Η μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της ναυτιλίας και τα μέσα με τα οποία αυτή θα πραγματοποιηθεί βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας της διεθνούς ναυτιλιακής κοινότητας τα τελευταία χρόνια, χωρίς ωστόσο να παραμελείται η ασφάλεια τόσο του θαλάσσιου περιβάλλοντος, όσο και των ναυτικών που καλούνται να διαδραματίσουν πρωτεύοντα ρόλο στη νέα αυτή πραγματικότητα.
Στο πλαίσιο αυτό, και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ναυτιλίας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ), ο ναυτιλιακός πρεσβευτής Καλής Θελήσεως του ΙΜΟ στην Ελλάδα & πρόεδρος του Ιδρύματος Ευγενίδου, δρ. Λεωνίδας Δημητριάδης Ευγενίδης, και η Isalos.net συνδιοργάνωσαν -για μια ακόμη χρονιά- το Isalos.net Maritime Conference -στο οποίο εκπρόσωποι των ναυτιλιακών κοινοτήτων της Ελλάδας, της Νορβηγίας και του Ηνωμένου Βασιλείου μοιράστηκαν τις σκέψεις τους για την επόμενη μέρα του κλάδου. Το κύριο θέμα της εκδήλωσης που έλαβε χώρα τη Δευτέρα 13 Νοεμβρίου συνέπεσε με το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ναυτιλίας του ΙΜΟ «Marpol at 50 – Our commitment goes on».
Η εκδήλωση, η οποία έλαβε χώρα στο αναβαθμισμένο Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου, διοργανώθηκε με τη συνεργασία της Βρετανικής και της Νορβηγικής Πρεσβείας στην Αθήνα, δίνοντας συνέχεια στον τριμερή διάλογο που ξεκίνησε το 2022, με στόχο την ανταλλαγή σκέψεων, απόψεων και τεχνογνωσίας, αλλά και την εύρεση κοινού εδάφους συνεργασίας ανάμεσα στην Ελλάδα, τη Βρετανία και τη Νορβηγία. Η εκδήλωση διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου της Ελλάδος, της Martecma και της Wista Hellas, με τη χορηγία της Tototheo Maritime και της Jotun, ενώ χορηγός επικοινωνίας της εκδήλωσης ήταν τα Ναυτικά Χρονικά.
Στο συνέδριο χαιρετισμό απηύθυναν ο ναυτιλιακός πρεσβευτής Καλής Θελήσεως του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού στην Ελλάδα & πρόεδρος του Ιδρύματος Ευγενίδου, δρ. Λεωνίδας Δημητριάδης Ευγενίδης, ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Χρήστος Στυλιανίδης με βιντεοσκοπημένο μήνυμα, ο βρετανός πρέσβης στην Ελλάδα, Matthew Lodge, ο επιτετραμμένος της νορβηγικής πρεσβείας, Christian Grotnes Halvorsen, και ο Sir Ευθύμιος Ε. Μητρόπουλος KCMG, επίτιμος γενικός γραμματέας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού και πρόεδρος του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος».
Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο και Νορβηγία διατηρούν ισχυρούς ναυτιλιακούς δεσμούς τους οποίους μπορούν να ενισχύσουν περαιτέρω δεδομένου ότι, το συνεχώς μεταβαλλόμενο κανονιστικό πλαίσιο της ναυτιλίας, πέραν των προκλήσεων, γεννά και ευκαιρίες, δήλωσε κατά το χαιρετισμό του ο Ναυτιλιακός Πρεσβευτής Καλής Θελήσεως του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) στην Ελλάδα, δρ. Λεωνίδας Δημητριάδης Ευγενίδης. «Τα πράγματα που μας ενώνουν είναι περισσότερα από αυτά που μας χωρίζουν», τόνισε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ευγενίδου, προσθέτοντας ότι το συνέδριο αποτελεί μιας πρώτης τάξης ευκαιρία προκειμένου clusters, ακαδημαϊκά ιδρύματα αλλά και οι κυβερνήσεις των τριών χωρών να ενώσουν τις δυνάμεις τους στη νέα αυτή εποχή για τη ναυτιλία.
