Η αξιόπιστη και αδιάλειπτη εξυπηρέτηση των αναγκών των νησιών, όπως και των γραμμών της Αδριατικής, οφείλεται κατά κύριο λόγο στα πλοία των επιχειρήσεων της επιβατηγού ναυτιλίας. Η διασύνδεση των 115 κατοικημένων νήσων με την ηπειρωτική χώρα, αλλά και μεταξύ τους, καθώς και η σύνδεση της Ελλάδας με την Κεντρική Ευρώπη επιτυγχάνεται μέσω περίπου 100 πλοίων που δραστηριοποιούνται στην ελληνική ακτοπλοΐα και στις γραμμές της Αδριατικής.
Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια οι ιδιωτικές επενδύσεις στην ελληνική ακτοπλοΐα έχουν ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει στη «Ν» ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ), Σπύρος Πασχάλης, «τα επιβατηγά-οχηματαγωγά πλοία που μπορούν να δραστηριοποιηθούν αυτή τη στιγμή στις λιμενικές υποδομές των ελληνικών νησιών πρέπει να είναι συγκεκριμένων προδιαγραφών σε μέγεθος και χωρητικότητα, αλλά και σε ελκτικές δυνατότητες, οπότε η ανανέωση του στόλου των πλοίων της ακτοπλοΐας που προσεγγίζουν τα νησιά θα πρέπει να γίνει κυρίως με νεότευκτα πλοία».
Η μέση ηλικία των ακτοπλοϊκών πλοίων αναμένεται ότι θα είναι στα 36 έτη το 2030, ενώ θα υπάρχουν δεκαπέντε πλοία άνω των 50 ετών.
Η ανανέωση του στόλου της ελληνικής ακτοπλοΐας εκτιμάται ότι θα απαιτήσει επενδύσεις της τάξεως των 2,5-3 δισ. ευρώ, μόνο για την ανανέωση των υφιστάμενων πλοίων ηλικίας άνω των 25 ετών. Αντιστοίχως, συμπληρώνει ο κ. Πασχάλης, απαραίτητες κρίνονται οι επενδύσεις για την τεχνολογική αναβάθμιση των μικρότερης ηλικίας πλοίων (κάτω των είκοσι ετών) που εξυπηρετούν γραμμές της ελληνικής ακτοπλοΐας. Μια αρχική εκτίμηση του κόστους αυτών των επενδύσεων ξεπερνά τα 150 εκατ. ευρώ.
Ποιες είναι οι προτάσεις
Οι προτάσεις του Συνδέσμου που θα οδηγήσουν σε προσέλκυση κεφαλαίων για την αναγκαία ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου συνοψίζονται στα εξής:
Α / Βελτίωση του θεσμικού πλαισίου μέσω της:
Ικανοποίησης πολυετών θεσμικών αιτημάτων με στόχο τη βελτίωση της βιωσιμότητας των ακτοπλοϊκών εταιρειών.
Θεσμικής κατοχύρωσης της αναπροσαρμογής των αποζημιώσεων βάσει στοιχείων κόστους και της έγκαιρης εμπρόθεσμης αποπληρωμής των μισθωμάτων από την εκτέλεση των δρομολογίων γραμμών δημόσιας υπηρεσίας.
Συμπερίληψης των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών (επιβατών και οχημάτων) στον μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ 6%, ως υπηρεσία γενικού ενδιαφέροντος. Σημειώνεται ότι από τα 115 νησιά που εξυπηρετούνται με τα ακτοπλοϊκά πλοία, μόνο τα 25 διαθέτουν αεροδρόμιο.
Ενδεχόμενη επαναφορά του συντελεστή ΦΠΑ στο 24% θα έχει ως αποτέλεσμα την επιστροφή της χώρας στη 2η υψηλότερη θέση μεταξύ των χωρών-μελών της Ε.Ε. με βάση το ύψος του συντελεστή ΦΠΑ στις μετακινήσεις επιβατών και οχημάτων. Ενδεικτικά στην Ιταλία, κράτος της Ε.Ε. με σχετικά συγκρίσιμο όγκο επιβατικής κίνησης μέσω θαλάσσης, ο αντίστοιχος συντελεστής ΦΠΑ διαμορφώνεται στο 10%.
