Από την έντυπη έκδοση
Tου Χρήστου Α. Ιωάννου
Οικονομολόγος
Το έξυπνο κινητό τηλέφωνο που χρησιμοποιείτε έχει πολλαπλάσιες υπολογιστικές δυνατότητες από όλους τους υπολογιστές που χρησιμοποιήθηκαν το 1969 για να στείλει η NASA το «Απόλλων 11» στο Σελήνη. Έκτοτε η τεχνολογική εξέλιξη επιταχύνθηκε ραγδαία. Η ηλεκτρονική και η πληροφορική αξιοποιήθηκαν στην αυτοματοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας. Η έναρξη αυτής της διαδικασίας περιγράφηκε ως πληροφορική επανάσταση ή Τρίτη βιομηχανική επανάσταση.
Το 2011, ξεκινώντας από τη Γερμανία, η έννοια του Industry 4.0. έκανε την εμφάνισή της στα κοινωνικοοικονομικά σενάρια παγκοσμίως, και εν συνεχεία βαφτίσθηκε Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Τρίτη ή Τέταρτη, σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για επανάσταση.
Βιομηχανική επανάσταση, που όπως και οι προηγούμενες βασίζεται στην τεχνολογική επανάσταση, τώρα στις δυνατότητες να αξιοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία η ψηφιακή τεχνολογία, το ιντερνέτ, τα βιομηχανικά ρομπότ, η τεχνητή νοημοσύνη.
Ο κόσμος της παραγωγής και ο κόσμος της εργασίας αλλάζουν ραγδαία, η ίδια η κοινωνία αλλάζει, για αυτούς που συμμετέχουν στην Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Για αυτούς που επωφελούνται από αυτήν και γι’ αυτούς που υφίστανται τις συνέπειές της. Η επιστημονική συζήτηση και η δημόσια συζήτηση ανθούν διεθνώς. Η συζήτηση για το μέλλον της εργασίας είναι μια όψη αυτής.
Κι εμείς, ως κοινωνία ως οικονομία, τι θέση και τι ρόλο έχουμε σε αυτήν τη διαδικασία; Ποια θέση πρέπει να υιοθετήσουμε μπροστά στις προκλήσεις που προκύπτουν και είναι σε μεγάλο βαθμό απρόβλεπτες; Κινδυνεύουμε από την Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, από τη νέα τεχνολογία, από τα ρομπότ, από την τεχνητή νοημοσύνη;
Η απάντηση, όχι στα λόγια αλλά στα έργα, πρέπει να είναι ότι δεν κινδυνεύουμε από τη νέα τεχνολογία, κινδυνεύουμε από το να καθηλωθούμε στην παλαιά. Η απάντηση, και με λόγια και με έργα, πρέπει να είναι ότι δεν κινδυνεύουμε από την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά από το ακριβώς αντίθετό της – τη συλλογική συνιστώσα την οποία «πληρώνουμε» χρόνια τώρα.
Η απάντηση, και με λόγια και με έργα, πρέπει να είναι ότι δεν κινδυνεύουμε από τα ρομπότ, κινδυνεύουμε από την έλλειψη ρομπότ στην παραγωγή. Τα ρομπότ είναι η επιτομή της νέας τεχνολογίας, της συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης στα συστήματα αυτοματισμού και της τεχνητής νοημοσύνης.
Η πρόκληση είναι πώς μπορούμε να εκμεταλλευτούμε το δυναμικό της νέας τεχνολογίας και των ρομπότ για να επιτύχουμε μεγάλα κέρδη παραγωγικότητας και να κάνουμε τη νέα αγορά εργασίας όσο το δυνατόν πιο περιεκτική, συμπεριληπτική.
Η αυτοματοποίηση της παραγωγής επιταχύνεται σε όλο τον κόσμο. Υπάρχουν 2 εκατομμύρια βιομηχανικά ρομπότ εγκατεστημένα παγκοσμίως: 85 μονάδες ρομπότ ανά 10.000 εργαζόμενους ήταν το 2017 ο νέος μέσος όρος της παγκόσμιας πυκνότητας ρομπότ στις μεταποιητικές βιομηχανίες (2016: 74, 2015: 66 μονάδες). Η πρόβλεψη είναι ότι το 2021 θα είναι στη βιομηχανική παραγωγή σχεδόν διπλάσια (3,8 εκατομμύρια).