Στον χαιρετισμό του, ο βρετανός πρέσβης, Matthew Lodge, επανέλαβε τη δέσμευση του Ηνωμένου Βασιλείου στην απανθρακοποίηση των θαλάσσιων μεταφορών, με αιχμή του δόρατος τις ρυθμιστικές πρωτοβουλίες του IMO και των κρατών μελών του, τη διάνοιξη διμερών Πράσινων Ναυτιλακών Διαδρόμων (Green Shipping Corridors) και την περαιτέρω ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής. Ο κ. Lodge αναφέρθηκε ακόμη στην ανάγκη νευραλγικοί τομείς της οικονομίας όπως η ναυτιλία, να θέσουν φιλόδοξους στόχους για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη ενόψει της 28ης διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP28), και τόνισε πως η συνεργασία με δύο κράτη με εξίσου πλούσια ναυτική παράδοση, και ισχυρή επιρροή στα διεθνή ναυτιλιακά δρώμενα, όπως η Νορβηγία και η Ελλάδα, είναι σημαντική για τη χώρα του.
Ο Deputy Head of Mission της νορβηγικής πρεσβείας, Christian Grotnes Halvorsen, επανέλαβε ότι υπάρχει γόνιμο έδαφος για συνεργασία μεταξύ Ελλάδας, Ηνωμένου Βασιλείου και Νορβηγίας, προκειμένου η ευρωπαϊκή ναυτιλία να παραμείνει ανταγωνιστική. Ο κ. Halvorsen σημείωσε την αβεβαιότητα που επικρατεί αναφορικά με τους τρόπους επίτευξης της πράσινης μετάβασης στη ναυτιλία, κάνοντας λόγο για την ανάγκη συνεργασίας και καινοτομίας. Ενδιαφέρον κατά τον ίδιο παρουσιάζει το γεγονός ότι η νέα αυτή πραγματικότητα δημιουργεί την ανάγκη επανεκπαίδευσης αλλά και ανάπτυξης νέων δεξιοτήτων για επαγγέλματα «για τα οποία κανείς δεν μιλούσε τριάντα χρόνια πριν». Τέλος, συμπλήρωσε ότι οι κανονισμοί δεν θα πρέπει να ταυτίζονται αποκλειστικά με περιορισμούς, αλλά με νέες ευκαιρίες για καινοτομία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον εξηλεκτρισμό της ναυτιλιακής βιομηχανίας στη Νορβηγία. Ο Deputy Head of Mission της Νορβηγικής Πρεσβείας επεσήμανε μάλιστα την ανάγκη διαρκούς καινοτομίας, προκειμένου να διατηρήσουν τα κράτη την ανταγωνιστικότητα τους, αλλά και το προβάδισμα σε σχέση με την άκρως ανταγωνιστική Άπω Ανατολή.
Ο επίτιμος γ.γ. του IMO, Sir Ευθύμιος Μητρόπουλος, έκανε μια σύντομη αναδρομή στα ναυτικά ατυχήματα, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις περιπτώσεις του Exxon Valdez, του Erika και του Prestige, τα οποία οδήγησαν τον ΙΜΟ να αυστηροποιήσει τις προδιαγραφές και τα πρότυπα της διεθνούς ναυτιλίας για τον σχεδιασμό, την κατασκευή, τον εξοπλισμό και τη λειτουργία των πλοίων, ιδιαίτερα των δεξαμενόπλοιων με στόχο την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα. Άλλωστε η αύξηση τέτοιων περιστατικών στη θάλασσα τη δεκαετία του ‘70 οδήγησε στη «γέννηση» της MARPOL το 1973. Αναφερόμενος στις σύγχρονες προκλήσεις της βιομηχανίας, o Πρόεδρος του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος» τόνισε ότι η ναυτιλία, παρά το γεγονός ότι ευθύνεται για ένα χαμηλό ποσοστό εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα έναντι των κατά πολύ υψηλότερων ποσοστών των άλλων μέσων μεταφοράς, έχει ανταποκριθεί με υπευθυνότητα στις προκλήσεις που θέτει η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή, αναλαμβάνοντας μια σειρά από ευαπόδεικτες πρωτοβουλίες. Κατ’ αυτό τον τρόπο, έχει δείξει αποφασιστικότητα να ενεργήσει εγκαίρως και όπως αρμόζει στην περίσταση προκειμένου να μειώσει το περιβαλλοντικό αποτύπωμά της.
