Το πρώτο κέντρο απανθρακοποίησης στην «καρδιά» της παγκόσμιας ναυτιλίας, την Ελλάδα, έχουν «στήσει» τους τελευταίους περίπου οκτώ μήνες στον Πειραιά δύο όμιλοι με τεράστια θαλάσσια παράδοση και περιβαλλοντική δράση.
Ο ΛΟΓΟΣ για την εταιρεία Cleos, η οποία ιδρύθηκε ως θυγατρική των εταιρειών DryLog και GasLog, συμφερόντων Πήτερ Λιβανού, και της Olympic Shipping, συμφερόντων του Ιδρύματος Ωνάση, και εμπνεύστηκε το όνομά της από την ελληνική λέξη «κλέος» (η δόξα).
Η Cleos είναι μία από τις λίγες εταιρείες διεθνώς που εργάζονται για να βοηθήσουν τη ναυτιλία να μειώσει το ανθρακικό της αποτύπωμα, μέσα από εκτενή έρευνα και μετέπειτα ανάπτυξη καινοτόμων και βιώσιμων λύσεων.
«Το εγχείρημα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο όραμα των δύο ομίλων και καλύπτει ένα κενό στον ελλαδικό χώρο» επισημαίνει στη «Ν» ο δρ Γιώργος Σκεύης, μηχανολόγος μηχανικός και γενικός διευθυντής της Cleos.
«Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα οικοσύστημα που να περιλαμβάνει όλες τις υγιείς δυνάμεις της ελληνικής σκηνής της τεχνολογικής ανάπτυξης, με τις οποίες θα πηγαίνουμε βήμα βήμα» συμπληρώνει ο ίδιος.
Τι κάνει, όμως, ακριβώς η Cleos; «Ξεκινάμε με μία αξιολόγηση υφιστάμενων τεχνολογιών που μπορεί να υπάρχουν ήδη μέσα στο πλοίο και να χρειάζονται βελτιστοποίηση για αύξηση του βαθμού απόδοσης» απαντά ο δρ Σκεύης. «Υπάρχουν, όμως, και νέες τεχνολογικές λύσεις, που θέλουν περαιτέρω έρευνα και εξέλιξη μέχρι να φτάσουν στο στάδιο να δοκιμαστούν στα πλοία ως πιλοτικές μονάδες. Για την εξέλιξη αυτών των λύσεων συνεργαζόμαστε με σχεδιαστές μηχανών, άλλων μονάδων παραγωγής ισχύος, συστημάτων ελέγχου καυσαερίων, ηλεκτρονικών συστημάτων συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων και άλλων υποσυστημάτων του πλοίου, σε μία προσπάθεια να δούμε πώς μπορούμε να τις ενσωματώσουμε στο ενεργειακό σύστημα του πλοίου» προσθέτει.
«Η Cleos είναι το όχημα που θα αξιολογεί τις λύσεις που κυκλοφορούν στην αγορά και σε συνεργασία με τα τεχνικά τμήματα των εταιρειών-ιδρυτών μας θα δει ποιες από αυτές έχουν πραγματική δυναμική και σε δεύτερο στάδιο θα προχωρήσει σε πιλοτικά προγράμματα δοκιμών για να καταλήξει στις βέλτιστες επιλογές. Στην περίπτωση τεχνολογιών που δεν υπάρχουν διαθέσιμες στην αγορά, η Cleos θα συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα με σκοπό την ανάπτυξη νέων τεχνολογικών προϊόντων» υπογραμμίζει ο δρ Σκεύης. Επομένως, η Cleos είναι στην ουσία ένα «εσωτερικό κέντρο R&D» που φροντίζει τις ανάγκες των ιδρυτών, αλλά διαθέτει έντονο το στοιχείο της εξωστρέφειας. «Όπως καταλαβαίνετε, οι λύσεις που θα αναπτυχθούν από δύο τόσο μεγάλους ομίλους θα υιοθετηθούν κι από άλλες ναυτιλιακές εταιρείες εντός κι εκτός Ελλάδος κι αυτό είναι παραπάνω από ευπρόσδεκτο, είναι στόχος μας» εξηγεί ο δρ Σκεύης.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Cleos δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο κομμάτι της συνεργασίας με εξωτερικούς φορείς, την οποία ο δρ Σκεύης χαρακτηρίζει ως «απαραίτητη προϋπόθεση» για να επιτύχει η ναυτιλία τον στόχο της «πράσινης» μετάβασης. Μάλιστα, οι πρώτες συνεργασίες, τις οποίες έκλεισε η Cleos, είναι με δύο εμβληματικά ιδρύματα, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) στη Θεσσαλονίκη και τη Σχολή Ναυπηγών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, στο πλαίσιο δοκιμών καινοτόμων τεχνολογιών απεξάρτησης από τον άνθρακα.
