Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Σίγουρα, ούτε ο Κάρολος Μαρξ αλλά ούτε και ο Τζον Μέιναρντ μπορούσαν να φανταστούν ότι η καπιταλιστική συσσώρευση κεφαλαίου θα κατέληγε να είναι απίθανη συσσώρευση χρεών. Με αποτέλεσμα, μαρξίζοντες και μη κρατιστές οικονομολόγοι και πολιτικοί να έχουν ένα σοβαρό πρόβλημα να επιλύσουν, αυτό της παγκόσμιας συσσώρευσης χρεών. Και η τελευταία -σπεύδουμε να πούμε- ξεπερνά τρεις φορές το παγκοσμίως παραγόμενο εισόδημα.
Με βάση τα επίσημα στοιχεία, το επίσημο παγκόσμιο ΑΕΠ είναι κάπου 100 τρισ. δολάρια, ενώ το επίσημο παγκόσμιο ιδιωτικό και δημόσιο χρέος πάει για 400 τρισ.
Σημειώστε ότι μόνον η Αμερική, μετά την «πετυχημένη» οικονομική πολιτική Τραμπ, έχει δημόσιο χρέος 21 τρισ. δολάρια και άλλα 16 τρισ. δολ. είναι το ιδιωτικό. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η κατάσταση δεν διαφέρει και πολύ. Ως φαίνεται δε, τον ίδιο δρόμο ακολουθεί και η Κίνα, γεγονός με τεράστια σημασία. Γιατί; Πολύ απλά διότι αυτή η απίθανη συσσώρευση χρέους, θα σημάνει αργά η γρήγορα και το τέλος της προσοδοθηρίας που το απoκαλούμενο καπιταλιστικό σύστημα δημιούργησε εν είδει κεφαλαιακής συσσώρευσης.
Ας δούμε όμως πώς θα συμβεί αυτό.
Ο Βρετανός Ντέιβιντ Γκάφνι έγινε γνωστός στο Ηνωμένο Βασίλειο χάρη στο βιβλίο του «Ποτέ ποτέ», ένα θρίλερ κωμικού περιεχομένου που αναφέρεται στα χρέη. Και αυτή η αναφορά δεν ήταν τυχαία όταν έγινε, το 2006. Τότε, ο συγγραφέας και οικονομολόγος ήταν «σύμβουλος χρεών». Υπό αυτή του δε την ιδιότητα, σε άρθρο του στην επιθεώρηση «Πρόσπεκτ» μεταξύ σοβαρού και αστείου έγραφε: «Κανείς δεν θέλει να πεθάνει με χρήματα στην τράπεζα. Η ιδέα αχρησιμοποίητων πιστωτικών διευκολύνσεων μας προκαλεί μία δυσάρεστη γνώση μη χρήσεως μίας απαγορευμένης κάρτας. Μήπως αυτός είμαι εγώ; Επί μία δεκαετία εργάστηκα ως σύμβουλος χρεών στο Μπέρμιγχαμ και στο Μάντσεστερ. Πολλοί από τους πελάτες μου ήταν αξιαγάπητες ψυχές, που ζούσαν έντονα, φορτώνοντας τους λογαριασμούς τους στις πιστώτριες εταιρείες τους πιστεύοντας ότι κάτι θα πήγαινε καλύτερα.
Το βύθισμα σε αυτό το ζεστό τέλμα του χρέους έμοιαζε να είναι η ατελείωτη μακαριότητα της παιδικής ηλικίας και, όσο κι αν αυτό δεν συμπεριλαμβανόταν στην περιγραφή της εργασίας μου, συνειδητοποίησα ότι δίδασκα τον κόσμο πώς να κολυμπά σε αυτόν τον βούρκο, πώς να παραμένει εκεί και πώς να απολαμβάνει το γεγονός αυτό».
Διαβάζοντας αυτά τα λόγια, «άναψαν» τα περισσότερα λαμπάκια του εγκεφάλου μου. Πολλές ιδέες άρχισαν να διαδέχονται η μία την άλλη και αφορούσαν οικονομικές πραγματικότητες, ανεξάρτητες από θεωρητικές κατασκευές και βαρύγδουπες συνθηματολογίες. Θυμήθηκα έτσι μία σειρά από σκέψεις τις οποίες καταθέτει ο καθηγητής Νάιαλ Φέργκιουσον, ιστορικός και αρθρογράφος σε κορυφαία διεθνή έντυπα, στο βιβλίο του «Το Πλέγμα του Πλούτου» (εκδ. Ιωλκός), όπου αναφέρεται στη σημασία των χρεών σε μία σύγχρονη οικονομία. Επισημαίνει ότι η ιδιωτική και η δημόσια υπερχρέωση είναι στην ουσία προέκταση του κρατικού δανεισμού στους ιδιώτες. Με άλλα λόγια, εμμέσως πλην σαφώς, ο καθηγητής Ν. Φέργκιουσον υπονοεί ότι η ιδιωτική υπερχρέωση αποτελεί μία νέα μορφή κεϊνσιανισμού, όπου η έκδοση άυλου (πέτσινου επί το λαϊκότερον) χρήματος τροφοδοτεί και συντηρεί όταν πρέπει την παραγωγή, την κατανάλωση και τις επενδύσεις.
Υπό αυτές τις συνθήκες, γίνεται ηλίου φαεινότερον ότι τα αίτια της μεγάλης χρηματοοικονομικής κρίσης τού 2007, την οποία η διεθνής οικονομία βίωσε από διαφορετικές πλευρές, ήταν πολύ βαθύτερη από τις υπερβάσεις κάποιων τραπεζιτών και χρηματιστών. Οι ευθύνες των κρατών, των πολιτικών και των διεθνών οργανώσεων υπήρξαν τεράστιες – αλλά είναι λίγοι αυτοί που θέλουν να το καταλάβουν. Από τα τέλη της δεκαετίας τοού 1970, οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν από τα κράτη και τις πολιτικές τους εξουσίες, σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο, αντί να επιλύσουν τα πραγματικά προβλήματα, άρχισαν να τα συγκαλύπτουν με μία σειρά χειραγωγήσεων των επιτοκίων, των συναλλαγματικών ισοτιμιών και των δημοσιονομικών δαπανών. Δυστυχώς δε, αντί όλες αυτές οι χειραγωγήσεις να εκραγούν η μία μετά την άλλη, εξερράγησαν την ίδια στιγμή, κάπου το 2008, με αφετηρία τις ΗΠΑ.
Έτσι, αντί να δημιουργηθούν πολλές διαχειρίσιμες μικρές κρίσεις, προέκυψε μία μοναδική, βαριά κρίση, η οποία δεν φρόντισε να προειδοποιήσει για την έλευσή της τους πολιτικούς, ούτε τους κεντρικούς τραπεζίτες. Αυτός ήταν και ο λόγος που η Ευρώπη και η Ελλάδα βρέθηκαν απροετοίμαστες. Ένα από τα συστατικά στοιχεία της κρίσης αυτής ήταν ο αποκαλούμενος από ορισμένους οικονομολόγους «καπιταλισμός των χρεών», ο οποίος με τη σειρά του μπορεί αύριο, από ένα τυχαίο γεγονός (βλέπε πανδημία) να εκραγεί και αυτός. Διότι το μοντέλο ανάπτυξης που στηρίχθηκε στην αδιάκοπη αύξηση των δημοσίων και ιδιωτικών χρεών μέσω προσοδοθηρικών αξιών, λόγω πανδημίας είναι σαφές ότι ξεπερνά πλέον τα όριά του. Κατά συνέπεια μύρια έπονται…
