Παρά τις απαγορεύσεις σε δεκάδες πολιτείες, χιλιάδες γυναίκες στις ΗΠΑ αποκτούν πρόσβαση σε ασφαλείς αμβλώσεις. Ο άξονας Μασαχουσέτη – Καλιφόρνια αναδεικνύεται σε νέο μέτωπο της μετα-Roe v. Wade εποχής, αλλά το Ανώτατο Δικαστήριο παραμονεύει.
Ένα χάπι και 5 δολάρια
«Φαντάσου ότι είσαι μια 23χρονη γυναίκα στην επαρχία του Τέξας», λέει στον Economist η γιατρός Angel Foster, περιγράφοντας την τυπική ασθενή της. Είναι έγκυος και θέλει να διακόψει την κύηση. Στην πολιτεία της, η άμβλωση είναι απαγορευμένη, σχεδόν χωρίς εξαιρέσεις.
Κι όμως, ύστερα από λίγη έρευνα στο διαδίκτυο, μαθαίνει ότι μπορεί να παραλάβει νόμιμα φαρμακευτικά σκευάσματα μέσω ταχυδρομείου από μία κλινική στη Μασαχουσέτη. Το κόστος είναι 5 δολάρια. Η διαδικασία διαρκεί λίγες ημέρες. Είναι ασφαλής. Και, προς έκπληξή της, είναι νόμιμη.
Το πρόγραμμα MAP (Massachusetts Medication Abortion Access Project) αποστέλλει 2.000–3.000 πακέτα φαρμάκων κάθε μήνα. Το 95% καταλήγει σε πολιτείες όπου η άμβλωση έχει απαγορευτεί.
Οι νόμοι-«ασπίδες» που άλλαξαν το τοπίο
Η Μασαχουσέτη είναι μία από τις οκτώ πολιτείες που θεσμοθέτησαν «νόμους-ασπίδες» (shield laws) – ένα νέο νομικό πλαίσιο που προστατεύει παρόχους από ποινικές διώξεις και αστικές αγωγές, ανεξαρτήτως της τοποθεσίας του ασθενούς. Οι νόμοι αυτοί αναδύθηκαν το 2022, αμέσως μετά την κατάργηση του δικαιώματος στην άμβλωση από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ.
Μόνο κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024, σχεδόν 10.000 αμβλώσεις πραγματοποιούνταν μηνιαίως με βάση τις διατάξεις αυτές – περίπου 1 στις 10 επί του συνόλου των νόμιμων αμβλώσεων στη χώρα. Το πραγματικό ποσοστό πιθανότατα είναι ακόμα υψηλότερο σήμερα. Σύμφωνα με τον Economist, σε πολιτείες όπως αυτή του Μισσισσίππι, οι γυναίκες κάνουν περισσότερες αμβλώσεις τώρα απ’ ό,τι πριν την απαγόρευση.
Το γεγονός ότι μετά την ολική απαγόρευση υπήρξε ενημέρωση για το χάπι φαίνεται να έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο.
Τηλεϊατρική σε start-up περιβάλλον
Η εικόνα στα γραφεία του MAP θυμίζει περισσότερο start-up παρά ιατρικό κέντρο, σχολιάζει ο Economist. Σωροί από χαρτόκουτα, post-it με κωδικούς, και ντουλάπια γεμάτα με δόσεις μιφεπριστόνης και μισοπροστόλης. Η διαδικασία είναι εξαιρετικά απλή: μια ηλεκτρονική φόρμα, μια πληρωμή 5 δολαρίων και το πακέτο είναι καθ’ οδόν.
Ιατρικά, η πρακτική είναι απολύτως τεκμηριωμένη. Μελέτη του Nature Medicine το 2024 έδειξε ότι το 99,8% των φαρμακευτικών αμβλώσεων μέσω τηλεϊατρικής δεν είχε σοβαρές επιπλοκές. Ο FDA τις επιτρέπει βέβαια αυστηρά μόνο για τα πολύ πρώιμα στάδια κύησης.
Αντιδράσεις, διώξεις και… επιλεκτική ακινησία
Η πρακτική, όμως, έχει πολιτικό και νομικό κόστος. Τον Δεκέμβριο, ο γενικός εισαγγελέας του Τέξας Κεν Πάξτον μήνυσε τη δρ. Maggie Carpenter από τη Νέα Υόρκη για αποστολή χαπιών. Η Λουιζιάνα της άσκησε ποινή δίωξη.
Μέχρι στιγμής, όμως, οι κυβερνήτες πολιτειών με νόμους-ασπίδες αρνούνται την έκδοσή της. Τα τοπικά δικαστήρια δεν εφαρμόζουν τα πρόστιμα. Αντιθέτως, η υπόθεση αύξησε τη δημοσιότητα γύρω από την πρακτική, οδηγώντας σε περαιτέρω αύξηση χρήσης των χαπιών, όπως επισημαίνει ο Economist. Κάπως έτσι βλέπουμε την απαγόρευση να οδηγεί στα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
Το Ανώτατο Δικαστήριο παρακολουθεί – και ετοιμάζεται
Η συνταγματική διάσταση είναι εκρηκτική. Οι πολιτείες πάντα συνεργάζονταν στη δικαστική αναγνώριση και έκδοση υπόπτων. Οι νόμοι-ασπίδες υπονομεύουν αυτή την αρχή.
Ορισμένοι εκτιμούν πως το παράδειγμα θα επεκταθεί σε άλλες συγκρούσεις νομοθεσίας – όπως η χρήση παραισθησιογόνων ή η περίθαλψη τρανς ατόμων.
«Δεν ξέρω πώς βάζεις πίσω το τζίνι στο μπουκάλι», λέει ο Τόμας Τζίπινγκ του συντηρητικού Heritage Foundation. «Αν δεν συμφωνούμε στους θεσμικούς πυλώνες που μας κρατούν ενωμένους, τότε το μέλλον της χώρας είναι αβέβαιο».
Προς νέα σύγκρουση Ουάσιγκτον–πολιτειών;
Η κυβέρνηση Τραμπ δείχνει αμήχανη. Από τη μία, έχει δηλώσει πως η αρμοδιότητα ανήκει στις πολιτείες. Από την άλλη, φημολογείται πως θα μπορούσε να πιέσει μέσω του FDA για περιορισμό στην παραλαβή των χαπιών ή ακόμη να ενεργοποιήσει τον νόμο Comstock του 1873, που απαγορεύει την αποστολή «άσεμνων υλικών».
Οι υποστηρικτές των νόμων-ασπίδων επιμένουν πως η άμβλωση αποτελεί μοναδική περίπτωση και δεν θα υπάρξει εξάπλωση. Ωστόσο, όλοι συμφωνούν σε ένα πράγμα: η υπόθεση θα φτάσει – αργά ή γρήγορα – στο Ανώτατο Δικαστήριο.