Ποιες λύσεις βρίσκονται στο επίκεντρο
«Προσωπικά δεν είμαι υπέρμαχος των τεχνολογιών μεγάλου ρίσκου. Δεν θεωρώ ότι η ναυτιλία πρέπει να είναι συντηρητική, αλλά από την άλλη φαίνεται ορθό να βασιστεί σε τεχνολογίες που είναι αποδεδειγμένες στη θεωρία και ιδίως στην πράξη» υπογραμμίζει ο δρ Σκεύης. «Εκτιμώ ότι οι λύσεις που θα αναπτύξουμε θα είναι στοχευμένες» προσθέτει.
Αρκετά ψηλά στην ατζέντα της Cleos είναι η εισαγωγή των βιοκαυσίμων στο μίγμα των ναυτιλιακών καυσίμων. Όπως εξηγεί ο δρ Σκεύης, οι αποφάσεις που ελήφθησαν από την αρμόδια περιβαλλοντική επιτροπή του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ), στην τελευταία κρίσιμη συνεδρίαση τον Ιούλιο (MEPC 80), ανοίγουν τον δρόμο για τη χρήση των βιοκαυσίμων και τον υπολογισμό του αποτυπώματος άνθρακα στον κύκλο ζωής τους. Τέτοια βιοκαύσιμα, όπως το βιοντίζελ, το ανανεώσιμο ντίζελ, ή η βιομεθανόλη, αναμιγνύονται πλήρως με τα αντίστοιχα ορυκτά καύσιμα, που σημαίνει ότι θα χρειαστούν ελάχιστες ή και καθόλου αλλαγές στις αντίστοιχες μηχανές που τα χρησιμοποιούν.
Μία δεύτερη σημαντική τεχνολογία για την Cleos είναι τα συστήματα δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. «Δεν πρέπει να δαιμονοποιούμε το διοξείδιο του άνθρακα, είναι κομμάτι του κύκλου ζωής, αλλά θέλουμε να το ελέγξουμε και να το μειώσουμε» τονίζει ο δρ Σκεύης. Σύμφωνα με τον ίδιο, παρότι η τεχνολογία δέσμευσης άνθρακα πάνω στα πλοία βρίσκεται ακόμη σε μία αρχική φάση, στην ξηρά υπάρχουν σε ωριμότερο στάδιο συστήματα δέσμευσης, αποθήκευσης και αξιοποίησης του άνθρακα, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα ελκυστική ακόμη και ως μία «retrofit» (μετασκευή, τροποποίηση) λύση. «Μάλιστα, οι πρόσφατες αποφάσεις του ΙΜΟ για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου σε απόλυτους αριθμούς μέχρι το 2030 και 2040, κάνουν την τεχνολογία δέσμευσης άνθρακα σημαντική λύση για τη ναυτιλία» υπογραμμίζει ο δρ Σκεύης.
Φυσικά, η κάθε τεχνολογία που εξετάζει η Cleos είναι υπό την «ομπρέλα» της ψηφιοποίησης. «Πρέπει να έχουμε μία πλήρη ψηφιακή μαθηματική αποτύπωση, γι’ αυτό και η κάθε λύση δοκιμάζεται πρώτα στον υπολογιστή. Η Cleos δίνει πολύ μεγάλη σημασία σε αυτό που λέμε ψηφιακό δίδυμο (digital twin)» σημειώνει ο δρ Σκεύης. «Σήμερα», εξηγεί, «η κάθε εταιρεία μπορεί να λαμβάνει ακριβή γνώση για κρίσιμες παραμέτρους της λειτουργίας ενός πλοίου. Η κατανόηση και μέτρηση των μεγεθών που επηρεάζουν τη λειτουργία του πλοίου και η εισαγωγή τους σε ανεπτυγμένα μοντέλα ενεργειακής απόδοσης μας δίνουν την ώθηση να προτείνουμε λύσεις, να τις δούμε στον υπολογιστή και να πάμε σε ολιστική σχεδίαση».
Στόχος είναι, όπως αναφέρει, στο τέλος να σχεδιαστεί το πλοίο «για το 2050», το οποίο θα πρέπει να έχει πολύ χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα ή ακόμη και ουδέτερο αποτύπωμα στον κύκλο ζωής (carbon neutral lifecycle).
Πρόκληση η απεξάρτηση και πρέπει να γίνει με στρατηγικό σχεδιασμό
Η ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ της ναυτιλίας από τον άνθρακα πρέπει να γίνει προσεκτικά και με στρατηγικό σχεδιασμό. «Μιλάμε για απανθρακοποίηση, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Πολλές φορές αυτή η λέξη γίνεται ένας γενικός όρος που χρησιμοποιούμε για να ομαδοποιούμε διάφορα πράγματα. Το βασικό είναι πώς θα βοηθήσουμε τη μετάβαση της ναυτιλίας στη νεότερη εποχή με βάση τις απαιτήσεις τόσο της ενεργειακής απόδοσης όσο και της συμμόρφωσης με τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Αυτές οι δύο πτυχές είναι αλληλένδετες» σημειώνει ο δρ Σκεύης.