Περιβαλλοντικοί κανονισμοί για τη ναυτιλία: Προοπτικές και προκλήσεις
Τον περασμένο Ιούλιο, ο ΙΜΟ κατά την MEPC 80 έθεσε νέους φιλόδοξους στόχους για τη ναυτιλία. Υπό αυτό το πρίσμα, οι συμμετέχοντες του πρώτου πάνελ εστιάστηκαν στην πρακτική εφαρμογή αλλά και στους σκοπέλους των κανονισμών, ενώ έκαναν λόγο για την ανάγκη συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων μερών στη αλυσίδα αξίας της ναυτιλίας.
Στο πρώτο πάνελ συμμετείχαν οι Μανώλης Κουτουλάκης, γενικός γραμματέας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής του ΥΝΑΝΠ, Σταύρος Φούντας, Managing Director της Kongsberg Maritime Hellas SA, Κώστας Κόντες, Managing Director της V.Group, Ελίνα Παπαγεωργίου, Global Strategic Growth Director & Greece Vice President του Lloyd’s Register και Ευάγγελος Σφακιωτάκης, Chief Operating Officer της Diana Shipping Services S.A., συντονιστής του πάνελ ήταν ο Jos Standerwick, CEO, Maritime London.
Στην αρχική του τοποθέτηση, ο γενικός γραμματέας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής επικεντρώθηκε στην ακτοπλοΐα και στον ρόλο της ως συνδετικού κρίκου των νησιών μας, σημειώνοντας παράλληλα ότι η εγχώρια ναυτιλία θα μπορούσε να αποτελέσει την πλατφόρμα πειραματικής εφαρμογής πράσινων τεχνολογιών λαμβάνοντας υπόψη τις παραμέτρους και ιδιαιτερότητές της (υποδομές κ.α.). Ο κ. Κουτουλάκης πρόσθεσε ότι, με γνώμονα τον θεσμικό του ρόλο, το υπουργείο Ναυτιλίας βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με τη ναυτιλιακή βιομηχανία προκειμένου να επιτευχθεί η πολυαναμενόμενη πρόοδος στο περιβαλλοντικό μέτωπο. Ο ίδιος υποστήριξε ότι χρειάζεται η συνέργεια όλων των εμπλεκόμενων μερών για να διασφαλιστεί ότι καλύπτονται οι ανάγκες όλων των επιμέρους κλάδων της ναυτιλίας.
Ο κ. Κόντες σχολίασε ότι η ναυτιλία θα πρέπει να αναλάβει το μέρος της ευθύνης που της αναλογεί σε ό,τι αφορά την απανθρακοποίηση και στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να μπουν στην εξίσωση οι κοινωνίες και οι καταναλωτικές συνήθειες. Σημείωσε ότι στον κλάδο λαμβάνουν χώρα αλλαγές με πολύ γρήγορους ρυθμούς, αλλά και πως «ό,τι μας έχει οδηγήσει έως εδώ δεν θα μας οδηγήσει στο μέλλον».
Για την ανάγκη διαφάνειας μεταξύ των stakeholders έκανε λόγο ο κ. Φούντας, ο οποίος επεσήμανε ότι η απανθρακοποίηση της ναυτιλίας απαιτεί χρόνο, προσπάθεια και επενδύσεις υψηλής κλίμακας. Ο γενικός διευθυντής της Kongsberg Maritime Hellas επισήμανε την τάση ενίσχυσης της ψηφιοποίησης στη ναυτιλία και εξέφρασε την άποψη ότι ως βιομηχανία θα πρέπει να είμαστε ρεαλιστές δεδομένου ότι συχνά αστάθμητοι παράγοντες, όπως ο Covid, αλλάζουν άρδην τα δεδομένα.