Β Συγχρηματοδότηση των πράσινων επενδύσεων και της ανανέωσης του ακτοπλοϊκού στόλου
Δημιουργία ενός συστήματος «Fund & Reward» μέσω της σύστασης ενός ειδικού χρηματοδοτικού μηχανισμού, στο πλαίσιο του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ), προκειμένου να επανεπενδύονται τα έσοδα από τον φόρο εκπομπών άνθρακα, ως αποζημίωση, κατευθείαν στον κλάδο της ακτοπλοΐας.
Τα κεφάλαια που θα συγκεντρώνονται από αυτόν τον μηχανισμό θα πρέπει να επιστρέφουν και να χρησιμοποιούνται άμεσα για α) τη συγχρηματοδότηση των επενδύσεων σε σύγχρονα νεότευκτα ή υφιστάμενα πλοία που θα χρησιμοποιούν καύσιμα χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών, β) την εξομάλυνση του αυξημένου λειτουργικού κόστους των ακτοπλοϊκών εταιρειών λόγω της χρήσης των αυξημένου κόστους εναλλακτικών καυσίμων και γ) έρευνα & ανάπτυξη τεχνολογιών βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης.
Συγχρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ή/και από άλλα εθνικά ή ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα του πρόσθετου περιβαλλοντικού κόστους των επενδύσεων των ακτοπλοϊκών εταιρειών για την ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου με νεότευκτα πράσινα πλοία ή για τον εκσυγχρονισμό υφιστάμενων πλοίων.
Επιτάχυνση της ανάπτυξης των υποδομών εφοδιασμού με εναλλακτικά καύσιμα και ηλεκτρική ενέργεια στα λιμάνια της χώρας.
Οι ιδιωτικές επενδύσεις
Η ανάπτυξη του ακτοπλοϊκού στόλου μέχρι σήμερα στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, οι οποίες ξεπέρασαν το 1 δισ. ευρώ τα τελευταία χρόνια, επισημαίνει ο πρόεδρος του ΣΕΕΝ στη «Ν».
«Για την ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου και για την προσαρμογή στους νέους αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς που έχουν θεσπιστεί για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και οδηγούν στη λεγόμενη Πράσινη Μετάβαση, απαιτούνται νέες επενδύσεις που είναι αναγκαίο να συγχρηματοδοτηθούν μέσω ευρωπαϊκών ή/και κρατικών προγραμμάτων», υπογραμμίζει ο κ. Πασχάλης.
Τα ευρωπαϊκά μέτρα
Η δέσμη μέτρων που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990) έως το 2030, με τίτλο «Fit for 55», περιλαμβάνει νομοθετικές προτάσεις και πρωτοβουλίες πολιτικής σε μεγάλο φάσμα τομέων και θεμάτων όπως το FuelEU Maritime, η διαθεσιμότητα και η ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων (Alternative Fuels Infrastructure Regulation-AFIR), η Φορολογία της Ενέργειας (Energy Taxation Directive – ETD), η επέκταση στις θαλάσσιες μεταφορές του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) – EU ETS, της χρήσης του ηλεκτρισμού ή άλλης τεχνολογίας μηδενικών εκπομπών αερίων ρύπων στα πλοία κατά τον ελλιμενισμό τους στα λιμάνια της Ε.Ε., κ.λπ.
Η άποψη του προέδρου του ΣΕΕΝ είναι ότι «τα μέτρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “Fit for 55” σε συνδυασμό με αντίστοιχα μέτρα του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ), όπως η εφαρμογή του δείκτη CII (Carbon Intensity Indicator), εάν δεν συνοδευτούν με τα απαραίτητα κίνητρα αντιστάθμισης των οικονομικών και λειτουργικών επιβαρύνσεων στην απόκτηση νέων και στη διαχείριση των υφιστάμενων πλοίων της επιβατηγού ναυτιλίας εκτιμάται ότι θα επιδεινώσουν την αβεβαιότητα των ακτοπλοϊκών εταιρειών καθώς και τη δυνατότητα προσέλκυσης κεφαλαίων για την ανανέωση του ελληνικού ακτοπλοϊκού στόλου».