Ανά περιφέρειες, το 2017 η μέση πυκνότητα ρομπότ στην Ευρώπη είναι 106 μονάδες, στην Αμερική 91 και στην Ασία 75 μονάδες. Στην Ελλάδα είναι 17. Όταν στην Ισπανία είναι 107, στην Τσεχία είναι 119, στη Σλοβενία 144 (βλ. πίνακα για λοιπές συγκρίσεις). Αυτό είναι σύμπτωμα της παραγωγικής συρρίκνωσης και παραγωγικής καθήλωσης που υφίσταται η Ελλάδα.
Τα βιομηχανικά ρομπότ χρησιμοποιούνται κατά τα 2/3 στις αυτοκινητοβιομηχανίες και τις βιομηχανίες ηλεκτρονικών, οι οποίες είτε δεν έχουν, είτε έχουν ισχνή παρουσία στην ελληνική βιομηχανία. Χρησιμοποιούνται όμως με αυξανόμενο ρυθμό και στη βιομηχανία μετάλλου, τα ελαστικά και τα πλαστικά, τα τρόφιμα-ποτά, τη φαρμακοβιομηχανία, κοκ.
Η πραγματική πρόκληση για την Ελλάδα, που πρέπει να δυναμώσει και να επεκτείνει τη βιομηχανία της, μαζί και τον τομέα των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας, είναι η παρακολούθηση της τεχνολογικής εξέλιξης, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων αυτοματισμού και των βιομηχανικών ρομπότ.
Είναι αυτό μία προϋπόθεση για τον παραγωγικό μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας, για τη διεύρυνση του τομέα των διεθνώς εμπορευσίμων προστιθέμενης αξίας, ώστε να καταστεί δυνατή η διατήρηση της χώρας στη λέσχη των ανεπτυγμένων οικονομιών και στην ιεραρχία του παγκόσμιου καταμερισμού της εργασίας.
Είναι μία προϋπόθεση και για την αντιμετώπιση των δύσκολων συνθηκών στην ελληνική αγορά εργασίας. Με άλλα λόγια, οι θέσεις εργασίας που έχουμε δεν κινδυνεύουν από την έλευση ρομπότ, αλλά από την έλλειψη επενδύσεων σε σύγχρονη και ανταγωνιστική παραγωγή που να συμπεριλαμβάνει και συστήματα αυτοματισμού, ψηφιοποίησης και βιομηχανικά ρομπότ.
Το μέλλον της εργασίας στην Ελλάδα συνδέεται και με τη συνεχώς εξελισσόμενη τεχνολογία, ως προϋπόθεση για την επίτευξη των αναγκαίων κερδών παραγωγικότητας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, που θα φέρουν θετικές επιπτώσεις στην οικονομία, την αγορά εργασίας και την κοινωνία.
Αυτό απαιτεί σημαντικές επενδύσεις στην κατάρτιση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων. Και ένα ρυθμιστικό πλαίσιο, ευέλικτο και αποτελεσματικό, που να ευνοεί τη μεταφορά πόρων, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας, προς τον εμπορεύσιμο τομέα.
Η Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση είναι μία επανάσταση στην οποία η ελληνική οικονομία πρέπει να συμμετάσχει, ενσυνείδητα και συστηματικά. Πέρα από τους θύλακες κλάδων και επιχειρήσεων που ήδη την παρακολουθούν. Αυτή η συμμετοχή είναι συνώνυμο του αναγκαίου παραγωγικού μετασχηματισμού. Δεν κινδυνεύουμε από την Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Δεν κινδυνεύουμε από τα ρομπότ. Δεν κινδυνεύουμε από την τεχνητή νοημοσύνη. Κινδυνεύουμε από το ακριβώς αντίθετό της.