Η κ. Παπαγεωργίου, αφού περιέγραψε εν συντομία τους νέους φιλόδοξους στόχους που θέσπισε ο ΙΜΟ κατά την MEPC 80, υπογράμμισε την ανάγκη παροχής κινήτρων στους «first movers», όπως για παράδειγμα κάποιο είδος επιδοτήσεων στα εναλλακτικά καύσιμα. Η κ. Παπαγεωργίου έκανε εξίσου ειδική μνεία στους πράσινους ναυτιλιακούς διαδρόμους (green corridors), οι οποίοι αποτελούν εφαλτήριο για ορισμένες χώρες να βρεθούν στην πρώτη γραμμή της απανθρακοποίησης.
Την εφαρμογή βραχυπρόθεσμων μέτρων για τον υπάρχοντα στόλο υπογράμμισε στην αρχική τοποθέτησή του ο κ. Σφακιωτάκης. Ο COO της Diana Shipping σημείωσε ότι οι βιομηχανίες της ξηράς δεν μπορούν να προσαρμοστούν στους περιβαλλοντικούς κανονισμούς με τον ίδιο ρυθμό όπως η ναυτιλιακή βιομηχανία και πρόσθεσε ότι τα επόμενα πέντε χρόνια όλοι οι κρίκοι στην αλυσίδα αξίας της ναυτιλίας θα πρέπει να συνεργαστούν για την επίτευξη των στόχων και τον διαμοιρασμό του κινδύνου και του κόστους. Ο κ. Σφακιωτάκης έκανε ειδική αναφορά στο χαμηλό orderbook το οποίο είναι αποτέλεσμα της αβεβαιότητας που επικρατεί για τα νέα καύσιμα και τις νέες τεχνολογίες. Τέλος για το ETS τόνισε ότι «είναι μια καλή ευκαιρία να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας» ενώ απευθυνόμενους στους νέους συμμετέχοντες στην εκδήλωση σημείωσε ότι θα πρέπει να είναι προσαρμοστικοί σε έναν κόσμο που αλλάζει γρήγορα.
Εναλλακτικά καύσιμα και τεχνολογίες για την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος: Ευσεβείς πόθοι έναντι πραγματικότητας;
Το δεύτερο πάνελ ομιλητών εξέτασε κατά πόσο οι στόχοι για την ενεργειακή μετάβαση της ναυτιλίας -στο χρονικό πλαίσιο στο οποίο τίθενται- είναι πραγματικά εφικτοί. Στο πάνελ «Wishful thinking vs. reality: The advances in Marine Technology and their impact on the protection of the Marine Environment», το οποίο συντονίστηκε από τον Ιάσονα Στεφανάτο, Global Decarbonization Director του DNV, συμμετείχαν οι καθ. Ιωάννης Γκόλιας, διοικητής του Ιδρύματος Ευγενίδου, Σταύρος Χατζηγρηγόρης, τεχνικός διευθυντής της Zodiac Maritime & Advanced Engineering Services, Πάνος Κουρκουντής, προέδρος της MARTECMA & τεχνικός διευθυντής της SEA Traders S.A., Ελένη Πολυχρονοπούλου, πρόεδρος της HEMEXPO και Vice Chair της Sea Europe, και Noel Tomlinson, Head of Business Development της BMT.
Ο κ. Χατζηγρηγόρης εστίασε στην ανάγκη θέσπισης κανονισμών και στόχων που είναι τεχνολογικά εφικτοί. Επικεντρώθηκε στις βλέψεις που υπάρχουν για ανάμειξη καυσίμων, σχολιάζοντας τη δυσκολία του εν λόγω εγχειρήματος καθώς αφορά πολύ συγκεκριμένα καύσιμα. Πέραν αυτού, με γνώμονα την προσέγγιση «well to wake», τα οφέλη που προκύπτουν από την ανάμειξη καυσίμων δεν είναι τόσο σημαντικά όσο υποστηρίζεται.