Χρηματοδοτικοί μηχανισμοί
Σύμφωνα με μελέτη που εκπονήθηκε το 2022 από το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) για τις επιπτώσεις των μέτρων του «Fit for 55», η ανανέωση του στόλου των
ακτοπλοϊκών εταιρειών αποτελεί προϋπόθεση ώστε να μην υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις στην υποστήριξη της νησιωτικότητας και στη διατήρηση της εδαφικής συνοχής του κράτους. Σε αντίθετη περίπτωση, παράγοντες όπως η ένταξη στο ΣΕΔΕ, σε συνδυασμό με τις αυξημένες τιμές των «πράσινων» καυσίμων, την υψηλή φορολόγηση, την αβεβαιότητα ως προς την επιλογή του εναλλακτικού καυσίμου, τους υψηλούς συντελεστές ΦΠΑ στους ναύλους, θα δημιουργήσουν ασφυκτικές πιέσεις για σημαντική αύξηση των ναύλων, τις οποίες οι ακτοπλοϊκές εταιρείες δεν θα είναι σε θέση να απορροφήσουν.
Συνεπώς, συμπληρώνει ο κ. Πασχάλης, «κατά την παρούσα περίοδο της Πράσινης Μετάβασης τα επενδυτικά σχέδια για νεότευκτα “πράσινα” πλοία με χαμηλές ή μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και για τον εκσυγχρονισμό υφιστάμενων πλοίων μικρής ηλικίας ώστε να μειώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα, κρίνεται απαραίτητο να ενταχθούν σε ένα χρηματοδοτικό πλαίσιο, το οποίο μέσω χρηματοοικονομικών μηχανισμών και προγραμμάτων θα υποστηρίζει με κεφάλαια υπό τη μορφή επιχορηγήσεων το “πράσινο” μέρος της επένδυσης», ενώ επισημαίνει ότι «ανάλογες λύσεις έχουν υιοθετηθεί σε κράτη της Βόρειας Ευρώπης, όπου είναι ταχύτερες οι εξελίξεις του ακτοπλοϊκού κλάδου προς την πράσινη μετάβαση και την ανανέωση του στόλου. Εδώ και πολλά χρόνια έχουν ξεκινήσει προσπάθειες χρηματοδότησης με κρατικούς πόρους και επιπλέον με πόρους από την Ε.Ε. για να εξελιχθεί η τεχνολογία των ακτοπλοϊκών μεταφορών και να μπορέσουν, στην περίπτωση της επιβατηγού ναυτιλίας, να έχουν πιο φιλικά στο περιβάλλον πλοία, όπως για παράδειγμα με τη χρηματοδότηση εγκαταστάσεων σε λιμάνια για την ηλεκτροδότηση και ηλεκτροφόρτιση των πλοίων.
Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal) και του “Fit for 55”, ανακοίνωσε την έγκριση αιτήματος της Ιταλίας για την υλοποίηση προγράμματος βελτίωσης των περιβαλλοντικών επιδόσεων των πλοίων της ιταλικής ακτοπλοΐας, προκειμένου με τη μορφή κρατικής επιχορήγησης (έως 40% του κόστους υπό προϋποθέσεις) να ενισχυθούν οικονομικά οι ιταλικές ακτοπλοϊκές εταιρείες για να αποκτήσουν νέα “πράσινα” πλοία με μειωμένες εκπομπές αερίων ρύπων, καθώς και να μετασκευάσουν υφιστάμενα “ρυπογόνα” πλοία σε “καθαρότερα”. Ο προϋπολογισμός του προγράμματος κρατικών επιδοτήσεων προς τις ιταλικές ακτοπλοϊκές εταιρείες ανέρχεται στην παρούσα φάση στο ποσό των 500 εκατ. ευρώ.
Στην Ελλάδα δεν έχουν ακόμα σχεδιασθεί ανάλογες επιδοτήσεις ή μηχανισμοί χρηματοδότησης για τη ναυπήγηση νέων “πράσινων” πλοίων ή για τον εκσυγχρονισμό και την περιβαλλοντική αναβάθμιση υφιστάμενων πλοίων μικρότερης ηλικίας (κάτω των 20 ετών), οπότε απαιτείται η άμεση κινητοποίηση των συναρμόδιων υπουργείων σε συνεργασία με το Σύνδεσμό μας για τον σχηματισμό αντίστοιχου επενδυτικού κεφαλαίου και την υποβολή πρότασης ανάλογης με την ιταλική για έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βάσει των
κανόνων της Ε.Ε. περί κρατικών ενισχύσεων».
