Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Καθηγητής. Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ
Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering
Πολυτεχνείο Κρήτης
Δρ. Αιμίλιος Γαλαριώτης
Καθηγητής Χρηματοοικονομικής
Αντιπρύτανης Έρευνας
Audencia Business School, France
Το 2008, η Παγκόσμια Τράπεζα έκδωσε ένα από τα πρώτα «πράσινα ομόλογα» στην ιστορία, ένα τρόπο συγκέντρωσης χρημάτων για τη χρηματοδότηση έργων φιλικών προς το περιβάλλον. Εκείνη την εποχή, διάφορα τραπεζικά στελέχη βρήκαν αυτή την ιδέα ενδιαφέρουσα για τη διάσωση του πλανήτη. Ωστόσο, οι απαντήσεις που έδωσαν διάφοροι πελάτες και θεσμικοί επενδυτές δεν ήταν τόσο θετικές. Για παράδειγμα, «και εγώ τί κερδίζω»; Στις χρηματοοικονομικές αγορές, όλοι είναι εκεί για να κερδίσουν χρήματα και κανείς δεν σκοπεύει να αφήσει τα κέρδη του να ξεφύγουν, είτε πρόκειται για πράσινες επενδύσεις είτε όχι. Σύμφωνα με τη Global Sustainable Investment Alliance, τα περιουσιακά στοιχεία ταξινομημένα ως βιώσιμα αντιπροσωπεύουν, στο τέλος του 2019, 35.000 δισεκατομμύρια δολάρια σε όλο τον κόσμο (Ευρώπη, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Καναδάς, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία) ήτοι το 36% όλων των επαγγελματικών κεφαλαίων. Τα Ηνωμένα Έθνη και η βρετανική κυβέρνηση το έκαναν προοίμιο της COP26 για το κλίμα που πρόκειται να πραγματοποιηθεί στη Γλασκώβη από τις 31 Οκτωβρίου έως τις 12 Νοεμβρίου, για να κινητοποιήσουν το χρηματοοικονομικό τομέα.
Για την πράσινη χρηματοοικονομική έχουμε αναφερθεί στο πρόσφατο παρελθνόν με τα ακόλουθα άρθρα.
- Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, πράσινη χρηματοοικονομική: προκλήσεις και προοπτική, Ναυτεμπορική, Παρασκευή 19 Φεβρουαρίου 2021.
- Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, οδικός χάρτης πράσινης χρηματοοικονομικής, Ναυτεμπορική, Τετάρτη 1 Σεπτεμβρίου 2021.
- Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, χρηματοοικονομική και κλίμα, Ναυτεμπορική, Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου 2021.
Το άρθρο αυτό βασίζεται κατά ένα μέρος στο προσφάτως δημοσιευμένο βιβλίο των Julie Ansidei και Noam Leandri με θέμα «La finance verte», από τις εκδόσεις La Decouverte, Αύγουστος 2021 και σε διάφορες πρόσφατες βιβλιογραφικές αναφορές.
Στόχοι
Η πράσινη χρηματοοικονομική γνώρισε σημαντική ανάπτυξη μετά τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα το 2015, η οποία για πρώτη φορά αναφέρεται στο ρόλο του χρηματοοικονομικού τομέα και θέτει ξεκάθαρα το ζήτημα της χρηματοδότησης της μετάβασης. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το 2018 ένα φιλόδοξο σχέδιο δράσης για τη χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης, που οδήγησε στην υιοθέτηση νέων κανονισμών, συμπεριλαμβανομένου ενός που καθιερώνει μια ταξινόμηση που ορίζει τις περιβαλλοντικά βιώσιμες δραστηριότητες. Ο κύριος στόχος για τους κεντρικούς τραπεζίτες και τις εποπτικές αρχές στην πράσινη χρηματοοικονομική είναι η πρόληψη κινδύνων. Πρόκειται για χρηματοοικονομικούς κινδύνους που δημιουργούνται από την αλλαγή του κλίματος, είτε συνδέονται με τους κινδύνους που προκαλούνται από την αύξηση της θερμοκρασίας και τα σχετικά κλιματικά φαινόμενα είτε με τους κιδνύνους μετάβασης που συνδέονται με τη στροφή προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Ο δεύτερος στόχος είναι η αναζήτηση της χρηματοοικονομικής αποδοτικότητας μέσω της καλύτερης ενσωμάτωσης περιβαλλοντικών και μακροπρόθεσμων ζητημάτων. Ο τρίτος στόχος είναι ο καταλληλος συνδυασμός με το αίτημα των αποταμιευτών και την ανταπόκριση στα κίνητρα των δημοσίων αρχών που επιδιώκουν να καλύψουν τις χρηματοδοτικές ανάγκες της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Η χρηματοοικονομική δεν πρέπει μόνο να ανταποκρίνεται στους χρηματοοικονομικούς στόχους, αλλά και να έχει αντίκτυπο για την κοινωνία (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, χρηματοοικονομική με αντίκτυπο, Ναυτεμπορική, Δευτέρα 2 Αυγούστου 2021).