Στα ναυτιλιακά καύσιμα αναφέρθηκε και η κ. Πολυχρονοπούλου σε τοποθέτησή της αναφορικά με τις νέες τεχνολογίες. Σύμφωνα με την πρόεδρο της HEMEXPO, επί του παρόντος τα συμβατικά καύσιμα παραμένουν η βέλτιστη λύση για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας. Ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν πρέπει να μας οδηγεί σε εφησυχασμό, ενώ τόνισε πως απαιτούνται πρωτοβουλίες και σκληρή δουλειά, συστατικά απαραίτητα για την επίτευξη οποιουδήποτε περιβαλλοντικού στόχου. Μάλιστα, η κ. Πολυχρονοπούλου εμφανίστηκε αισιόδοξη, σημειώνοντας πως παρουσιάζονται συνεχώς νέα προϊόντα και πρωτοβουλίες στο τεχνολογικό μέτωπο με στόχο την ενεργειακή μετάβαση του κλάδου.
Ο κ. Κουρκουντής έδωσε έμφαση στο γεγονός ότι η ναυτιλία δεν είναι σε θέση να απορρίπτει ή να εγκρίνει κανονισμούς καθώς η φωνή της δεν ακούγεται όσο θα έπρεπε, και σημείωσε ότι τα τελευταία έτη έχει θεσπιστεί πληθώρα περιβαλλοντικών κανονισμών που έχουν στο στόχαστρο τον κλάδο.
Στο μέτωπο των περιβαλλοντικών κανονισμών έδωσε βάρος και ο καθ. Ιωάννης Γκόλιας, σημειώνοντας ότι πρέπει να υπάρχει μία ουδέτερη τεχνολογικά προσέγγιση στην επίλυση των προβλημάτων καθώς δεν υπάρχει μία καθολική και μοναδική λύση που μπορεί ο κλάδος να ακολουθήσει. Στο πλαίσιο αυτό, ο διοικητής του Ιδρύματος Ευγενίδου ανέφερε ότι πρέπει να υπάρξει μία αξιολόγηση των εναλλακτικών καθώς το ρυθμιστικό πλαίσιο για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας διαφέρει σημαντικά από όσα εφαρμόζονται στις αερομεταφορές και στις οδικές μεταφορές, δεδομένου ότι σε αυτούς τους κλάδους υπάρχει κεντρικός άξονας και σαφής οδικός χάρτης των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων, σε αντίθεση με την ασάφεια που διέπει τη ναυτιλία. Συνεπώς, κατά τον καθ. Ιωάννη Γκόλια υπάρχει ανάγκη προσμέτρησης υπολογίσιμων συνιστωσών από την πηγή παραγωγής μέχρι και την κατανάλωση, ώστε οι κανονισμοί να συνάδουν με την πραγματικότητα. Έτσι, καθίσταται αναγκαία η ανάπτυξη μιας πλατφόρμας αξιολόγησης τεχνολογικών λύσεων και των επιπτώσεών τους, προκειμένου να εγκρίνονται ή να απορρίπτονται.
Ο κ. Tomlinson κλήθηκε να απαντήσει σε ερώτηση αναφορικά με το ή τα καύσιμα του μέλλοντος και σημείωσε πως η επιλογή καυσίμου δε μπορεί να απαντηθεί μονοδιάστατα, υποδεικνύοντας μία και μοναδική λύση. Τουναντίον, η βέλτιση επιλογή καυσίμου ή μείγματος καυσίμων εξαρτάται από το εκάστοτε πλοίο και το προφίλ εμπορικής και λειτουργικής διαχείρισής του. Ωστόσο, ο κ. Tomlinson εξέφρασε την εκτίμησή του πως το LNG και τα βιοκαύσιμα θα διαδραματίσουν καίριο ρόλο ως μεταβατικά καύσιμα. Με το βλέμμα στο 2050, ως κυριότερους υποψήφιους για την ενεργειακή μετάβαση του κλάδου ο κ. Tomlinson διακρίνει την αμμωνία και τη μεθανόλη, ενώ ο εξηλεκτρισμός κεντρίζει τα βλέμματα, δεδομένων των επιτυχών παραδειγμάτων – όπως εκείνο της επιβατηγού ναυτιλίας στη Νορβηγία- ειδικά σε τακτικούς πλόες μικρών αποστάσεων.
