Του Νίκου Ταμπακίδη,
πρώην δημάρχου Αγίων Αναργύρων,
πρώην γενικού γραμματέα Ιονίων Νήσων
Στο προηγούμενο κείμενο υποστηρίξαμε ότι οι κλιματικές αλλαγές ως συνέπεια της κλιματικής κρίσης, μας υποχρεώνουν να οργανώσουμε ένα σύγχρονο σύστημα Πολιτικής Προστασίας.
Σήμερα θα αναφερθούμε εκτενέστερα στη διαλειτουργικότητα ως μέσο εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων στη Δημόσια Διοίκηση.
Είναι προφανές ότι η δικτυακή λειτουργία προϋποθέτει τη δυνατότητα οργανωμένης αλλά ανεμπόδιστης εκτέλεσης μιας απαραίτητης διαδικασίας από περισσότερες από μια λειτουργικές δομές. Συνεπώς, πρέπει να γίνει παρέμβαση ώστε να εξαλειφθούν οι διαφορετικές θεσμικές και λειτουργικές συνθήκες και προβλεπόμενες διαδικασίες μεταξύ διοικητικών δομών (στον ίδιο ή σε διαφορετικούς φορείς) καθώς αποτελούν πολύ σημαντικά εμπόδια για την υπέρβαση των διαχωριστικών γραμμών και την εμπέδωση της απαραίτητης συνοχής που απαιτείται για την ενδοϋπηρεσιακή, τη διαδημοτική, διαπεριφερειακή ή διεθνική συνεργασία.
Όπως είναι φυσικό, οποιαδήποτε Στρατηγική Μεταρρυθμίσεων δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει και συγκεκριμένη προσέγγιση για τον τρόπο των Μεταρρυθμίσεων, ώστε να μην περιοριστεί σε επίπεδο άσκησης επί χάρτου.
Ένα πρώτο σημείο εκκίνησης για την αναζήτηση της πλέον πρόσφορης Στρατηγικής για την εφαρμογή των Μεταρρυθμίσεων είναι: ‘….ότι η Δημόσια Διοίκηση αποτελεί – μέσω των δομών και των διαδικασιών λειτουργίας της – ένα συνεκτικό χώρο, έναν καμβά ανάπτυξης και διασύνδεσης των συγκλινουσών δράσεων που απαιτούνται για την υλοποίηση ολοκληρωμένων πολιτικών.’
….. Όσοι έχουν μια ευρύτερη εικόνα της λειτουργίας των φορέων Δημόσιας Διοίκησης στη χώρα μας γνωρίζουν πως οι διάφοροι Δήμοι και Περιφέρειες συλλέγουν, επεξεργάζονται, ταξινομούν και αξιολογούν τα επιχειρησιακά, κοινωνικά περιβαλλοντικά, οικονομικά και χωρικά στοιχεία της περιοχής τους με διαφορετικό τρόπο. Σε πολλές περιπτώσεις, οι διαφορές της μεθοδολογίας συλλογής και επεξεργασίας στοιχείων είναι τόσο σημαντικές που καθιστούν πρακτικά αδύνατη οποιαδήποτε σύγκριση ή ομαδοποίηση και αξιοποίηση των λειτουργικών στοιχείων.
…. Οι διαφορές αυτές παρατηρούνται τόσο μεταξύ Δήμων όσο και μεταξύ Περιφερειών και Υπουργείων.
Η Ανακοίνωση της Κομισιόν COM(2017) 134 θέλει να προωθήσει την αρχιτεκτονική ενιαίων χαρακτηριστικών – δηλαδή αρχιτεκτονική fractal για τη Δημόσια Διοίκηση στην Ευρώπη.
Όπως αναφέρεται στο κείμενο της Επιτροπής, το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας (ΕΠΔ) είναι μια από κοινού συμφωνημένη προσέγγιση για την παροχή ευρωπαϊκών δημόσιων υπηρεσιών με διαλειτουργικό τρόπο. Ορίζει τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές για τη διαλειτουργικότητα με τη μορφή κοινών αρχών, μοντέλων και συστάσεων.
