωρίσει η αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β`, για την προσφορά του στους πολέμους του Ρωσικού ναυτικού κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Στην αυτοκρατορική βίλα «Λιβαδιά», μοιράστηκε ο κόσμος του 1945. Ενας κόσμος που θύμιζε «ένα πληγωμένο θηρίο», όπως έγραφε ο Βλαντιμίρ Βόλκοφ στο έργο του «Γιάλτα» (1983). Ο μοιρασμένος χάρτης του πλανήτη φάνηκε να ισχύει ως το 1989 -με πολλές περιφερειακές συγκρούσεις φυσικά. Με την κατάρρευση όμως του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού», η Γιάλτα μπήκε στον σκουπιδοντενεκέ της ιστορίας. Αντικαταστάθηκε από την οικονομική και ψηφιακή παγκοσμιοποίηση, στην οποία η Αμερικανική υπερδύναμη παρέμεινε κομβική. Σε έναν κόσμο, από πολλές απόψεις μονοπολικό.
Σήμερα όμως, η προσαρτημένη από τη Μόσχα, Κριμαία και η γύρω περιοχή της Ουκρανίας που προσπαθούν να καταλάβουν τα ρωσικά στρατεύματα εδώ και τέσσερις εβδομάδες, έχουν γίνει και ο συμβολικός κόμβος μιας μεγάλης γεωπολιτικής σύγκρουσης.
Ποιοι είναι, λοιπόν, οι πραγματικοί στόχοι του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν; Τριάντα χρόνια μετά τη διάλυση της σοβιετικής αυτοκρατορίας, θέλει να ξαναγράψει τους κανόνες των ισορροπιών στην Ευρώπη; Στην αποκατάσταση της σφαίρας επιρροής της Μόσχας: Μια νέα Γιάλτα, δηλαδή, που θα δίνει στη Μόσχα τον έλεγχο μιας ζώνης τη Βαλτική ως τον Καύκασο, με βασικά σημεία τον έλεγχο της Ουκρανίας και της Γεωργίας;
Τέτοιες υποθέσεις, φαίνεται σχεδόν να υποστηρίζουν την ιδέα ενός Πούτιν αποφασισμένου να επιβάλει ένα είδος «μετασοβιετικής Ένωσης». Καθόλου παράξενο, θα πείτε, με δεδομένο ότι ο Πούτιν είναι «ο γιος της σοβιετικής κουλτούρας», αλλά και μιας «πολύ παλαιότερης ρωσικής αυτοκρατορικής αντίληψης».
Η γη του Πούτιν δεν είναι η ΕΣΣΔ
Μόνο, που σήμερα, η γη του Πούτιν δεν είναι πλέον η ΕΣΣΔ του Στάλιν, που είχε βγει νικητής στον πόλεμο κατά του Χίτλερ. Η σημερινή Ρωσία είναι μια Σαουδική Αραβία εξοπλισμένη με πυρηνικά όπλα, με ένα ΑΕΠ όσο του Βελγίου, που κυβερνάται με τη στήριξη ενός κύκλου ολιγαρχών.
Για αυτό, δεν ήταν έκπληξη το γεγονός ότι στη «νέα Γιάλτα», που διαπραγματεύονται ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν με τον κινέζο ομόλογό του, Σι Τζιπινγκ,η Μόσχα εμφανίζεται περισσότερο ως αντικείμενο παρά ως υποκείμενο στη διαπραγμάτευση. Ο πλανητικός συνομιλητής της Ουάσιγκτον έχει αντικατασταθεί- εδώ και αρκετό καιρό- από τον Κινέζικό «Δράκο». Το Πεκίνο μπορεί την εποχή της Γιάλτας, το 1945, να ήταν ένας περιφερειακός παίκτης, σήμερα όμως προβάρει τα ρούχα της δεύτερης υπερδύναμης.
ΟΙ πρόεδροι των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας φαίνεται να ενδιαφέρονται πρωτίστως για τη διευθέτηση λογαριασμών μεταξύ των αντίστοιχων υπερδυνάμεών τους, παίρνοντας ως πρόσχημα την ουκρανική κρίση.
Στο τραπέζι της «νέας Γιάλτας» δεν φαίνεται όμως να έχει ισχυρή θέση και η Ευρώπη. Περισσότερο ως «παρατηρητής» φαίνεται να μετέχει η ΕΕ στην διαπάλη των δύο νέων υπερδυνάμεων, παρά ως πρωταγωνιστής.
Στην ξεθωριασμένη φωτογραφία της πρώτης Γιάλτας, ο μοναδικός Ευρωπαίος ήταν ο Ουίνστον Τσόρτσιλ .Σήμερα, η Βρετανία ζει στον καιρό του Brexit και η ΕΕ κινδυνεύει να συνθλιβεί σε έναν ενεργειακό πόλεμο χωρίς ορατό τέλος. Σε έναν κόσμο και πάλι πληγωμένο από πολλά δεινά, και όχι μόνο από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το Πεκίνο θα ευχόταν αυτή η σύγκρουση να μην είχε ξεκινήσει ποτέ, δεδομένων των εσωτερικών προτεραιοτήτων και της ήδη δύσκολης οικονομικής κατάστασης στην Κίνα. Μιας κατάστασης που θα γινόταν πιο δύσκολη στο ενδεχόμενο επιβολής δυτικών κυρώσεων, αν στηρίξει τη Ρωσία. Ισως όμως η αποδυνάμωση της Μόσχας από τη Δύση, να αποδεχτεί τελικά «βούτυρο στο ψωμί» του Σι Τζιπινγκ.