Όσον αφορά ένα μέλλον πολλαπλών καυσίμων, ο κ. Χατζηγρηγόρης εκτίμησε ως μη ρεαλιστικό ενδεχόμενο η ενεργειακή εξίσωση της ναυτιλίας να απαρτίζεται από επτά ή οκτώ καύσιμα. Το κόστος μιας τέτοιας εξέλιξης, καθώς και το επακόλουθο κόστος ανάπτυξης των αντίστοιχων υποδομών και των δικτύων τροφοδοσίας των εν λόγω καυσίμων, θα την καθιστούσαν ανέφικτη. Κατά τον ίδιο, το μέλλον της ναυτιλίας δύναται να είναι ένα μέλλον πολλαπλών καυσίμων, με ανώτατο όριο τα τρία. Ακόμα, υπογράμμισε ότι τα εναλλακτικά καύσιμα αξιοποιούνται πιο εύκολα από τετράχρονες μηχανές και εξέφρασε την πεποίθησή του πως οι τετράχρονες μηχανές θα επικρατήσουν στο εγγύς μέλλον.
Σχετικά με τις τεχνολογίες, η κ. Πολυχρονοπούλου παρέθεσε αρκετά παραδείγματα τεχνολογιών μείωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της ναυτιλίας και έδωσε ιδιαίτερα έμφαση στα ιστία και στα συστήματα δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα. Η αναφορά της κ. Πολυχρονοπούλου στην πυρηνική ενέργεια οδήγησε σε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα στιχομυθία μεταξύ των κ. Κουρκουντή και Χατζηγρηγόρη, κατά την οποία εκφράστηκαν οι θετικές συνιστώσες της υιοθέτησής της στη ναυτιλία αλλά και οι δυσκολίες και τους κινδύνους με την οποία έχει συνδεθεί η ευρεία χρήση της.
Επιπλέον, ο κ. Κουρκουντής σχολίασε ότι η επένδυση σε νέες τεχνολογίες από μια ναυτιλιακή εταιρεία, δεν υλοποιείται με γνώμονα τη βελτίωση της εικόνας μια εταιρείας. Προκειμένου να υπάρξει σαφής πρόοδος στην υιοθέτηση τεχνολογιών και καυσίμων, οι τεχνολογίες οφείλουν να είναι βιώσιμες. Επίσης, υπογράμμισε πως η ανάλυση και αξιολόγηση δεδομένων θα είναι καθοριστική στο μέλλον και ότι η ναυτιλιακή βιομηχανία χρειάζεται περισσότερους ανθρώπους για να στελεχώσουν τα γραφεία και τα πλοία των εταιρειών.
Με τη σειρά του, ο κ. Χατζηγρηγόρης υπογράμμισε την ανάγκη συμπερίληψης όλων των ενδιαφερόμενων μερών στην διαδικασία ανάπτυξης υποδομών και υιοθέτησης ναυτιλιακών καυσίμων. Το μείζον θέμα της αύξησης των εκπομπών της ναυτιλίας τα τελευταία έτη οφείλει να απασχολεί πέραν των ναυτιλιακών εταιρειών και τους ναυλωτές αλλά και τους παραγωγούς καυσίμων. Στο πλαίσιο αυτό, οι κολοσσοί πετρελαίου οφείλουν να αναλάβουν το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί.
Παράλληλα, ο κ. Γκόλιας υπογράμμισε την ανάγκη upskilling των πληρωμάτων, με στόχο την αύξηση των ικανοτήτων τους αναφορικά με τις νέες τεχνολογίες. Ακόμα, κατά τον ίδιο, τα πληρώματα πρέπει να καταστούν ικανά να αντιμετωπίζουν έκτακτες καταστάσεις, και εκείνες που κρίνονται έκτακτες από περιβαλλοντική σκοπιά.
