H μεγάλη έκρηξη στη Βηρυτό έχει εντείνει τις εκκλήσεις για ριζική αναμόρφωση του ισχύοντος πολιτικού συστήματος. Με παγιωμένα συμφέροντα εδώ και δεκαετίες ίσως χρειάζεται σταδιακή μετάβαση και όχι επαναστατική ρήξη.
Μετά την οικονομική κατάρρευση των τελευταίων χρόνων και τη φονική έκρηξη της 4ης Αυγούστου στη Βηρυτό, το πολιτικό μέλλον του Λιβάνου φαντάζει πιο αβέβαιο από ποτέ. Εδώ και μέρες μαζικές και βίαιες διαδηλώσεις βρίσκονται σε εξέλιξη στους δρόμους της πόλης ζητώντας εξηγήσεις για την εγκληματική αμέλεια που οδήγησε στην έκρηξη. Η επτάμηνη μόλις κυβέρνηση του Χασάν Ντιάμπ ανακοίνωσε την παραίτησή της. Μέχρι την ανάδειξη νέας κυβέρνησης θα έχει υπηρεσιακό ρόλο.
Στο μεταξύ οι πολίτες συνεχίζουν να καίνε και να κρεμάνε ομοιώματα πολιτικών, καταγγέλλοντας το ιδιαίτερο σύστημα διακυβέρνησης της χώρας, στο οποίο ο διαμοιρασμός της εξουσίας ανάμεσα σε μουσουλμάνους από τη μια πλευρά και τα χριστιανικά δόγματα από την άλλη, θεωρείται πηγή διαφθοράς, παρά την αρχική του στόχευση -που ήταν η ισόρροπη προστασία και εκπροσώπηση όλων των θρησκειών. Στη χώρα εδώ και δεκαετίες λειτουργεί ένα σύστημα συναλλαγής και προώθησης συμφερόντων ή διορισμών σε καίριες θέσεις μελών της μιας ή της άλλης θρησκευτικής ομάδας. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ινστιτούτου Synaps με έδρα τη Βηρυτό, οι συνδιαλλαγές μεταξύ των δυνάμενων που μοιράζονται την εξουσία στον Λίβανο από το 2008 και μετά επιτάχυναν την πορεία προς την εθνική χρεοκοπία.
Το πολύπλοκο πολιτικό σκηνικό του Λιβάνου
Πολιτικοί επιστήμονες, όπως η Αμάλ Σάαντ, θεωρούν ότι η μετάβαση σε ένα κοινοβουλευτικό σύστημα αναλογικής εκπροσώπησης, διαφορετικό από το ισχύον σύστημα του a priori διαμοιρασμού της εξουσίας, θα ήταν ίσως η λύση για το μέλλον, απαλλάσσοντας την χώρα από τις διεφθαρμένες ελίτ. Ωστόσο πολλοί δεν επιθυμούν αναλογικό σύστημα και προτιμούν τη διατήρηση του ισχύοντος συστήματος. Μαζί με αυτό και τη διατήρηση των συμφερόντων τους. Ο Χάικο Βίμεν, επικεφαλής του προγράμματος για το Ιράκ, τον Λίβανο και τη Συρία του Διεθνούς Ομίλου Κρίσεων ανέφερε στην DW ότι σήμερα στο Λίβανο βρίσκονται ακόμη σε θέσεις εξουσίας πολέμαρχοι του εμφυλίου (1975-1990), γεγονός που στοιχειώνει το πολιτικό τοπίο.
Από την άλλη πλευρά, στο Λίβανο πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπόψιν ο παράγοντας Χεζμπολάχ. Οι προτάσεις για μια γενική αναδιάρθρωση του κράτους με στόχο τη δημιουργία σταθερών θεσμών, οι οποίες βλέπουν τη Χεζμπολάχ, τη μεγάλη σιιτική δύναμη στο Λίβανο, ως το κύριο εμπόδιο κάθε μεταρρύθμισης, αγνοούν την πραγματικότητα. Παραγνωρίζουν δηλαδή το γεγονός ότι η Χεζμπολάχ χαίρει ευρείας λαϊκής υποστήριξης. Αυτή η πραγματικότητα έχει οδηγήσει ομάδες πολιτών με επιρροή, όπως η αριστερή LiHaqqi, να μετριάσουν τα αιτήματά τους για πλήρη ανατροπή του ισχύοντος πολιτικού συστήματος. Η «συμμαχία» μεταξύ της Χεζμπολάχ και του χριστιανού προέδρου Μισέλ Αούν, θεωρείται βασικός πυλώνας του status quo στον Λίβανο.