Βεβαίως, η επίτευξη διαλειτουργικότητας τόσο μεταξύ υπηρεσιών του ίδιου φορέα όσο και υπηρεσιών διαφορετικών εθνικών ή διασυνοριακών φορέων είναι πολύ σύνθετο θέμα, αλλά στην πραγματικότητα, όπως εξηγείται αμέσως μετά, είναι λιγότερο δύσκολη από όσο ακούγεται, λόγω της ιδιότητας της αυτό-ομοιότητας (self similarity) που έχει η φύση της λειτουργίας των δημόσιων υπηρεσιών!
Η Δημόσια Διοίκηση ως μορφοκλασματικό σύνολο (fractal)
Είναι προφανές πως η Κίνα του 1,4 δισεκατομμυρίων κατοίκων, οι ΗΠΑ των 323 εκατομμυρίων κατοίκων και η Δανία των 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων ανήκουν σε διαφορετικές κλίμακες από άποψη πληθυσμιακού μεγέθους. Παρά ταύτα, τα υπουργεία Υγείας της Κίνας, των ΗΠΑ και της Δανίας μπορούν να έχουν – και στην πραγματικότητα έχουν – παρόμοια αρχιτεκτονική στη δομή τους.
Τίποτα το περίεργο σε αυτή την ομοιότητα: τα Υπουργεία στις ανεπτυγμένες χώρες έχουν επιτελικό ρόλο και ό,τι βασικές λειτουργίες έχει να κάνει το υπουργείο Υγείας της Κίνας έχουν να κάνουν και τα υπουργεία Υγείας των δύο άλλων χωρών. Βεβαίως, μπορεί το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ να έχει υπό τις οδηγίες του εκατό φορές περισσότερα Νοσοκομεία από ό,τι τι υπουργείο της Δανίας. Αλλά οι λειτουργίες των δύο υπουργείων για αυτή την εποπτεία είναι ίδιες, απλώς το ένα χρειάζεται πολύ περισσότερους υπαλλήλους. Αλλά όχι διαφορετική αρχιτεκτονική όχι διαφορετικές δομές.
Αυτή η ιδιότητα, το να παραμένει το ίδιο οργανωτικό σχήμα ενός συστήματος παρά τη μεγέθυνση ή σμίκρυνση της κλίμακας καλείται αυτό-ομοιότητα (self similarity) και είναι βασικό χαρακτηριστικό των fractals (μορφοκλάσματα, ή μορφοκλασματικά σύνολα).
Στην πραγματικότητα, τα fractal αποτελούν μια από τις δημιουργικές δυνάμεις στη φύση, υπό την έννοια της αυτο-ομοιότητας που υπάρχει, άλλοτε εμφανώς και άλλοτε σε αφαιρετικό επίπεδο, σε πολλά δημιουργήματα στη φύση. Επί παραδείγματι, σε πολλές περιπτώσεις ένα κλαδί ενός δένδρου είναι όμοιο με το δένδρο ή μια δομική λεπτομέρεια ενός βουνού είναι όμοια με τη δομή του βουνού.
Παρά το ότι οι ιδιότητες και η μελέτη των fractals ανήκουν στην Μαθηματική επιστήμη, τα fractals έχουν σήμερα ευρύτατες εφαρμογές στη Φυσική, τη Χημεία, τις κατασκευές, την Πληροφορική και την μετάδοση δεδομένων, στην κινητή τηλεφωνία και γενικά στις Επικοινωνίες, τη Διοίκηση, τη Βιολογία, τη Γεωφυσική και την Οικονομία. Η βασική τους αξία έγκειται στο ότι μπορούμε με την επανάληψη πολύ απλών οργανωτικών σχημάτων να επιτύχουμε εξαιρετικά σύνθετες οντότητες.
Το Σχήμα δείχνει πως με τη χρήση ενός μόνον απλού δομικού σχήματος (ενός τριγώνου), μπορούμε να φτάσουμε στην απεικόνιση της σύνθετης επιφάνειας ενός βουνού.
Αυτός είναι ο εννοιολογικός πυρήνας της πρότασης: Λόγω της ιδιότητας της αυτό-ομοιότητας που ουσιαστικά έχει η Δημόσια Διοίκηση, αν οργανώσουμε σωστά τη δομή του Ελληνικού Δήμου – βάσει των απαιτήσεων της σύγχρονης διακυβέρνησης – ΚΑΙ παρακολουθήσουμε συστηματικά την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στην καθημερινή λειτουργία των Δήμων, τότε έχουμε το αποτελεσματικότερο σύστημα εφαρμογής των Μεταρρυθμίσεων στη Δημόσια Διοίκηση.