Η κοινωνία απαιτεί από τις επιχειρήσεις, δημόσιες και ιδιωτικές, να υπηρετούν το κοινό καλό. Οι επιχειρήσεις πρέπει να ωφελούν όλους τους συμμετέχοντες, συμπεριλαμβανομένων των μετόχων, των εργαζομένων, των πελατών και των κοινοτήτων στις οποίες δραστηριοποιούνται.
Νέα στρατηγική
Ο στόχος είναι να ενισχυθεί ο ρόλος της χρηματοοικονομικής στην υπηρεσία μιας αποτελεσματικής οικονομίας που καθιστά επίσης δυνατή την επίτευξη περιβαλλοντικών και κοινωνικών στόχων. Για να γίνει αυτό, πρέπει πρώτα από όλα να οικοδομηθεί πνεύμα εμπιστοσύνης στην πράσινη χρηματοοικονομική με την αποφυγή πρακτικών greenwashing αλλά και αποσαφήνιση της υποχρέωσης των χρηματοοικονομικών παραγόντων να λαμβάνουν υπόψη τους, τους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους. Ως εκ τούτου ο ρητός στόχος είναι ένας ευρύτερος οικολογικός προσανατολισμός της χρηματοοικονομικής με τη χρήση διαφορετικών ρυθμιστικών μοχλών, ιδίως της διαφάνειας.
Ο ρόλος των κεντρικών και εμπορικών τραπεζών παραμένει επίσης ανοικτό πεδίο δράσης. Το πιστωτικό κανάλι και ο τραπεζικός κανονισμός είναι όλα κίνητρα για τους ιδιωτικούς φορείς να ανακατευθύνουν τη χρηματοδότηση της οικονομίας προς όφελος πιο πράσινων δραστηριοτήτων, αλλά πρέπει να «μανουβράρονται» με προσοχή ώστε να αποφεύγεται η ανάπτυξη κερδοσκοπικών «φουσκών». Τα ερωτήματα που τίθενται ωστόσο, είναι:
- Θα πρέπει να απορρίψουμε την πράσινη χρηματοοικονομική;
- Μια πράσινη ομολογία που χρηματοδοτεί ανεμογεννήτριες και ηλιακούς συλλέκτες, δεν είναι μια αποτελεσματική χρηματοοικονομική ενέργεια;
- Οι επενδύσεις σε δραστηριότητες ESG αποδίδουν καλύτερα; Τα τελευταία χρόνια τα χρηματοοικονομικά προϊόντα σε ESG έχουν αυξηθεί, οι συζητήσεις χωρίς τέλος για το τρίπτυχο ESG έχουν ενταθεί και … οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχουν αυξηθεί.
Η τιμή των πράσινων ομολογιών είναι σήμερα ακριβώς η ίδια με αυτή των παραδοσιακών ομολογιών. Ορισμένοι διαχειριστές κεφαλαίων ελάμβαναν ήδη υπόψη τους τα κριτήρια ESG πριν εμφανιστεί η κλιματική αλλαγή. Παρά τη θελκτηκότητα των κριτηρίων ESG, οι διαχειριστές αυτοί είχαν τη συγκέντρωσή τους στο δίδυμο απόδοση – κίνδυνος του χαρτοφυλακίου τους. Επίσης, οι επενδυτές έχουν την ίδια απαίτηση της αποδοτικότητας είτε εφαρμόζονται κριτήρια ESG είτε όχι. Το ερώτημα που τίθεται είναι καίριο. Θα σταματήσουν οι επενδυτές να χρηματοδοτούν επιχειρήσεις που μολύνουν το περιβάλλον ή θα συνεχίσουν να εφαρμόζουν τα κλασικά κριτήρια της παραδοσιακής χρηματοοικονομικής;