Προτάσεις για σταδιακή πολιτική μετάβαση
Εκτός από την LiHaqqi και άλλες πολιτικές ομάδες εστιάζουν πλέον περισσότερο στην εφαρμογή κοινωνικών και οικονομικών προγραμμάτων με στόχο την καταπολέμηση της φτώχειας, την προάσπιση και προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την καταπολέμηση της διαφθοράς εντός του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος στον Λίβανο. Σύμφωνα με τον Βίμεν, ακόμη κι αν ένας μικρός αριθμός ανεξάρτητων βουλευτών καταφέρει να κατοχυρώσει κοινοβουλευτικές θέσεις μετά τις εκλογές, αυτό θα είναι ήδη μια πρώτη επιτυχία ώστε να ξεκινήσει ένας θεσμικός διάλογος για τη διαφθορά. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με το να φέρουν στο κοινοβούλιο στοιχεία και να κινήσουν κοινοβουλευτικές διαδικασίες για τη διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς. Σύμφωνα με τον Βίμεν το μήνυμα πρέπει να είναι ένα: «Δεν μπορείτε να συνεχίζετε να παίζετε το ίδιο παιχνίδι».
Αναβρασμό προκαλούν οι έρευνες για την έκρηξη
Την ίδια ώρα, ηγέτες και αξιωματούχοι από όλο τον κόσμο, από τις ΗΠΑ και τη Γαλλία ως τη Γερμανία, κάνουν έκκληση για μεγαλύτερη διαφάνεια στον πολιτικό βίο του Λιβάνου. Ειδικότερα ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν υποσχέθηκε κατά την επίσκεψή του στη Βηρυτό να στηρίξει τη χώρα ώστε να σχηματίσει κυβέρνηση εθνικής ενότητας. ΜΜΕ από το Λίβανο διαβάζουν την πρόταση Μακρόν ως μια προσπάθεια επαναφοράς του φιλοδυτικού, σουνίτη πρώην πρωθυπουργού Σαάντ Χαρίρι ζητώντας παράλληλα παραχωρήσεις από την Χεζμπολάχ.
Πάντως το άλλο αίτημα του Μακρόν για διεθνή έρευνα για τα αίτια της πρόσφατης έκρηξης απορρίφθηκε ήδη από το Λίβανο. Κι αυτό ίσως γιατί πληροφορίες θέλουν τον πρόεδρο της χώρας Αούν και τον πρόεδρο της Βουλής Μπερί να είχαν προειδοποιηθεί για τον κίνδυνο έκρηξης, εβδομάδες πριν από το τραγικό συμβάν. Σύμφωνα με ΜΜΕ του Λιβάνου, την έρευνα της υπόθεσης, φαίνεται να έχει αναλάβει ο στρατιωτικός δικαστής Φαντί Ακίκι, ο οποίος είναι παντρεμένος με ανιψιά του Μπερί και ο οποίος επιβλέπει άτυπα τις έρευνες της τακτικής δικαιοσύνης.
Την ίδια ώρα οι δρόμοι της Βηρυτού «βράζουν», με αναφορές για πυροβολισμούς από την αστυνομία εναντίον διαδηλωτών. Η δύναμη της διαμαρτυρίας είναι έντονη. «Παίζουν μαζί μας, νομίζουν ότι είμαστε ηλίθιοι» αναφέρει ο Λιβανέζος γιατρός Φρεντ Μπτέιχ. «Ελπίζω ότι μπορούμε να αλλάξουμε κάτι».
Τομ Άλινσον