Έρευνα για ασφαλή εναλλακτικά καύσιμα
Ο ΣΕΕΝ στηρίζει την έρευνα για ασφαλή και επαρκή καύσιμα ναυτιλίας χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών άνθρακα και την αύξηση των επενδύσεων σε συστήματα μείωσης των εκπομπών αερίων ρύπων σύμφωνα με τους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG), προκειμένου να καταστεί η βιωσιμότητα αναπόσπαστο μέρος της επιβατηγού ναυτιλίας.
«Τα μέλη μας έχουν κάνει όλα τα δυνατά βήματα για να επιτύχουμε την Πράσινη Μετάβαση της επιβατηγού ναυτιλίας χωρίς να υπάρχει επί του παρόντος ουσιαστική στήριξη από την Πολιτεία, αλλά χρησιμοποιώντας τους περιορισμένους ιδίους πόρους των ακτοπλοϊκών εταιρειών», αναφέρει ο κ. Πασχάλης και τονίζει:
«Ωστόσο, η ουσιαστική μετάβαση στην πράσινη επιβατηγό ναυτιλία χρειάζεται στήριξη και κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων.
Είναι σημαντικό η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ελληνική κυβέρνηση να υποστηρίξουν ενεργά και περισσότερο την Πράσινη Μετάβαση χρηματοδοτώντας την έρευνα και τις νέες επενδύσεις. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας και οι λοιποί χρηματοδοτικοί μηχανισμοί να δώσουν προτεραιότητα στη χρηματοδότηση επενδύσεων “Πράσινης Επιβατηγού Ναυτιλίας” σε έργα που θα αυξάνουν τις περιβαλλοντικές επιδόσεις, την ενεργειακή απόδοση και την ανανέωση των δρομολογημένων πλοίων της ελληνικής ακτοπλοΐας.
Για τη διατήρηση των επαρκών, τακτικών και αξιόπιστων θαλασσίων συγκοινωνιών, η επιβατηγός ναυτιλία αναμένει τις ανάλογες πολιτικές αποφάσεις που θα αποσκοπούν στη διασφάλιση του απαιτούμενου επιπέδου στήριξης στον τουρισμό, στην εδαφική συνοχή, στη νησιωτικότητα και την περιφερειακή ανάπτυξη».
Στυλοβάτης τουρισμού και νησιωτικότητας
«ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις έχουν αναπτύξει ένα δίκτυο σταθερών, σύγχρονων και ασφαλών θαλασσίων μεταφορών προκειμένου να υποστηρίξουν τη νησιωτικότητα, τον τουρισμό και το διεθνές εμπόριο, μέσω της βιώσιμης διακίνησης επιβατών, οχημάτων κι εμπορευμάτων, ενισχύοντας την ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας και των τοπικών κοινωνιών των νησιών στο Αιγαίο και το Ιόνιο πέλαγος.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το 95% της ακτοπλοϊκής διακίνησης της χώρας εξυπηρετείται από τις ελεύθερες επιχειρηματικές δρομολογήσεις πλοίων, χωρίς καμιάς μορφής κρατική ενίσχυση ή επιδότηση, έναντι του υπόλοιπου 5% που εξυπηρετείται μέσω των συμβάσεων ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας (μίσθωσης) πλοίων που αναθέτει το Ελληνικό Δημόσιο, κατόπιν διαγωνιστικών διαδικασιών, σε επιχειρήσεις του κλάδου μας», αναφέρει ο πρόεδρος του ΣΕΕΝ.
«Πρέπει να διευκρινιστεί», τονίζει ο πρόεδρος του ΣΕΕΝ, ότι «οι ανωτέρω συμβάσεις ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση “κρατικές επιδοτήσεις” ή “μέτρο κρατικών ενισχύσεων” προς τις εταιρείες του ακτοπλοϊκού κλάδου, διότι τα ποσά που καταβάλλονται στις ακτοπλοϊκές εταιρείες αποτελούν αποζημιώσεις για τη μίσθωση πλοίων προς παροχή έργου ή υπηρεσίας ελάχιστης ακτοπλοϊκής σύνδεσης προκειμένου να καλυφθούν οι μεταφορικές ανάγκες των νησιών των “άγονων” γραμμών (γραμμές με εξαιρετικά χαμηλή επιβατική και εμπορική κίνηση) του ακτοπλοϊκού δικτύου ή γραμμών αναπτυξιακού χαρακτήρα.
Οι αποζημιώσεις αυτές μετά βίας καλύπτουν μέρος του λειτουργικού κόστους των πλοίων».