Βασικός παράγοντας σε αυτήν την προσπάθεια είναι, σύμφωνα με τον ίδιο, ο «ολιστικός σχεδιασμός». «Πρέπει να δούμε τη διαδικασία της απανθρακοποίησης από την αρχή μέχρι το τέλος με γνώμονα τον σχεδιασμό και τη λειτουργία ενός πλοίου» σημειώνει, εξηγώντας ότι οι λύσεις που θα συμβάλουν σε αυτήν απαιτείται να αναπτυχθούν συναρτήσει του κύκλου ζωής ενός πλοίου και της αξίας κάθε δραστηριότητας που σχετίζεται με αυτό.
Ο ίδιος θέτει στο προσκήνιο και μία παράμετρο που δεν έχει αναδειχθεί στη δημόσια συζήτηση για την «πράσινη» ναυτιλία. «Ίσως ζητάμε πολλά από έναν κλάδο, ο οποίος μην ξεχνάμε ότι μεταφέρει το 90% του παγκόσμιου εμπορίου και συνεισφέρει μόλις το 3% των παγκόσμιων εκπομπών CO2. Είναι μία ολόκληρη αλυσίδα που πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της. Η ηγεσία της ναυτιλιακής βιομηχανίας, ο ΙΜΟ δηλαδή, δεν την προστατεύουν όσο θα έπρεπε» επισημαίνει.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η υπόθεση με την εμπορία ρύπων. Όπως λέει, όταν εφαρμόστηκε το EU ETS στις βιομηχανίες με σημαντική ενεργειακή ένταση (τσιμέντο, ατσάλι, θερμικοί σταθμοί), τους δόθηκε η δυνατότητα να λάβουν δικαιώματα δωρεάν και κατ’ επέκταση να εκπέμπουν CO2 έως κάποιο όριο χωρίς να πληρώνουν. Αυτοί οι κλάδοι συνεισφέρουν από 15% έως 20% στις παγκόσμιες εκπομπές CO2. Όταν όμως ήρθε η ώρα της ναυτιλίας, τότε εξαντλήθηκε όλη η αυστηρότητα, καθώς δεν δόθηκε κανένα δικαίωμα δωρεάν και οι εταιρείες θα πρέπει να καταβάλουν πρόστιμα από τον πρώτο τόνο CO2 που θα εκπέμπουν, από το 2025 που το ευρωπαϊκό σύστημα θα εφαρμοστεί στον κλάδο της ναυτιλίας. Φυσικά τα παραπάνω δεν επηρεάζουν στο ελάχιστο τη δεδομένη δέσμευση της ναυτιλίας για την ενεργειακή και περιβαλλοντική της αναβάθμιση και την πράσινη μετάβαση με κοινωνικό πρόσημο», αναφέρει ο ίδιος.
Επίσης, ο δρ Σκεύης σημειώνει ότι, σε τεχνικό επίπεδο, η ξηρά έχει άμεση πρόσβαση στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, κάτι που στα πλοία, ιδιαίτερα αυτά της ποντοπόρου ναυτιλίας, δεν είναι εφικτό.
Προτεραιότητα η Ελλάδα
H Cleos στοχεύει σε συνεργασίες με σημαντικούς τεχνολογικούς φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού, με ιδιαίτερη προτίμηση σε εγχώρια κέντρα έρευνας και ανάπτυξης, όπως άλλωστε έδειξαν και οι πρώτες συνεργασίες που αναφέρθηκαν παραπάνω.
«Τονίζω την Ελλάδα, διότι, τόσο στη φιλοσοφία του Ομίλου Λιβανού όσο και του Ιδρύματος Ωνάση, η ελληνική ταυτότητα είναι πολύ σημαντική. Επομένως, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για εμένα, όταν ξεκινάμε οτιδήποτε, να κοιτάζουμε πρώτα τον ελλαδικό χώρο και μετά προς τα έξω» αναφέρει ο δρ Σκεύης.
«Η χώρα μας έχει ένα τεράστιο υψηλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό και ένας από τους στόχους μας είναι να συμβάλουμε στην ανακοπή του brain drain. Οι λύσεις που αναπτύσσουμε θα δημιουργηθούν εδώ από Έλληνες επιστήμονες, μηχανικούς και τεχνικούς, κάτι που αποτελεί σημαντική ευκαιρία» προσθέτει ο δρ Σκεύης.
Ενδεικτικό παράδειγμα «brain regain» μέσω της Cleos είναι η έλευση στην Ελλάδα του δρ. Σωτήρη Μάμαλη, μηχανολόγου μηχανικού, ο οποίος άφησε ακαδημαϊκή θέση στις ΗΠΑ και ανέλαβε τον ρόλο του Senior Development Engineer στην εταιρεία.
